اثر خروج دام و جنگل نشین از جنگل بر تجدید حیات طبیعی در جنگل عباس آباد استان مازندران

محورهای موضوعی : آب و محیط زیست

مجید توحیدی ¹ , جواد جلالی ² , فرشاد یزدیان ³ , محمد نقی عادل ⁴ , رقیه جیرود‌نژاد ⁵ , محمد رضا آذرنوش ⁶ , جواد صادق کوهستانی ⁷

1 - - کارشناس ارشد، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران- نوشهر، ایران.
2 - کارشناس ارشد، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران- نوشهر، ایران.
3 - استادیار گروه جنگلداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد چالوس، ایران.
4 - دکتری علوم جنگل، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه گیلان، ایران. *(مسوول مکاتبات
5 - کارشناس ارشد، مرکز آموزش منابع طبیعی مهندس ساعی کلارآباد، ایران.
6 - استادیار گروه جنگلداری، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد چالوس، ایران.
7 - کارشناس ارشد، اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان مازندران- نوشهر، ایران.

تاریخ دریافت : 1395/07/08 تاریخ پذیرش : 1395/09/24 تاریخ انتشار : 1397/10/01

کلید واژه: خروج دام از جنگل, زادآوری, آزمون کولموگروف اسمیرنوف, جنگل عباس آباد, استان مازندران,

چکیده مقاله :

یکی از عوامل اصلی تخریب جنگل‌های شمال که باعث از بین رفتن گونه‌های گیاهی می شود چرای دام است. از این رو اقدام به ارزیابی طرح سامان دهی خروج دام در سری 2 مکارود از حوزه 36 کاظم رود در استان مازندران گردیده است. در این پ‍ژوهش اقدام به برداشت تراکم زاد‌آوری در دام سراهای تخریب شده و سراهای دامی موجود در سه طبقه ارتفاعی 5/0 متر، 5/0 تا 3/1 متر و بیش از 3/1 متر، به فاصله از مرکز نمونه 10 متر، 20 متر و30 متر در چهار جهت اصلی به منظور مقایسه درونی با یکدیگر گردید. نتایج حاصل از این بررسی نشان داد که هرچه از مرکز نوار به سمت فاصله های بیش تر برویم میزان زادآوری افزایش می یابد. همچنین میزان این فراوانی در طبقات ارتفاعی بیش از 3/1 متر بیش تر و مقدار آن عموما در جهت غربی از تراکم بالاتری برخوردار است و مقدار این تراکم در جهت جنوبی از همه کم تر می شود. مقایسه زادآوری بین دو منطقه در این سه طبقه ارتفاعی مشخص نمود که بین آن ها تفاوت معنی‌دار وجود دارد، این بدان معنی است که با انجام طرح خروج دام از جنگل بر تراکم تجدید حیات طبیعی منطقه افزوده شده است. لازم است نهادها و سازمان ها از طریق قانونی متعهد به انجام وظایف و تعهدات محوله باشند و از طریق ستاد هماهنگ کننده ای هدایت و کنترل شوند.

چکیده انگلیسی:

One of the main destruction factors in north forests is grazedby animals that destroys plant species. Hence, evaluation of livestock exit planning has been done at series 2 from Kazemrood area in Mazandaran province. In this paper, density of the regeneration was measured in degraded and protected areas in three height class less than 0.5 m, 0.5 m to 1.3 m and more than 1.3 m and three distance of sampling center 10 m, 20m and 30 m and in four main direction for inner comparison. Results of this study showed that in more distances, the regeneration is increased; also, density in class of more than 1.3 m and western direction had higher density and southern direction had minimum density. The comparison of the regeneration within two areas in three height classes revealed that there are significant differences between them. This means that the livestock emersion planning has been increased density of regeneration. Institutions and organizations are required legally carry out their duties and be directed and controlled through a coordinating headquarters.

منابع و مأخذ:

1. بصیری، م. و ایروانی، م.، 1388. تغییرات پوشش گیاهی پس از 19 سال قرق های آزمایشی در منطقه زاگرس مرکزی.  مجله علمی پژوهشی مرتع 3(2): 170-155.


2. وحید چوپانی، ح.، محمودی، ج. و اکبرلو، م. 1390. بررسی آثار قرق و چرای دام بر تنوع گیاهی با استفاده از مد لهای پارامتری. مطالعه موردی: مراتع خشک و نیمه خشک بزداغی خراسان شمالی. مجلة علمی پژوهشی مرتع 5 (3):  321-314.


3. میرزا علی، ا.، مصداقی، م. و عرفان زاده، ر.، 1385. بررسی تأثیر قرق بر روی پوشش گیاهی و خاک سطحی مراتع شور گمیشان در استان گلستان. علوم کشاورزی و منابع طبیعی 13 (2): 201-194.


4. حیدریان آقاخانی، م.، نقی­پور، ع.ا. و توکلی، ح.، 1389. بررسی اثر شدت چرای دام بر پوشش گیاهی و خاک در مراتع سیساب بجنورد. فصلنامة علمی-پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان ایران 17 (2): 256-243.


5. Stahlheber, A.K. and D’Antonio, C.M., 2013. Using livestock to manage plant composition: A meta-analysis of grazing in California Mediterranean grasslands. Biological Conservation 157: 300–308.


6. Papanikolaou, A.D., Fyllas, N.M., Mazaris, A.D., Dimitrakopoulos, P.G. Kallimanis, A.S. and Pantis, J.D., 2011. Grazing effects on plant functional group diversity in Meditranian shrublands. Biodiversity Conservation 20: 2831 –2843.


7. Facelli, J.M. and Springbett, H., 2009. Why do some species in arid lands increase under grazing? Mechanisms that favour increased abundance of Maireana pyramidata in overgrazed chenopod shrublands of South Australia. Austral Ecol. 34:588–597.


8. Allreda, B.W., Fuhlendorfa, S.D., Smeinsb, F.E. and Taylor, C.A., 2012. Herbivore species and razing intensity regulate community composition and an encroaching woody plant in semi-arid rangeland. Basic and Applied Ecology 13: 149–158.


9. عاشوری ،ن.ا.، .1383. تاثیر ساماندهی خروج دام بر تجدید حیات در حوزه چفرود دانشگاه گیلان دانشکده منابع طبیعی پایان نامه کارشناسی ارشد 106 ص.


10. کاظمی، ع.ن.، 1381. ارزیابی عملکرد طرح ساماندهی خروج دام از جنگل و تجمیع خانوارهای جنگل نشین در حوزه 24 استان گیلان دانشگاه گیلان دانشکده منابع طبیعی، پایان­نامه کارشناسی ارشد، 50 ص..


11. ملک محمدی ، ا.، 1376، عوامل اجرایی و ترویجی موثر در پذیرش ساماندهی خروج دام از جنگل نشریه جنگل و مرتع شماره 56: 49-40.


12. حیدری آقاخانی، م.، نقی پور برج، ع.ا.، توکلی، ح.، 1389. بررسی اثر شدت چرای دام بر پوشش گیاهی و خاک در مراتع سیساب بجنورد. فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 17(2): 243-256.


13. علیجانپور، الف.، اسحاقی راد، ج.، بانج شفیعی.، ع، 1388. بررسی و مقایسه تنوع گونه­ای تجدید حیات توده­های جنگلی دومنطقه حفاظت شده و غیرحفاظتی ارسباران، مجله جنگل ایران، 1: 209-217.


14. Firinioglu, H.K., Seefeldt, S.S., Sahin, B., 2007. The effects of long-term grazing exclosures on range plants in the central Anatolian region of turkey. Journal of environment management l39: 326- 337.


15. Zhao, W.Y., Lia, J.L., Qi, J.G. 2007. Changes in vegetation diversity and structure in response to heavy grazing pressure in the northern Tianshan Mountains, China. Journal of Arid Environments 68: 465–479


16. Cesa, A., Paruelo, J.M., 2011. Changes in vegetation structure induced by domestic grazing in Patagonia (Southern Argentina). Journal of Arid Environments 75: 1129-1135


17. مرتضوی، س.ا.، نخعی، ن.، و نوازی، م.ع.، 1385. ارزیابی طرح خروج دام ازجنگل و تاثیر اجرای طرح در تولیدات دام. کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، 80 ص.


18. بی نام، سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور. 1388. کتابچه طرح جنگلداری سری 2 مکارود حوزه 36 کاظم رود، تجدید نظر دوم ، 85 صفحه.


19. عظیمی، ن.، و امیری لمر، م.، 1387. ارزیابی اثرات اجرایی طرح ساماندهی خروج دام از جنگل بر جنگل نشینان دراستان گیلان مطالعه موردی بخش مرکزی شهرستان رضوانشهر، مجله پژوهشهای جغرافیایی، شماره63، بهار1387، صفحه 157-171.


20. وهابی، س.ا.، 1388. بررسی کمی و کیفی تجدید حیات در مناطق آزاد شده در سراهای دامداری (طرح جنگلدری صفا رود)، دانشگاه آزاد چالوس، پایان نامه کارشنسی ارشد ،51 ص.


21. خسروجردی، ا.، درودی، ه. و نام دوست، ط.، 1387. بررسی تاثیر چرا و عوامل توپوگرافی بر زادآوری گونه پسته در جنگل های خواجه کلات، پژوهش و سازندگی، 90: 2138-44.


22. زارع، ح.، اجتهادی، ح. و امینی، ط.، 1383. بررسی تنوع گونه های گیاهی در جنگلهای سیاه بیشه چالوس، مازندران، فصلنامه پژوهشکده محیط زیست جهاد دانشگاهی: 41-35.


23. اجتهادی، ح.، زاهدی پور، ح. و سپهری، ع.، 1378. توصیف تنوع بوم شناختی بتا با استفاده از روشهای رسته بندی و طبقه بندی در سه ایستگاه با مدیریت چرای متفاوت ، خلاصه مقالات هشتمین کنفرانس سراسری ایران. 9 شهریور، 26 - 11، دانشگاه رازی.


24. اکبرزاده، م.، 1384. بررسی تغییرات پوشش گیاهی داخل و خارج قرق ر ودشور. فصلنامه علمی - پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان 12(2): 188-167.


25. جهانتاب، ا.، سپهری ع، حنفی، ب.، میردیلمی، س.ز.، 1387. مقایسه تنوع پوشش گیاهی مراتع در دو منطقه قرق و چرا در مراتع کوهستانی زاگرس مرکزی (مطالعه موردی: منطقه دیشموک در استان کهگیلویه و بویراحمد. تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 17 (3): 300-292.


26. معین پور، ن.، 1387. مطالعه تأثیر قرق بر پوشش گیاهی مراتع کالپوش، پایان نامه کارشناسی ارشد مرتعداری، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، 80 ص.


27. Mcevoy, P.M., Flexen M. and Mc. Adam, J.H., 2006. The effect of livestock grazing on ground flora in broadleaf woodlands in Northern Ireland. Journal of Forest Ecology and Management, 225: 39-50.


28. Gao, Y.H., Luo, P. Wu, N., Chen, H. and Wang, G.X., 2007. Grazing intensity impacts on carbon sequestration in an alpine meadow on the Eastern Tibetan Plateau. Research Journal of Agriculture and Biological Sciences, 3(6): 642-647.


29. Firinioğlu, H.K., Seefeldt, S.S., and Sahin, B., 2007. The Effects of Long-Term Grazing Exclosures on Range Plants in the Central Anatolian Region of Turkey. Journal of Environment Management, 39: 326-337.


30. Hartnett‚ D.C., Hickman K.R. and Walter‚ L.E., 1996. Efects of bison grazing, Fire and topography on floristic diversity prairie. Journal range management. 49(5):413-420.


31. Smit, A. and Kooijman, A.M., 2001. Grazing as a measure to reduce nutrient availability and plant productivity in acid dune grassland and pine forests in the Netherlands. Journal Ecological Engineering, 17(1):63-77.

 

32. Karen, R., C. Hickman, D. Hartnett.‚ C. Robert, E. Cochran & E. Clenton, 2004. Grazing management effects on plant species diversity in tallgrass prairie.  journal range management 57(1): 58-65.


33. امیرنژاد، ح.، 1390. بررسی میزان تاثیر عوامل اقتصادی اجتماعی برای تمایل به خروج دام از جنگل های استان مازندران(مطالعه موردی جنگلهای شهرستان ساری)، مجله علمی پژوهشی مرتع، سال پنجم، شماره دوم، تابستان 1390،  239-229.


34. Ribot, C., 1995. From exclusion to Participation: Turning Senegal s forestry policy around? World Development, 23(9): 1587-1599.


35. Ostrom, E., 1999. Revisiting the Commons: Local Lessons Global Challenges Since 9 April 1999:284: 278-282.


36. World Bank, 2000. The World Bank Participation Sourcebook, http://WWW. World bank.org/wbi/ sourcebook/sb. home.


37. Salam M.A., Noguchi, T. and Koike, M., 2003. Factors influencing the sustained participation of farmers in participatory forestry: a case study in central Sal forests in Bangladesh Journal of environmental Management 74(1): 43-51.


38. Leskinen, A., 2004, Purposes and challenges of public Participation in regional and local forestry in Finland, Forest Policy and Economics 6(6):  605-618.