ارزیابی و تهیه نقشه خسارت بیابانزایی در دشت ابوغویر دهلران، استان ایلام
محورهای موضوعی : منابع طبیعی و جنگلداری و مراتعزاهده حیدری زادی 1 , حاجی کریمی 2 , سید عبدالحسین آرامی 3 , فرزاد آزادنیا 4
1 - دانشجوی دکترای بیابان‌زدایی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
2 - استاد گروه منابع طبیعی دانشگاه ایلام
3 - دانشجوی دکترای بیابان‌زدایی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان
4 - اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری استان ایلام
کلید واژه: واژههای کلیدی: خطر بیابانزای, واحد کاری, معیار, میانگین هندسی, دشت ابوغویر,
چکیده مقاله :
بیابان زایی پدیده ای جهانی است که می تواند خسارات زیادی را در هر منطقه به همراه داشته باشد. ارزیابی و تهیه نقشه خطر و خسارت بیابان زایی اساس و زمینه لازم برای برنامه ریزی منطقی بیابان زدایی است. از این رو هدف از این تحقیق ارزیابی خسارت بیابان زایی با استفاده از معادله عمومی ریسک در دشت ابوغویر دهلران استان ایلام می باشد. بدین منظور ابتدا نقشه خطر بیابان زایی با استفاده از مدل 9 معیاری IMDPA تهیه شد. برای تهیه نقشه خطر، نقشه واحدهای کاری (رخساره های ژئومورفولوژی) با استفاد از نقشه های شیب، زمین شناسی و کاربری اراضی تهیه گردید. با استفاده از این روش واحدکاری به عنوان واحد اصلی بیابان ز ایی در نظر گرفته شد و برای هر شاخص با توجه به وزن دهی انجام شده یک نقشه تهیه گردید، به طوری که از میانگین هندسی شاخص های هر معیار نقشه کیفی معیار مورد نظر به دست آمد، سپس با تلفیق و تعیین میانگین هندسی لایه های حاصل از معیارها و با طبقه بندی نقشه به دست آمده، نقشه خطر بیابان زایی منطقه حاصل گردید. سپس عناصر در معرض خطر در هر واحدکاری شناسایی و نقشه فراوانی عناصر فراهم گردید و با توجه به کلاس خطر عناصر، درجه آسیب پذیری آنها نیز تعیین شد. در نهایت نقشه خسارت با ترکیب نقشه های شدت خطر، فراوانی و درجه آسیب پذیری عناصر بر اساس معادله ریسک و در قالب 4 کلاس آماده شد. نتایج نشان داد که 73/49 درصد از منطقه در کلاس خسارت زیاد و خیلی زیاد قرار دارد.
Desertification is a global phenomenon which can occur in any place and cause significant damages. Therefore, classification and generation of desertification intensity and risk map is a reasonable basis for planning. The present study aims to evaluate desertification risk in the Abu Ghoveyr Plain in Ilam province, using general risk equation. To this end, first, desertification hazard map was prepared using the Iranian 9-criteria model of IMDPA. For preparing this map, working units map (geomorphologic facies) was created using slope, geology, and land use maps. Using this method, working units were considered as the main unit of desertification then a map was generated for each index according to assigned weights, such that the qualitative map of the desired factors were obtained using the geometric mean of indicators. Then, through integration and determining the geometric mean of layers obtained from indices and finally classification of the obtained maps, map of the current status of desertification in the studied area was generated. Then, elements at hazard in each working units were identified and were transformed to a map. Considering the hazard class of elements, degree of vulnerability of elements was determined. Finally, desertification risk was prepared in 4 classes by combining the risk intensity map, frequency, and the degree of vulnerability of elements. The results suggested that 49.73% of the area was in the high and very high damage classes.
1- Reynolds James, (2009), Cutting through the confusion Desertification an old problem viewed through the lens of a new framework, the dry lands development paradigm. Dry lands, Deserts & Desertification, 45, 65-78.
2- جعفری، محمد.، نصری، مسعود.، و طویلی، علی، (1388)، تخریب خاک و اراضی، چاپ اوّل، دانشگاه تهران، 314 ص.
3- Rasmy, Mohammed, Gad, Abd-Alla., Abdelsalam, Hisham. And Siwailam, Mohammed, (2010), A dynamic simulation model of desertification in Egypt. The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Sciences, (13): 101–111.
4- Messner, Frankb and Mayer, Volker, (2005), Flood damage, vulnerability and risk perception challenges for flood damage research. UFZ, Leipzig. 19 pp.
5- Ownegh, Majid, (2009), Assessing land degradation hazard intensity and management plans using subjective models and the analytical hierarchy process in Gorgan, Iran. International Journal of Sustainable Development and Planning. No 1, 11 pp.-35-45.
6- Sri Hadmoko, Danang. Lavigne, Franck. Sartohadi, Junun J. and Hadi, Pramono, (2010), Landslide hazard and risk assessment and their application in risk management and landuse planning in eastern flank of Menorah Mountains, Yogyakarta Province, Indonesia. Hazards. No 3, 623-642.
7- Honardoust Farhad, Ownegh Majid, Vahedbordi Sheikh, (2011). Assessing desertification sensitivity in the northern part of Gorgan Plain, southeast of the Caspian Sea, Iran: Research Journal of Environmental Sciences 5 (3): 205-220.
8- ممبنی، مریم، کرمشاهی، عبدالعلی، گرایی، پرویز، آزادنیا، فرزاد، خسروی، حسن، (1394)، ارزیابی وضعیت بالفعل بیابانزایی، با تاکید بر معیار آب، اقلیم و خاک با استفاده از مدل IMDPA (مطالعه موردی: دشت عباس)، مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک، سال 19، شماره 72. 359-349.
9- صنیعی، ابراهیم، (1390)، ارزیابی خطر، خسارت روانگرایی خاک در دشتهای ساحلی دریای خزر، استان گلستان پایان‌نامه کارشناسی ارشد آبخیزداری، استاد راهنما خوشروان، همایون ، اونق، مجید، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ،105 ص.
10- ذوالفقاری، محمدرضا، (1390)، جایگاه مدل سازی و تخمین خسارات و تلفات سوانح در مدیریت ریسک و بحران سوانح طبیعی، پژوهشنامه زلزله شناسی و مهندسی زلزله، سال چهارم، شماره اول و دوم، 61-73.
11- Zezere Jose Luis, Garcia Ricardo, Oliveira Sergio, Reis Elfany, (2008), Probabilistic landslide risk analysis considering direct costs in the area north of Lisbon (Portugal), Journal of Geomorphology, 94:.467-495.
12- Anagnostopoulos Stavros, (2006), A brief report on research needs for natural hazards, based on the recent workshop “Climate change-research challenges” brussels in memory of anver ghazi. 5Pp.
13- جعفری‌زاده، مسعود، (1389)، ارزیابی شدت بیابانزایی با استفاده از مدل IMDPA. پایان‌نامه کارشناسی ارشد بیابان‌زدایی، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران.راهنما محمد فرجی181 ص.
14- اختصاصی، محمدرضا. سپهر، عادل، (1390)، روش‌ها و مدل‌های ارزیابی و تهیه نقشه بیابانزایی، انتشارات دانشگاه یزد، چاپ اول، 286 ص.
15- آرامی، عبدالحسین، (1391)،ارزیابی خطر(مدل IMDPA)، خسارت و تدوین برنامه مدیریت بیابان در منطقه نیمه خشک آق بند، استان گلستان پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت مناطق بیابانی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، 187 صفحه.
16- سیلاخوری، اسماعیل، (1391)، ارزیابی خطر (مقایسه مدل‌های MICD و IMDPA)، خسارت و تدوین برنامه مدیریت بیابانزایی منطقه سبزوار، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان - دانشکده مرتع و آبخیزداری و شیلات و محیط زیست.
17- چمن‌پیرا، غلامرضا. زهتابیان، غلامرضا. احمدی، حسن، (1385)، کاربرد روش ICD به منظور تعیین شدت وضعیت فعلی بیابانزایی در حوضه آبخیز کوهدشت. نشریه دانشکده منابع طبیعی، شماره 3، 13 ص.
18- اونق، مجید،(1388)، پهنه‌بندی خطر و خسارت زمین لغزش آبخیز زیارت گرگان، طرح پژوهشی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، 120 ص.
_||_1- Reynolds James, (2009), Cutting through the confusion Desertification an old problem viewed through the lens of a new framework, the dry lands development paradigm. Dry lands, Deserts & Desertification, 45, 65-78.
2- جعفری، محمد.، نصری، مسعود.، و طویلی، علی، (1388)، تخریب خاک و اراضی، چاپ اوّل، دانشگاه تهران، 314 ص.
3- Rasmy, Mohammed, Gad, Abd-Alla., Abdelsalam, Hisham. And Siwailam, Mohammed, (2010), A dynamic simulation model of desertification in Egypt. The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Sciences, (13): 101–111.
4- Messner, Frankb and Mayer, Volker, (2005), Flood damage, vulnerability and risk perception challenges for flood damage research. UFZ, Leipzig. 19 pp.
5- Ownegh, Majid, (2009), Assessing land degradation hazard intensity and management plans using subjective models and the analytical hierarchy process in Gorgan, Iran. International Journal of Sustainable Development and Planning. No 1, 11 pp.-35-45.
6- Sri Hadmoko, Danang. Lavigne, Franck. Sartohadi, Junun J. and Hadi, Pramono, (2010), Landslide hazard and risk assessment and their application in risk management and landuse planning in eastern flank of Menorah Mountains, Yogyakarta Province, Indonesia. Hazards. No 3, 623-642.
7- Honardoust Farhad, Ownegh Majid, Vahedbordi Sheikh, (2011). Assessing desertification sensitivity in the northern part of Gorgan Plain, southeast of the Caspian Sea, Iran: Research Journal of Environmental Sciences 5 (3): 205-220.
8- ممبنی، مریم، کرمشاهی، عبدالعلی، گرایی، پرویز، آزادنیا، فرزاد، خسروی، حسن، (1394)، ارزیابی وضعیت بالفعل بیابانزایی، با تاکید بر معیار آب، اقلیم و خاک با استفاده از مدل IMDPA (مطالعه موردی: دشت عباس)، مجله علوم و فنون کشاورزی و منابع طبیعی، علوم آب و خاک، سال 19، شماره 72. 359-349.
9- صنیعی، ابراهیم، (1390)، ارزیابی خطر، خسارت روانگرایی خاک در دشتهای ساحلی دریای خزر، استان گلستان پایان‌نامه کارشناسی ارشد آبخیزداری، استاد راهنما خوشروان، همایون ، اونق، مجید، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، ،105 ص.
10- ذوالفقاری، محمدرضا، (1390)، جایگاه مدل سازی و تخمین خسارات و تلفات سوانح در مدیریت ریسک و بحران سوانح طبیعی، پژوهشنامه زلزله شناسی و مهندسی زلزله، سال چهارم، شماره اول و دوم، 61-73.
11- Zezere Jose Luis, Garcia Ricardo, Oliveira Sergio, Reis Elfany, (2008), Probabilistic landslide risk analysis considering direct costs in the area north of Lisbon (Portugal), Journal of Geomorphology, 94:.467-495.
12- Anagnostopoulos Stavros, (2006), A brief report on research needs for natural hazards, based on the recent workshop “Climate change-research challenges” brussels in memory of anver ghazi. 5Pp.
13- جعفری‌زاده، مسعود، (1389)، ارزیابی شدت بیابانزایی با استفاده از مدل IMDPA. پایان‌نامه کارشناسی ارشد بیابان‌زدایی، دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران.راهنما محمد فرجی181 ص.
14- اختصاصی، محمدرضا. سپهر، عادل، (1390)، روش‌ها و مدل‌های ارزیابی و تهیه نقشه بیابانزایی، انتشارات دانشگاه یزد، چاپ اول، 286 ص.
15- آرامی، عبدالحسین، (1391)،ارزیابی خطر(مدل IMDPA)، خسارت و تدوین برنامه مدیریت بیابان در منطقه نیمه خشک آق بند، استان گلستان پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت مناطق بیابانی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، 187 صفحه.
16- سیلاخوری، اسماعیل، (1391)، ارزیابی خطر (مقایسه مدل‌های MICD و IMDPA)، خسارت و تدوین برنامه مدیریت بیابانزایی منطقه سبزوار، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان - دانشکده مرتع و آبخیزداری و شیلات و محیط زیست.
17- چمن‌پیرا، غلامرضا. زهتابیان، غلامرضا. احمدی، حسن، (1385)، کاربرد روش ICD به منظور تعیین شدت وضعیت فعلی بیابانزایی در حوضه آبخیز کوهدشت. نشریه دانشکده منابع طبیعی، شماره 3، 13 ص.
18- اونق، مجید،(1388)، پهنه‌بندی خطر و خسارت زمین لغزش آبخیز زیارت گرگان، طرح پژوهشی، دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان، 120 ص.