بررسی آموزش زیست محیطی و رفتارهای حفاظت از محیط زیست دانش‌آموزان دبیرستان-های دخترانه شهر ایلام
محورهای موضوعی : آب و محیط زیستپاکزاد آزادخانی 1 , معصومه سادات نژاد 2 , جعفر شرفخانی 3
1 - - استادیار گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشکده جغرافیا، دانشگاه باختر ایلام، ایران *(مسوول مکاتبات)
2 - کارشناسی ارشد گروه برنامهریزی توریسم، دانشکده گردشگری، دانشگاه باختر ایلام، ایران
3 - مدرس مدعو دانشگاه باختر ایلام، ایران
کلید واژه: شناخت زیست محیطی, سواد زیست محیطی, آموزش زیست محیطی, رفتار زیست محیطی, شهر ایلام,
چکیده مقاله :
آموزش محیط زیست به عنوان فرایندی مادام العمر که بخش مهمی از آن در محیط مدرسه صورت می پذیرد در بهبود مشکلات زیست محیطی نقشی انکار ناپذیر دارد. از این رو، بررسی آموزش زیست محیطی و تأثیر آن در حفاظت از محیط زیست دارای اهمیت است. بنابراین این پژوهش با هدف بررسی نقش آموزش های زیست محیطی در رفتارهای حفاظت از محیط زیست در بین دانش آموزان دخترانه شهر ایلام به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است. تعداد 360 نفر از دانش آموزان به عنوان حجم نمونه انتخاب و بین آن ها پرسش نامه استاندارد به روش نمونه گیری طبقه ای توزیع شد. روایی پرسش نامه توسط اساتید و متخصصین مورد تایید قرار گرفت و پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ 885/0 محاسبه شد، که نشان از پایایی بالای پرسش نامه دارد. تجزیه و تحلیل داده ها با استفاده از آزمون های T تک نمونه ای، همبستگی و رگرسیون (آنووا)، در نرم افزار SPSS انجام شد. نتایج نشان داد که شناخت دانش آموزان نسبت به مسایل عام و خاص زیست محیطی پایین می باشد. در معادله رگرسیونی تأثیر مثبت نگرش نوین زیست محیطی و آموزش زیست محیطی در رفتار زیست محیطی رد شد و تنها سواد زیست محیطی در رفتار زیست محیطی تأثیر مثبت داشت. در مجموع، با توجه به ضریب تعیین محاسبه شده، این سه متغیر تنها 25 درصد در شکل گیری رفتار زیست محیطی نقش داشته اند و بقیه عواملی هستند که در این تحقیق به علت محدودیت موضوعی مورد بررسی قرار نگرفتند.
Education about environment as a lifelong process that an important partofit has been done in the school environment and has an undeniable role in improving environmental issues. Hence, review of environmental education and its impact on environmental protection is important. Therefore, the aim of this paper is to investigate the role of education about environment on conservative behaviors of environment among the girl students in Ilam City. The method is analytical-descriptive. 360 of students were chosen as the sample and they were given the standard questionnaires by Stratified Sampling Method. The population includes all the girl high school students of Ilam City which 360 of them were chosen as the sample. The data was gathered from the libraries and by field study. Validity of the questionnaire was confirmed by teachers and experts and its reliability was 0.855 by Cronbach's alpha which shows high reliability. To analyze the data, one-sample T-test, correlation and regression (Anova) were done in SPSS software. The findings reveal that the awareness of students about general and special affaires of environment is low. The positive modern attitude toward the environment and environmental education was rejected in regression equation and only the environmental literacy had a positive effect on environmental behavior. On the whole, according to the counted coefficient of determination, these three variables play a role just 25 percent in having an environmental behavior and the rest refers to the factors not covered in this research Due to limitations issue.
1- خورشیددوست علیمحمد، «آموزش محیط زیست». چاپ اول، تهران: انتشارات سمت، 1382.
2- نواح عبدالرضا، فروتنکیا، شهروز، «بررسی رابطه بین کنش عقلانی و رفتارهای زیستمحیطی (مورد مطالعه: جامعه شهری اندیمشک)»، فصلنامه علمی محیط زیست، زمستان 1391، شماره 51، 78-68.
3- صالحی، صادق و پازوکی نژاد، زهرا، «محیط زیست در آموزش عالی: ارزیابی دانش زیستمحیطی دانشجویان دانشگاههای دولتی مازندران». دو فصلنامه مطالعات برنامهریزی آموزشی، بهار و تابستان 1393، دوره 2، شماره 4، 220-199.
4- Schmidt, J., E., 2007. From Intentions to Actions: The Role of Environmental Awareness on College Students, UW-L, Journal of Undergraduate Research, Vol 6 ،pp.1- 4.
5- World Commission on Environment and Development, 1987. Our Common Future, Oxford University Press.
6- خسروی رحمتاله، فتحی واجارگاه، کوروش و عارفی، محبوبه، «نیازسنجی برای تدوین برنامه درس مهارتهای زندگی در دوره متوسطه نظری»، مجله علوم تربیتی (علوم تربیتی و روانشناسی) دانشگاه شهید چمران اهواز، تابستان 1388، دوره 5، شماره 2، 136-113.
7- Tomar, A. 2007. Environmental Education. India: Klpaz Publications.
8- UNESCO, 1990. Source Book in Environmental Education for Secondary School Teachers. Pub by Unesco Principal Regional Office for Asia and the Pacific Bangkok.
9- Schirmer J., 2011. Assessing Social Impacts at the Macro-Scale. Environmental Impact Assessment Review, Vol 31, pp.382-391.
10- Staps, W., B., 1982. An Instructional Program Approach to Environmental Education K-12. Published in World Views on Science Education Edited by U-N Wanchoo Oxfor.
11- رشیدی، علیرضا. و رشیدی مریم. «بررسی نقش رسانهها در حفاظت از محیط زیست و تأثیر آنها در رفتار مردم و مدیران از منظر شکلگیری فرهنگ مصرف»، ماهنامه مهندسی فرهنگی، مرداد و شهریور 1390، دور 5، شماره 55 و 56، 43-31.
12- North American Association for Environmental Education, 2011. Excellence in Environmental Education, Guidelines for Learning K-12, Executive Summary and Self- Assessment Tool, Washington D.C.
13- Byrka, K., Hartig, T. and Kaiser, F.G., 2010. Environmental attitude as a mediator of the relationship between psychological restoration in nature and self-reported ecological behavior. Psychological Reports, Vol: 107 (3): pp.847–859.
14- Kaiser, F.G., Roczen, N. and Bogner, F.X., 2008. Competence formation in environmental education: advancing ecology-specific rather than general abilities. Umweltpsychologie, Vol: 12 (2): pp.56–70.
15- Barrett GW, Peles JD, Odum EP., 1997. Transcending processes and the level of organization concept. BioScience Vol: 47 (8): pp.531-5.
16- Orr, D., 1992. Ecological Literacy: Education and the Transition to a World. SUNY. Press: Albany, NY Postmodern
17- Duailibi, M., 2006. Ecological literacy: What are we talking about? Convergence, Vol: 39 (4), pp. 65-68.
18- Disinger, J., F., and Roth, C., E., 1992. Environmental and Education Research News. The Environmentalist, Vol: 12 (3), pp. 165-168.
19- Volk, T., & McBeth, W., 1997. Environmental literacy in the United States.
20- UNESCO, 1987. Moscow’87: UNESCO-UNEP International Congress on Environmental Education and Trainin.
21- Moody, G., & Hartel, P., 2007. Evaluating an environmental literacy requirement chosen as a method to produce environmentally literate university students. The International Journal of Sustainability in Higher Education, Vol: 8 (3), pp. 356-370.
22- عظیمی، محمد، غلامی، مهدی، رامین آزاد، میلاد، «تبیین نشانگرهای سواد زیست محیطی براساس استانداردهای سواد علوم در پروژه 2061 آمریکا». اولین کنفرانس ملی آموزش فرهنگ و اخلاق زیست محیطی، سال 1392، 7 آذرماه، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ایران. https://www.civilica.com/Paper-EESD01-EESD01_034.html
23- Wikipedia, s.v, 2008. environmentalism, 22 feb, www.wikipedia.org
24- ELC, 2007. The Environmental Law Centre (ELC) Univercity of Victoria, www.elc.uvic.ca/2007/10/.
25- گروه مترجمان، واینر، فیلیپ پی، «فرهنگ تاریخ اندیشه ها، مطالعاتی درباره گزیده ای از اندیشههای اساسی»، چاپ اول، تهران: سعاد، 1385.
26- Stern, P. C., 2000. Toward a Coherent Theory of Environmentally Significant Behaviour. Journal of Social Issues, Vol: 3, pp. 407-424.
27- کریمی، لیلا، «بررسی عوامل جامعه شناختی موثر بر رفتار زیست محیطی (با تکیه بر رفتار مصرف آب)»، پایاننامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه پیامنور مرکز پرند، 1389، 134-1.
28- Kollmuss, A., Agyeman J., 2002. Mind the Gap: Why People Act Environmentaly and What are the Barriers to Pro-environmental Behavior?, Journal of Environmental Education Research, Vol: 8. (3), PP. 450-471.
29- Monroe, M., 2003. Two Avenues for Encouraging Conservation Behaviors. Human Ecology Review, Vol: 10 (2): pp. 113–125.
30- Manzanal, R. F., Barreiro L. R., Carrasquer J., 2007. Evaluation of Environmental Attitudes: Analysis and Results of a Scale Applied to University Student. Science Education. Vol 91 (6), pp. 988-1009.
31- Rogers, W. S. 2003. Social Psychology Experimental and Critical Apperoaches. Open University Press
32- براهنی، محمدنقی، (مترجم)، روپیکوت، هیلگارد، اتکینسون، ریتال. ریچاردسی، اتکینسون، (نویسندگان)، «زمینه روانشناسی هیلگارد». چاپ یازدهم، تهران: انتشارات رشد، 1388.
33- صالحی، صادق، پازوکی نژاد، زهرا، امامقلی، لقمان، «آموزش و پرورش و محیط زیست (نگرش، آگاهی و رفتارهای زیست محیطی دانش آموزان)»، مجله علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز، پاییز و زمستان 1392، دوره 20، شماره 2، 190-171.
34- شبیری، سیدمحمد، شمسی پاپکیاده، سیدهزهرا، ابراهیمی، هادی، «اثرات اجرای برنامههای آموزش زیست محیطی بر طبیعت گردی (مورد مطالعه : دانش آموزان مدارس لنگرود)»، مجله برنامه ریزی و توسعه گردشگری، زمستان 1392، دوره 2، شماره 7، 162-148.
35- صالحی، صادق، قائمیاصل، زهرا، «بررسی رابطه آموزش زیست محیطی و رفتارهای حفاظت از محیط زیست (مورد مطالعه: دانش آموزان دبیرستان های دخترانه شهر بابل)»، فصلنامه آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، بهار 1392، دوره 1، شماره 3، 79-67.
36- بادکوبی، احمد، «ارزیابی وضعیت آگاهی آموزگاران مقطع دبستان شاغل در مناطق آموزش و پرورش شهر تهران»، فصلنامه علمی محیط زیست، سال 1379، شماره 33، 36-40.
37- Nordland, A., & Garvill, J., 2002. Value Structures and behavior toward the environment: The case of Lake Burder in TurkeyJournal of Environment and behavior. Vol: 34, pp. 363-377.
38- Schultz, P. W., 2000. Empathizing with nature: The effects of perspective taking: On concern for environmental issues. Journal of Social Issues, Vol: 34, pp. 496- 526.
_||_
1- خورشیددوست علیمحمد، «آموزش محیط زیست». چاپ اول، تهران: انتشارات سمت، 1382.
2- نواح عبدالرضا، فروتنکیا، شهروز، «بررسی رابطه بین کنش عقلانی و رفتارهای زیستمحیطی (مورد مطالعه: جامعه شهری اندیمشک)»، فصلنامه علمی محیط زیست، زمستان 1391، شماره 51، 78-68.
3- صالحی، صادق و پازوکی نژاد، زهرا، «محیط زیست در آموزش عالی: ارزیابی دانش زیستمحیطی دانشجویان دانشگاههای دولتی مازندران». دو فصلنامه مطالعات برنامهریزی آموزشی، بهار و تابستان 1393، دوره 2، شماره 4، 220-199.
4- Schmidt, J., E., 2007. From Intentions to Actions: The Role of Environmental Awareness on College Students, UW-L, Journal of Undergraduate Research, Vol 6 ،pp.1- 4.
5- World Commission on Environment and Development, 1987. Our Common Future, Oxford University Press.
6- خسروی رحمتاله، فتحی واجارگاه، کوروش و عارفی، محبوبه، «نیازسنجی برای تدوین برنامه درس مهارتهای زندگی در دوره متوسطه نظری»، مجله علوم تربیتی (علوم تربیتی و روانشناسی) دانشگاه شهید چمران اهواز، تابستان 1388، دوره 5، شماره 2، 136-113.
7- Tomar, A. 2007. Environmental Education. India: Klpaz Publications.
8- UNESCO, 1990. Source Book in Environmental Education for Secondary School Teachers. Pub by Unesco Principal Regional Office for Asia and the Pacific Bangkok.
9- Schirmer J., 2011. Assessing Social Impacts at the Macro-Scale. Environmental Impact Assessment Review, Vol 31, pp.382-391.
10- Staps, W., B., 1982. An Instructional Program Approach to Environmental Education K-12. Published in World Views on Science Education Edited by U-N Wanchoo Oxfor.
11- رشیدی، علیرضا. و رشیدی مریم. «بررسی نقش رسانهها در حفاظت از محیط زیست و تأثیر آنها در رفتار مردم و مدیران از منظر شکلگیری فرهنگ مصرف»، ماهنامه مهندسی فرهنگی، مرداد و شهریور 1390، دور 5، شماره 55 و 56، 43-31.
12- North American Association for Environmental Education, 2011. Excellence in Environmental Education, Guidelines for Learning K-12, Executive Summary and Self- Assessment Tool, Washington D.C.
13- Byrka, K., Hartig, T. and Kaiser, F.G., 2010. Environmental attitude as a mediator of the relationship between psychological restoration in nature and self-reported ecological behavior. Psychological Reports, Vol: 107 (3): pp.847–859.
14- Kaiser, F.G., Roczen, N. and Bogner, F.X., 2008. Competence formation in environmental education: advancing ecology-specific rather than general abilities. Umweltpsychologie, Vol: 12 (2): pp.56–70.
15- Barrett GW, Peles JD, Odum EP., 1997. Transcending processes and the level of organization concept. BioScience Vol: 47 (8): pp.531-5.
16- Orr, D., 1992. Ecological Literacy: Education and the Transition to a World. SUNY. Press: Albany, NY Postmodern
17- Duailibi, M., 2006. Ecological literacy: What are we talking about? Convergence, Vol: 39 (4), pp. 65-68.
18- Disinger, J., F., and Roth, C., E., 1992. Environmental and Education Research News. The Environmentalist, Vol: 12 (3), pp. 165-168.
19- Volk, T., & McBeth, W., 1997. Environmental literacy in the United States.
20- UNESCO, 1987. Moscow’87: UNESCO-UNEP International Congress on Environmental Education and Trainin.
21- Moody, G., & Hartel, P., 2007. Evaluating an environmental literacy requirement chosen as a method to produce environmentally literate university students. The International Journal of Sustainability in Higher Education, Vol: 8 (3), pp. 356-370.
22- عظیمی، محمد، غلامی، مهدی، رامین آزاد، میلاد، «تبیین نشانگرهای سواد زیست محیطی براساس استانداردهای سواد علوم در پروژه 2061 آمریکا». اولین کنفرانس ملی آموزش فرهنگ و اخلاق زیست محیطی، سال 1392، 7 آذرماه، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، ایران. https://www.civilica.com/Paper-EESD01-EESD01_034.html
23- Wikipedia, s.v, 2008. environmentalism, 22 feb, www.wikipedia.org
24- ELC, 2007. The Environmental Law Centre (ELC) Univercity of Victoria, www.elc.uvic.ca/2007/10/.
25- گروه مترجمان، واینر، فیلیپ پی، «فرهنگ تاریخ اندیشه ها، مطالعاتی درباره گزیده ای از اندیشههای اساسی»، چاپ اول، تهران: سعاد، 1385.
26- Stern, P. C., 2000. Toward a Coherent Theory of Environmentally Significant Behaviour. Journal of Social Issues, Vol: 3, pp. 407-424.
27- کریمی، لیلا، «بررسی عوامل جامعه شناختی موثر بر رفتار زیست محیطی (با تکیه بر رفتار مصرف آب)»، پایاننامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه پیامنور مرکز پرند، 1389، 134-1.
28- Kollmuss, A., Agyeman J., 2002. Mind the Gap: Why People Act Environmentaly and What are the Barriers to Pro-environmental Behavior?, Journal of Environmental Education Research, Vol: 8. (3), PP. 450-471.
29- Monroe, M., 2003. Two Avenues for Encouraging Conservation Behaviors. Human Ecology Review, Vol: 10 (2): pp. 113–125.
30- Manzanal, R. F., Barreiro L. R., Carrasquer J., 2007. Evaluation of Environmental Attitudes: Analysis and Results of a Scale Applied to University Student. Science Education. Vol 91 (6), pp. 988-1009.
31- Rogers, W. S. 2003. Social Psychology Experimental and Critical Apperoaches. Open University Press
32- براهنی، محمدنقی، (مترجم)، روپیکوت، هیلگارد، اتکینسون، ریتال. ریچاردسی، اتکینسون، (نویسندگان)، «زمینه روانشناسی هیلگارد». چاپ یازدهم، تهران: انتشارات رشد، 1388.
33- صالحی، صادق، پازوکی نژاد، زهرا، امامقلی، لقمان، «آموزش و پرورش و محیط زیست (نگرش، آگاهی و رفتارهای زیست محیطی دانش آموزان)»، مجله علوم تربیتی دانشگاه شهید چمران اهواز، پاییز و زمستان 1392، دوره 20، شماره 2، 190-171.
34- شبیری، سیدمحمد، شمسی پاپکیاده، سیدهزهرا، ابراهیمی، هادی، «اثرات اجرای برنامههای آموزش زیست محیطی بر طبیعت گردی (مورد مطالعه : دانش آموزان مدارس لنگرود)»، مجله برنامه ریزی و توسعه گردشگری، زمستان 1392، دوره 2، شماره 7، 162-148.
35- صالحی، صادق، قائمیاصل، زهرا، «بررسی رابطه آموزش زیست محیطی و رفتارهای حفاظت از محیط زیست (مورد مطالعه: دانش آموزان دبیرستان های دخترانه شهر بابل)»، فصلنامه آموزش محیط زیست و توسعه پایدار، بهار 1392، دوره 1، شماره 3، 79-67.
36- بادکوبی، احمد، «ارزیابی وضعیت آگاهی آموزگاران مقطع دبستان شاغل در مناطق آموزش و پرورش شهر تهران»، فصلنامه علمی محیط زیست، سال 1379، شماره 33، 36-40.
37- Nordland, A., & Garvill, J., 2002. Value Structures and behavior toward the environment: The case of Lake Burder in TurkeyJournal of Environment and behavior. Vol: 34, pp. 363-377.
38- Schultz, P. W., 2000. Empathizing with nature: The effects of perspective taking: On concern for environmental issues. Journal of Social Issues, Vol: 34, pp. 496- 526.