بررسی ویژگی و زمینه‌های توسعه نظام جنگل ـ زراعی
محورهای موضوعی :
منابع طبیعی و جنگلداری و مراتع
حمید کریمی
1
,
غلامحسین کرمی
2
,
سید محمدجواد موسوی
3
1 - استادیار گروه ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زابل، زابل، ایران *(مسوول مکاتبات).
2 - دکترای ترویج و آموزش کشاورزی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.
3 - کارشناس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری، مرودشت، ایران.
تاریخ دریافت : 1396/09/28
تاریخ پذیرش : 1396/11/18
تاریخ انتشار : 1398/04/01
کلید واژه:
آگروفارستری,
جنگلداری اجتماعی,
مدیریت اراضی,
مرودشت,
چکیده مقاله :
آگروفارستری در یک مفهوم گسترده تلفیق رشته‌های مختلف کشاورزی شامل جنگلداری، زراعت و دام‌داری است که راهبردی مؤثری برای کاهش فقر، ایجاد امنیت غذایی و بهبود محیط‌زیست از طریق تولید پایدار محصولات کشاورزی می‌باشد. این سیستم یک راهکار مدیریتی چند‌منظوره در اطراف جنگلها، به‌خصوص جنگل‌های زاگرس محسوب می شود که علاوه بر کاهش فشار انسانی بر منابع طبیعی، منجر به افزایش بهره‌وری زمین در راستای توسعه پایدار طرح‌های جنگلداری اجتماعی می‌گردد. در این تحقیق اطلاعات مورد نیاز با روش مثلث‌سازی مانند بررسی سوابق و اسناد موجود، مشاهده مستقیم و مصاحبه با جامعه محلی جمع‌آوری و سابقه و امکان توسعه برنامه آگروفارستری در منطقه کامفیروز شهرستان مرودشت بررسی شد. نتایج بیان‌گر آن است که با توجه به مساعد بودن شرایط آب و هوایی می‌توان طرح آگروفارستری با کشت درختان مثمر و گیاهان دارویی را در این منطقه اجرا کرد. همچنین طراحی برنامه‌ای نظام‌مند و نظارت مستمر برای بهبود وضعیت اکولوژیکی سرزمین و حفاظت آب، خاک، توان اقتصادی و انگیزه فعالیت کشاورزان ضروری است.
آگروفارستری، جنگلداری اجتماعی، مدیریت اراضی، مرودشت.
چکیده انگلیسی:
In a broad sense Agroforestry means combination of different fields of agriculture including forestry, farming and animal husbandry that is an effective strategy for achieving poverty alleviation, food security and improving the environment through sustainable production of agricultural products. Agroforestry is a multipurposemanagerial technique around forests particularly Zagros woodlands which not only reduces thehuman pressure on natural resources, but also increases the land efficiency in order to accomplish the sustainable developmentof social forestry plans. In this study, the required information was gathered by triangulated method like reviewing of records and evadible documents, direct observation, and interviewing local community;and then the history and possibility of agroforestry systems development in Kamfiroz region, Marvdasht County were investigated. The results suggest that according to the favorable climate conditions, an agroforestry program that includes planting fruitful trees and medicinal herbs can be established. Designing a systematic plan and its continuous monitoring can result in improving of land ecological status, conservation of soil and water resources and enhancement of farmers’ economic ability and activity motivation.
منابع و مأخذ:
- وان درمیر، جان. (نویسنده)، جوانشیر، عزیز.، دباغ محمدی‌نسب، عادل.، حمیدی، آیدین. (مترجمان)، «اکولوژی کشت مخلوط»، چاپ اول، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، 1379.
- Ahmed, F. 2001. Agroforestry in Bangladesh with special reference to northern Bangladesh. Proceedings of National Workshop on Agroforestry Research, Gazipur, Bangladesh, Pp.1-10.
شریعت‌نژاد، شمس‌الله.، اللهیان، مجید، «جنگلداری پایدار و مدیریت اکوسیستمی دو مفهوم با یک هدف»، 1384، قابل دسترس در: jangaldari87.blogfa.com/post/87
شادی‌طلب، ژاله، «ابعاد اجتماعی مدیریت جنگل»، اقتصاد کشاورزی و توسعه، بهار 1381، سال 10، شماره 37. صص 220-193.
Hasanuzzaman, M. d., Hossain, M., Saroar, M. 2014. Diversity and preference of agricultural crops in the cropland agro forests of south-western Bangladesh. International Journal of Agriculture and Crop Sciences, 7(7), pp. 364-372.
ولی‌پور، احمد.، نمیرانیان، منوچهر.، غضنفری، هدایت‌الله.، مصطفی، محسن، «مقایسه دو سیستم جنگداری محلی هواره خول و آمرده در منطقه بانه»، مجله جنگل و مرتع، زمستان 1387، شماره 79 و80، صص 37-32.
چوندات، بی.اس.، گوتام، اس.کی. (نویسندگان)، جوانشیر، عزیز.، شکاری، فرید.، دباغ محمدی نسب، عادل.، راعی، یعقوب. (مترجمان)، «مبانی آگروفارستری»، چاپ اول، انتشارات دانشگاه زنجان، 1383.
Salam, M.A., Niguchi, T., Kokio, M. 2005. Factors influencing the sustained participation of farmers in participatory forestry: a case study in central Sal forest in Bangladesh. Journal of Environmental Management, 75, pp. 51- 43.
Slee, B. 2007. Social indicators of multifunctional rural land use: The case of forestry in the UK. Agriculture, Ecosystems & Environment, 120(1), pp. 31-40.
10. Bukenya, M., Bale, W., Buyinza, M. 2008. Assessment of the effectiveness of individual and group extension methods: A case study of vi-Agroforestry project in Uganda Research. Journal of Applied Sciences, 3(3), pp. 250-256.
جزیره‌ای، محمدحسین، «جنگلکاری در خشک‌بوم»، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران، 1380.
12. Goetz, S. 2004. Agroforestry and biodiversity conservation in tropical landscape. Island Press.
درویش، امیرکیوان. چیذری، محمد.، میردامادی، سیدمهدی، «بررسی عوامل اقتصادی اجتماعی مؤثر بر پذیرش آگروفارستری در میان صنوبرکاران شمال کشور»، تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، پاییز 1387، جلد 16، شماره 3، صص 96-486.
متین‌خواه، سیدحمید.، شامخی، تقی.، خواجه‌الدین، جمال‌الدین.، جعفری، محمد.، جلالیان، احمد، «ایجاد روشی برای شناسایی و ثبت سیستم‌های موجود آگروفارستری: مطالعه موردی استان کهکیلویه و بویر‌احمد»، مجله منابع طبیعی، پاییز 1382، جلد 56، شماره 3، صص 226-213.
گودرزیان، پردیس.، عرفانی‌فرد، سیدیوسف.، صادقی، حسین، «شناسایی و طبقه‌بندی سامانه‌های آگروفارستری موجود در استان فارس، مطالعه موردی: شهرستان کازرون». دانش کشاورزی و تولید پایدار، بهار 1392، جلد 23، شماره 1، صص 70-55.
بیرانوند، زینب.، ملک‌نیا، رحیم.، سوسنی، جواد.، عادلی، کامران، «مقایسه بازده اقتصادی آگروفارستری و کشاورزی تک‌محصولی در منطقه ازنا استان لرستان»، پژوهش‌های علوم و فناوری چوب و جنگل، تابستان 1395، جلد 23، شماره 2، صص 240-225.
حسنی، سیدمحسن.، زاهدی‌امیری، قوام‌الدین.، حشمت‌الواعظین، سیدمهدی.، عواطفی‌همت، محمد.، متین‌خواه، سیدحمید، «ثبت سیستم‌ها و شناسایی عملیات بیشه‌زراعی (مطالعۀ موردی: شهرستان فریدن و چادگان اصفهان)»، جنگل و فرآورده‌های چوب، پاییز 1395، دوره 69، شماره 3، صص 471-461.
انشیه، رضوان.، امیدی نجف‌آبادی، مریم، «شناسایى روش‌ها و چالش‌هاى ترویج آگروفارسترى در استان گیلان»، پژوهش‌هاى ترویج و آموزش کشاورزى، پاییز 1391، سال 5، شماره 3، صص 18-7.
جاویدتاش، ایرج، «گیاهان دارویی استان فارس»، تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 1380، شماره 11، صص 148-103.
سازمان حفاظت محیط‌زیست، «آشنایی با زاگرس (ویژه اعضای کمیته‌های محلی و دست‌اندرکاران محلی در محدوده‌های پایلوت)»، انتشارات سازمان حفاظت محیط‌زیست، 1392.
چوندات، بی.اس.، گوتام، اس.کی. (نویسندگان)، تقی شامخی (مترجم)، «بیشه‌زراعی»، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران، 1385.
فتاحی، محمد، «بررسی جنگل‌های بلوط زاگرس و مهم‌ترین عوامل تخریب آن»، چاپ اول، انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، 1373.
رئوف. سعید، «گزارش نهایی طرح آزمایشات جنگلکاری با ارقام مختلف گونه‌های چند‌منظوره در اراضی جنگلی لرستان»، انتشارات موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، 1381.
Rice, R.A. 2008. Agricultural intensification within agroforestry: The case of coffee and wood products. Agriculture, Ecosystems & Environment, 128(4), pp. 212-218.
Lin, B.B. 2010. The role of Agroforestry in reducing water loss through soil evaporation and crop transpiration in coffee agro ecosystems. Agriculture and Forest Meteorology, 150(4), pp. 510-518.
Kang, B.T. and Akinnifesib, F.K. 2000. Agroforestry as alternative land-use production systems for the tropics. Natural Resources Forum, 24, pp. 137- 151.
Reyes, T. 2008. Agroforestry system for sustainable livelihood and improved land use management in the east Usambara Mountains, Tanzania. Faculty of Agriculture and Forestry of the University of Helsinki.
QuinkensteinAuthor Vitae, A., WölleckeAuthor Vitae, J., BöhmAuthor Vitae, C., GrünewaldAuthor Vitae, H., FreeseAuthor Vitae, D., SchneiderAuthor Vitae, B.U., Hüttl, R.F. 2009. Ecological benefits of the alley cropping agroforestry system in sensitive regions of Europe. Environmental Science & Policy, 12(8), pp.1112–1121.
Ffolliott P.F., Brooks, K.N., Gregersen, H.M., Lundgren, A.L. 1995. Dry land forestry, planning and management. New York: J. Wiley, 453p
حیدری، مازیار.، لطفعیان، محمد.، تشکری، مرتضی.، ولی‌پور، احمد، «سیاست‌گذاری در مدیریت سامانه‌های آگروفارستری موجود در جنگل‌های بانه زاگرس شمالی»، تحقیقات جنگل و صنور ایران، تابستان 1396، جلد 25، شماره 2، صص 195-185.
_||_
- وان درمیر، جان. (نویسنده)، جوانشیر، عزیز.، دباغ محمدی‌نسب، عادل.، حمیدی، آیدین. (مترجمان)، «اکولوژی کشت مخلوط»، چاپ اول، انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد، 1379.
- Ahmed, F. 2001. Agroforestry in Bangladesh with special reference to northern Bangladesh. Proceedings of National Workshop on Agroforestry Research, Gazipur, Bangladesh, Pp.1-10.
شریعت‌نژاد، شمس‌الله.، اللهیان، مجید، «جنگلداری پایدار و مدیریت اکوسیستمی دو مفهوم با یک هدف»، 1384، قابل دسترس در: jangaldari87.blogfa.com/post/87
شادی‌طلب، ژاله، «ابعاد اجتماعی مدیریت جنگل»، اقتصاد کشاورزی و توسعه، بهار 1381، سال 10، شماره 37. صص 220-193.
Hasanuzzaman, M. d., Hossain, M., Saroar, M. 2014. Diversity and preference of agricultural crops in the cropland agro forests of south-western Bangladesh. International Journal of Agriculture and Crop Sciences, 7(7), pp. 364-372.
ولی‌پور، احمد.، نمیرانیان، منوچهر.، غضنفری، هدایت‌الله.، مصطفی، محسن، «مقایسه دو سیستم جنگداری محلی هواره خول و آمرده در منطقه بانه»، مجله جنگل و مرتع، زمستان 1387، شماره 79 و80، صص 37-32.
چوندات، بی.اس.، گوتام، اس.کی. (نویسندگان)، جوانشیر، عزیز.، شکاری، فرید.، دباغ محمدی نسب، عادل.، راعی، یعقوب. (مترجمان)، «مبانی آگروفارستری»، چاپ اول، انتشارات دانشگاه زنجان، 1383.
Salam, M.A., Niguchi, T., Kokio, M. 2005. Factors influencing the sustained participation of farmers in participatory forestry: a case study in central Sal forest in Bangladesh. Journal of Environmental Management, 75, pp. 51- 43.
Slee, B. 2007. Social indicators of multifunctional rural land use: The case of forestry in the UK. Agriculture, Ecosystems & Environment, 120(1), pp. 31-40.
10. Bukenya, M., Bale, W., Buyinza, M. 2008. Assessment of the effectiveness of individual and group extension methods: A case study of vi-Agroforestry project in Uganda Research. Journal of Applied Sciences, 3(3), pp. 250-256.
جزیره‌ای، محمدحسین، «جنگلکاری در خشک‌بوم»، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران، 1380.
12. Goetz, S. 2004. Agroforestry and biodiversity conservation in tropical landscape. Island Press.
درویش، امیرکیوان. چیذری، محمد.، میردامادی، سیدمهدی، «بررسی عوامل اقتصادی اجتماعی مؤثر بر پذیرش آگروفارستری در میان صنوبرکاران شمال کشور»، تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، پاییز 1387، جلد 16، شماره 3، صص 96-486.
متین‌خواه، سیدحمید.، شامخی، تقی.، خواجه‌الدین، جمال‌الدین.، جعفری، محمد.، جلالیان، احمد، «ایجاد روشی برای شناسایی و ثبت سیستم‌های موجود آگروفارستری: مطالعه موردی استان کهکیلویه و بویر‌احمد»، مجله منابع طبیعی، پاییز 1382، جلد 56، شماره 3، صص 226-213.
گودرزیان، پردیس.، عرفانی‌فرد، سیدیوسف.، صادقی، حسین، «شناسایی و طبقه‌بندی سامانه‌های آگروفارستری موجود در استان فارس، مطالعه موردی: شهرستان کازرون». دانش کشاورزی و تولید پایدار، بهار 1392، جلد 23، شماره 1، صص 70-55.
بیرانوند، زینب.، ملک‌نیا، رحیم.، سوسنی، جواد.، عادلی، کامران، «مقایسه بازده اقتصادی آگروفارستری و کشاورزی تک‌محصولی در منطقه ازنا استان لرستان»، پژوهش‌های علوم و فناوری چوب و جنگل، تابستان 1395، جلد 23، شماره 2، صص 240-225.
حسنی، سیدمحسن.، زاهدی‌امیری، قوام‌الدین.، حشمت‌الواعظین، سیدمهدی.، عواطفی‌همت، محمد.، متین‌خواه، سیدحمید، «ثبت سیستم‌ها و شناسایی عملیات بیشه‌زراعی (مطالعۀ موردی: شهرستان فریدن و چادگان اصفهان)»، جنگل و فرآورده‌های چوب، پاییز 1395، دوره 69، شماره 3، صص 471-461.
انشیه، رضوان.، امیدی نجف‌آبادی، مریم، «شناسایى روش‌ها و چالش‌هاى ترویج آگروفارسترى در استان گیلان»، پژوهش‌هاى ترویج و آموزش کشاورزى، پاییز 1391، سال 5، شماره 3، صص 18-7.
جاویدتاش، ایرج، «گیاهان دارویی استان فارس»، تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 1380، شماره 11، صص 148-103.
سازمان حفاظت محیط‌زیست، «آشنایی با زاگرس (ویژه اعضای کمیته‌های محلی و دست‌اندرکاران محلی در محدوده‌های پایلوت)»، انتشارات سازمان حفاظت محیط‌زیست، 1392.
چوندات، بی.اس.، گوتام، اس.کی. (نویسندگان)، تقی شامخی (مترجم)، «بیشه‌زراعی»، چاپ اول، انتشارات دانشگاه تهران، 1385.
فتاحی، محمد، «بررسی جنگل‌های بلوط زاگرس و مهم‌ترین عوامل تخریب آن»، چاپ اول، انتشارات مؤسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، 1373.
رئوف. سعید، «گزارش نهایی طرح آزمایشات جنگلکاری با ارقام مختلف گونه‌های چند‌منظوره در اراضی جنگلی لرستان»، انتشارات موسسه تحقیقات جنگلها و مراتع کشور، 1381.
Rice, R.A. 2008. Agricultural intensification within agroforestry: The case of coffee and wood products. Agriculture, Ecosystems & Environment, 128(4), pp. 212-218.
Lin, B.B. 2010. The role of Agroforestry in reducing water loss through soil evaporation and crop transpiration in coffee agro ecosystems. Agriculture and Forest Meteorology, 150(4), pp. 510-518.
Kang, B.T. and Akinnifesib, F.K. 2000. Agroforestry as alternative land-use production systems for the tropics. Natural Resources Forum, 24, pp. 137- 151.
Reyes, T. 2008. Agroforestry system for sustainable livelihood and improved land use management in the east Usambara Mountains, Tanzania. Faculty of Agriculture and Forestry of the University of Helsinki.
QuinkensteinAuthor Vitae, A., WölleckeAuthor Vitae, J., BöhmAuthor Vitae, C., GrünewaldAuthor Vitae, H., FreeseAuthor Vitae, D., SchneiderAuthor Vitae, B.U., Hüttl, R.F. 2009. Ecological benefits of the alley cropping agroforestry system in sensitive regions of Europe. Environmental Science & Policy, 12(8), pp.1112–1121.
Ffolliott P.F., Brooks, K.N., Gregersen, H.M., Lundgren, A.L. 1995. Dry land forestry, planning and management. New York: J. Wiley, 453p
حیدری، مازیار.، لطفعیان، محمد.، تشکری، مرتضی.، ولی‌پور، احمد، «سیاست‌گذاری در مدیریت سامانه‌های آگروفارستری موجود در جنگل‌های بانه زاگرس شمالی»، تحقیقات جنگل و صنور ایران، تابستان 1396، جلد 25، شماره 2، صص 195-185.
