روابط ایران با سرزمین‌های شمال شرقی
محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهی
فیض الله بوشاسب گوشه
1
(استادیار دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد)
کلید واژه: ایران, روابط, ماوراءالنهر, مرو, بخارا, خیوه, ترکمانان, ازبکان,
چکیده مقاله :
آخرین دوره حکمرانی دولت ایران در مناطق بخارا و خیوه در دوره نادرشاه افشار صورت پذیرفت و پس از آن در مناطق مذکور حکومت‌هایی از ازبکان استقرار یافت که نسبت به دولت ایران سیاست و روشی در پیش گرفتند که جنبه خصمانه آن بر دوستانه اش بیشتر بود. در مرو شاخه ای از ایل قاجار از زمان صفویه تا اوایل قدرت یابی آقامحمدخان در ایران، حکومت می‌کردند که آن هم به دست حاکم بخارا ساقط شد. گر چه آقامحمدخان درصدد اقداماتی در مناطق مذکور بود، ولی فرصت انجام آن را نیافت. غیر از حکام فوق ترکمانانی هم در مناطق شمال گرگان و استرآباد و خراسان بودند که دارای حکومت نظام یافته و مشخصی نبودند و گرچه مدتی پناهگاه بعضی از سران ایل قاجار بودند اما با استفرار حکومت قاجار مناسبات بین آنان تغییر کرد و آن ترکمانان به قتل و غارت و اسیر کردن مردم نواحی مرزی قلمرو قاجار پرداختند و آقامحمدخان اقدام به سرکوب آن‌ها می کرد.
At the end of the 12th AH/18th BC centuries the beginning of 13th AH/19th BC centuries Uzbeks ruled in Bokhara and Khiva. The two governments were hostile not only with Iran, but also with each other. Qajar tribe which governed in Merv since the Safavid era was overthrown by Bokhara governors. When Agha Mohamad khan took power,he threatened the Bokhara governor through a letter to ignore Merv and southern lands of Oxus. He accepted Oxus as belonging to Iran border and did not have any claim towards Transoxiana lands. though, at that time those areas were the center of Iranian culture revival. Except Uzbek, Bokhara and Khiva governments, there was another group living near the Qajar territory in the north of Khorasan,Astarabad and Gorgan,some of whom were constantly disobedient to Iran government or Bokhara and Khiva governments, however, because of their semi-wild nature, they made the borderlines of Iran insecure, and looted and enslaved people. They sold Iranian slaves in Bokhara and Khiva as well. There is no news or report on the relation ship between Agha Mohamad Khan and Khiva,s government,however,based on the reports Khiva government supported the opposition Turkkmens of Iran.