سیاست مذهبی شاه اسماعیل اول صفوی و تأثیر آن بر مناسبات فکری ایران و عثمانی

محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهی

دکتر عباس سرافرازی ¹ , مصطفی لعل شاطری ² , حسین رضانژاد ³

1 - دانشیار گروه تاریخ دانشگاه فردوسی مشهد
2 - کارشناس ارشد تاریخ ایران اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد
3 - کارشناس ارشد تاریخ ایران اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

تاریخ دریافت : 1394/11/20 تاریخ پذیرش : 1394/11/20 تاریخ انتشار : 1393/12/01

کلید واژه: ایران, مهاجرت, سیاست مذهبی, شاه اسماعیل, عثمانی,

چکیده مقاله :

بدون تردید رسمیت یافتن تشیع امامی همزمان با اولین پیروزی‌های شاه اسماعیل صفوی (905-930 ق) رخدادی پایدار و تأثیرگذار در آینده ی ایرانِ آن روزگار بود که موجبات دگرگونی‌ها و تحولات بسیاری را بویژه در عرصه ی سیاست خارجی فراهم آورد. به بیان دیگر، احیای هویت ملی ایرانی و رسمی کردن مذهب تشیع، صفویان را در مرزها با کشورهای سنیِ همسایه درگیر نمود. در این میان و به رغم اشتراکات دینی، بازرگانی و فرهنگیِ ایران و عثمانی، ظهور شاه اسماعیل و سیاست مذهبی وی، تیرگی روابط دو کشور را که توأم با جنگ و نبردهای شدید بود، به همراه داشت. این شرایط بویژه تفاوت و تباین مذهبی، موجی از مهاجرت‌ها بخصوص مهاجرت علما از عثمانی به ایران برای کسب دانش و سپس بازگشت به موطنشان و همچنین کوچ دانشمندانی از ایران به عثمانی را در پی داشت. در نتیجه افتِ فعالیت‌های فکری_علمی در نیمۀ اول عهد صفوی و به تَبع آن تا حدودی رونق علوم و ادبیات در حکومت عثمانی بوقوع پیوست. پژوهش حاضر با شیوه‌ی توصیفی ـ تحلیلی، با اتکاء به منابع دست اول و تحقیقات جدید بر آن است تا به بررسی و تحلیل مناسبات فکری ایران و عثمانی تحت تأثیر سیاست مذهبی شاه اسماعیل اول بپردازد.

چکیده انگلیسی:

Undoubtedly Imami Shiism recognition with the first victory of Shah Ismail Safavi (905-930 A-H) was stable and effective event of the day in Iran future which provided causes of many changes and transformations, especially in the arena of foreign policy. In other words, the revival of the Iranian national identity, formalize Shiite religion involved the Safavids in the borders with neighbor Sunni countries. Meanwhile and despite similarities in the religious, commercial, cultural of Iran and Ottoman, the advent of Shah Ismail and his religious policy, coupled with the deteriorating relations and intense battles between the two countries. These conditions, especially religious difference and heterogeny were followed wave of immigration, particularly immigration scholars of Ottoman to Iran for acquire knowledge and then return to their homeland and migration of scientists of Iran to Ottomans. As a result, drop in intellectual-Science activities occurred in the first half of the Safavid and consequently somewhat science and literature flourished in the Ottoman Empire. The present study aims to investigate and analyze intellectual relations of Iran and the Ottoman affected of First Shah Ismail’s religious policy by the descriptive-analytical method and based on primary sources and new research