قلاع اسماعیلیه در جنوب خراسان (قلعه‌کوه قاین)
محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهی
جواد هروی
1
(استادیار گروه تاریخ
دانشگاه آزاد اسلامی بجنورد)
کلید واژه: ایران, خراسان, قهستان, قلعه‌کوه, اسماعیلیان, محتشم قاینی,
چکیده مقاله :
امروزه ارتباط میان علوم مختلف به گونه ای جدی است که نمی توان بررسی و تحلیل مبحثی در یک زمینه علمی را بدون درنظرداشتن مطالعات سایر علوم امکانپذیر دانست. مطالعات زمین شناسی و تاریخ هم از این مقوله بیرون نیست و می توان پیوند زمان و مکان را در آن مشاهده کرد. به گونه ای که نمی توان در روند بروز تحولات تاریخی، از تأثیرات مهم طبیعت و ناهمواری های خاک و زمین غفلت نمود. در این پژوهش، ضمن بررسی این تأثیرات حیاتی، به یک بنای مهم تاریخی به نام قلعه آرتاگوانا که میراث از طبیعت کوهستان و تحولات تاریخی دارد و ارتباط مذکور، کاملاً در آن دیده می شود، می پردازیم. قلعه کوه یا همان آرتاگوانا، میراث با شکوه طبیعی– انسانی به یادگارمانده از اعصار باستان و عهد هخامنشیان است که در منطقه تاریخی قهستان در جنوب خراسان، روزگار درازی را در استواری و جبروت سپری کرده است. این قلعه در قرون نخستین اسلامی، به عنوان یکی از مهمترین پناهگاه ها و مراکز تبلیغی زرتشتیان و سپس در قرون بعد، از مراکز مهم فعالیت اسماعیلیان ایران درجنوب ولایت خراسان به شمار می رفت. تا جایی که تألیف آثاری در آن همچون اخلاق ناصری توسط خواجه نصیر طوسی حکایت از اهمیت در خور توجه آن می کند. آنچه این بنا را به عنوان یکی از مراکز قابل توصیه جهت جذب توریسم، شاخص می سازد، چشم انداز و موقعیت طبیعی این قلعه از یک سو و از دیگر سو، ابنیه و آثار به جای مانده معماری اعم از فضاهای یک طبقه یا دوطبقه و تعبیه سنگرها، آب انبار، اصطبل و دیواره های آن است. سه امتیاز اساسی قلعه مذکور عبارتند از: سابقه باستانی و تاریخی این بنا به عنوان یک مرکز مؤثر در تحولات سیاسی و فکری سرزمین خراسان و قابل قیاس با قلعه الموت؛ موقعیت زیبای طبیعی این مکان با فضایی تسطیح شده در بالای کوهی به ارتفاع بیش از پانصدمتر؛ ابنیه معماری به جای مانده از این قلعه که حاکی از رونق آن در ادوار مختلف داشته است.
Castle Mountain, or Artagovana, glorious natural and human heritage remains from ancient age and Achaemenid dynasty in Qohestan the historic district in the south of Khorasan, the spent bachbone and a long era. This castle in the first centuries of islam went, as one of the shelters and centers Zoroastrian propaganda and centuries later, the most important centers of activity of the Ismailid of Southern Khorasan province. Asfar as the compilation works such as ethics of AKHLAGHE – NASERI by Khajeh Nasir Tusi tale of considerable importance to it. This building as one of the centers advisable for attracting tourism, index makes location and natural landscape castle on the hand, and the other hand remained of buildings and architectural works such as one floor or two floor spaces and embedded trench, water storage, and the wall is stable. Three points above the basic castle are: 1- Background of ancient and historical building as a center of political and intellectual developments in effective land of Khorasan and compared with Alamut castle. 2- Position with beautiful natural space by clearing the height on top of a mountain over five hundred meters. 3- Buildings architecture of this castle that kept clear of the boom has various periods.