تجزیه و تحلیل کارکرد سیاسی مساله حج در روابط ایران و عثمانی با تکیه بر سال های واپسین صفویان

محورهای موضوعی : باحث معرفتی و روش­ شناختی تاریخ پژوهی

حمید تقوی فر ¹ , محمد کریم یوسف جمالی ² , ناصر جدیدی ³

1 - دانشجوی دکترای تاریخ ایران دوره اسلامی، گروه تاریخ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.
2 - استاد گروه تاریخ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران. (نویسنده مسئول)
3 - استادیار گروه تاریخ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

تاریخ دریافت : 1396/11/25 تاریخ پذیرش : 1397/07/22 تاریخ انتشار : 1396/12/01

کلید واژه: ایران, صفویه, عثمانی, حج, مناسبات سیاسی,

چکیده مقاله :

در تاریخ دیپلماسی ایران با روی کار آمدن صفویان و شیعه شدن ایرانیان دوره ای پرتلاطم و توام با نبرد شدید با عثمانی آغاز گردید.یکی از مسائلی که همواره زمینه های دشمنی دو کشور را تشدید می نمود، مساله حج و نحوه برخورد ماموران عثمانی و سیاست های آنان در برابر حجاج ایرانی و شیعیان بود. زیرا هر دو دولت تلاش داشتند تا با تکیه بر مساله حج از این مراسم مذهبی جهت تسلط سیاسی خود در جهان اسلام استفاده نمایند. با وجود قرار گرفتن شهر مکه در قلمرو عثمانیان،آنها آگاهانه از این موضوع جهت برتری سیاسی خود در برابر ایران و همچنین اعمال فشار بر سیاست های هیات حاکمه بهره بردند. بهره برداری سیاسی از مساله حج درتاریخ روابط سیاسی ایران و عثمانی در طول دوره صفویه یکسان نبود،بلکه عثمانی ها از این این موضوع همچون ابزای جهت دیکته نمودن سیاست های خود بهره می بردند.با این حال به نظر می رسد شاهان صفویه با برگزاری باشکوه مراسم حج تلاش داشتند جایگاهی قابل قبول به عنوان سلطان حامی جهان تشیع برای خود ایجاد کنند. و از سوی دیگر عثمانی ها نیز با اختلال در این مراسم با هدف تضعیف قدرت معنوی و سیاسی حاکمان صفوی را دنبال می نمودند.روش پژوهش در مقاله حاضر با تکیه بر روش تاریخی و تحلیل منابع و مآخذ در این زمینه انجام می پذیرد.

چکیده انگلیسی:

The organization of the pilgrimage of the Ottoman period were always handled by the government as a political tool to put pressure on Shiites of Iran and elsewhere, especially the Safavids in Iran. However a significant role in the policy of the Ottoman-Safavid religious propaganda in the Iranian side was to propagate Shiism's not against the ottomans. During the end of the Safavids ,the kings wished the political stability and continuation of good relations among the Ottoman and the Iranian Hajj pilgrims in order to have special facilities available for them, but the Ottomans in the short period of its hostile policies were violated and did not allow the pilgrims to do their rightful duty . In this paper, the authors attempt to analyze the role of the pilgrimage in political relations in the late Safavid in Iran and the Ottoman approaches on this issue. In this paper, the authors attempt to analyze the role of the pilgrimage in political relations in the late Safavid Iran and the Ottoman Empire,s approach on this issue.