جایگاه خراسان در سیاست مذهبی شاهان صفوی
محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهی
احمد اشرفی
1
(عضو هیات علمی گروه تاریخ
دانشگاه آزاد اسلامی واحد شاهرود)
کلید واژه: خراسان, سیاست مذهبی, صفویه. ,
چکیده مقاله :
مذهب تشیع به وسیله شاه اسماعیل اول در سال 907 هجری به عنوان تنها مذهب رسمی کشور اعلام گردید و رسمیت یافت. شاه صفوی در اجرای سیاست مذهبی اش به تندروی های بیهوده و تعصبات بی جای مذهبی زیادی دست زد که پیامدهای منفی بلندمدت و کوتاه مدت زیادی در ایران و به ویژه در خراسان که همجوار مرزهای دولت سنی مذهب ماوراءالنهر بود، گردید. دولت شیبانی به وسیله شیبک خان ازبک تقریباً هم زمان با دولت صفوی تشکیل شده بود و مؤسس آن فردی متعصب و جنگجو بود و افراط گریهای شاه صفوی، او را به مقابله با ایران سوق داد. اگر چه او در نبرد مرو کشته شد ولی حملات ازبکان در سراسر دوره صفویه کم و بیش ادامه داشت و ساکنان صبور و مظلوم خراسان بهای نابخردی های دولتمردان خود را پس می دادند. خراسان عصر صفوی به عنوان یکی از کانون های کهن فرهنگی و معنوی ایران و پایگاه دوستداران اهل بیت محسوب می شد، و وجود بارگاه اماه هشتم(ع) نیز بر این موقعیت، می افزود و دولت صفوی که خود را مروج و حامی مذهب تشیع می دانست، به این خطه توجه ویژه ای داشت و خراسان به عنوان یکی از مؤلفه های مهم تأثیرگذار در سیاست مذهبی شاهان صفوی به شمار می رفت. شاهان صفوی به خصوص شاه عباس اول هر وقت فرصتی دست می داد به زیارت امام هشتم(ع) می شتافتند و شکی نیست که از این رهگذر به دنبال اجرای سیاست مذهبی خود و کسب مشروعیت و مقبولیت دینی در میان مردم بودند.
Shi'ism was proclaimed and established as the only official religion of Iran in 907 A.H. by Shah Ismail I. The extremist and fanatic policies of Safavid king about Shi'ism led to harmful results for Iran and especially for Khorasan that was neighbor to Sunnite kingdom of Transoxania. Sheibanid dynasty that was found by Sheibak Khan Uzbak was nearly contemporary to Safavid Dynasty. His founder was a warlike and fanatic man who was very opposed to prejudices of Safavid king. However he was killed in the battle of Marv the rushes of Uzbaks continued throughout Safavid area and the patient and oppressed inhabitants of Khorasan paid the price of the imprudence of their statesmen. Khorasan in Safavid area was counted as one of the old cultural and religious centers of Iran and the site of adherents of Ahl al-Bayt and the tomb of Imam Reza duplicate this position. Safavid dynasty as the promoter of Shi'ism had especial attention to this province and counted it as one of the important factors of its policies. Safavid kings especially Shah Abbas I repeatedly was going to pilgrimage of Imam Reza's tomb and undoubtedly he seeks by this means legitimacy and acceptance of the masses.