برآورد نیاز آبی محصول سیب زمینی در اقلیم تربت حیدریه و تخمین تبخیر و تعرق واقعی براساس تبخیر و تعرق مرجع

محورهای موضوعی : آب و محیط زیست

غلامعباس فلاح قالهری ¹ , محمد باعقیده ² , حسن رضایی ³

1 - استادیار دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران.
2 - استادیار دانشکده جغرافیا و علوم محیطی، دانشگاه حکیم سبزواری، سبزوار، ایران.
3 - دانشجوی دکتری اقلیم شناسی کشاورزی، دانشگاه حکیم سبزواری سبزوار، ایران*(مسؤول مکاتبات).

تاریخ دریافت : 1394/06/01 تاریخ پذیرش : 1394/10/23 تاریخ انتشار : 1395/04/01

کلید واژه: تبخیر و تعرق, نیازآبی, سیب زمینی, تربت حیدریه,

چکیده مقاله :

سیب زمینی از محصولات غده ای است که نقش مهمی در تغذیه مردم جهان دارد و به دلیل عملکرد بسیار بالا در واحد سطح انرژی و مقدار پروتئین تولیدی در واحد سطح سیب زمینی بیش از گندم و برنج می باشد. برای افزایش مساحت مزارع زیرکشت، کاهش تلفات آب لازم می باشد. یکی از راه های کاهش تلفات آب در مزارع، برنامه ریزی صحیح آبیاری می باشد که اساس آن را برآورد دقیق نیاز آبی گیاهان تشکیل می دهد .معادلاتی که برای محاسبه تبخیر و تعرق پتانسیل استفاده می شوند، پارامترهای اقلیمی یکسانی را به کار نمی گیرند و به دلیل ماهیت تجربی آن ها برای تمام شر ایط اقلیمی مناسب نیستند .به همین دلیل لازم است که معادله مناسب هر منطقه مشخص شود. بدین منظور در این تحقیق با استفاده از داده های ایستگاه هواشناسی تربت حیدریه، مقدار تبخیر و تعرق گیاه واقعی با اعمال ضریب اصلاحی (بایگی) محاسبه شده و با روش فائو پنمن مانتیث (تبخیر و تعرق مرجع) مورد مقایسه قرارگرفتند. نتایج نشان داد میزان تبخیر و تعرق 63/2 برابر میانگین بارندگی در فصل رویش است. مفهوم این است که گیاه از رطوبت ذخیره شده برای تبخیر و تعرق استفاده نموده است. بدین ترتیب برای جبران تخلیه رطوبتی باید گیاه آبیاری گردد. نیاز آبیاری گیاه سیب زمینی با مدل کراپ وات از اول کاشت تا برداشت محصول 1/803 میلی ‎متر و میزان آبیاری که این کاهش رطوبت را جبران کند، 9/741 میلی متر به دست آمده است.

چکیده انگلیسی:

Potato is a tuberous product with important value in food supply for world and because of high efficiency per surface unit; it has higher energy and protein per surface unit than wheat and rice. In order to increase the plantation of potato prevention of water waste is essential. One effective way to the purpose of this investigation is a well programmed irrigation protocol which is achievable an exact estimation of the need of the plants for Water requirement. The applicable equation to estimate Evapotranspiration does not use the same climate parameters and due to the practical entity of this process they are not applicable for all climate conditions. Thereby, there has to be a suitable equation to be used in each region. To reach this goal, in this study, by the aid of data collected from Torbat Heidariyah weather station, the amount of real Evapotranspiration has been calculated using correlation coefficient and compared with the reference Evapotranspiration (F-P-M).The results show that the amount of Evapotranspiration is 2/63 times more than the mean precipitation in growing season. It means that the plants have been using their moisture storage to accomplish their Evapotranspiration. In order to replenish the moist content in plants irrigation is essential. Using the Cropwat method, potato need for water supply was estimated 803/1mm from the beginning of implantation to the end of harvesting and the estimation of the amount of water to supply this need is equal to 741/9mm.

منابع و مأخذ:

1. وزیری ژ، انتصاری، م و حیدری، ن، تبخیر- تعرق گیاهان (دستورالعمل محاسبه آب موردنیاز گیاهان) «، ناشر کمیته ملی آبیاری و زهکشی ایران، 1387، تهران.


2. .Allen R،G, Pereira L.S, Rae's D and Smith, M. 1998. Crop Evapotranspiration Guidelines for computing crop water requirements. FAO Irrigation and Drainage Paper, No. 56, Rome, Italy, pp 300.


3. سپاسخواه ع. و محمدی م، ا، تعیین تبخیر – تعرق یونجه و کنجد به روش پنمن – مونتیث در منطقه باجگاه«، ششمین سمینار آبیاری و کاهش تبخیر، 1375، 10-11 شهریور 75، دانشگاه کرمان.


4. ­ احسانی ع، ارزانی ح، فرح پور م، احمدی ح، جعفری م و اکبرزاده م، برآورد تبخیر و تعرق با استفاده از اطلاعات آب و هوایی، خصوصیات گیاه (مرتع) و خاک به کمک برنامه نرم افزار cropwatt8،0 (مطالعه موردی: منطقه استیپی استان مرکزی ایران، ایستگاه رودشور) «، فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان ایران، 1391، 19(1): 16-1.


5. علیزاده،ا، کمالی،غ ،ع، خانجانی، م ،ج  و رهنورد، م، ر، ارزیابی روشهای برآورد تبخیر – تعرق در مناطق خشک ایران« ،فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 1383، 19 (2(پیاپی 73))،97-105.


6. شریفان ح ، قهرمان ب، علیزاده ا و میرلطیفی، م، ارزیابی روش های مختلف تشعشعی و رطوبتی جهت برآورد تبخیر - تعرق مرجع و اثرات خشکی هوا بر آن در استان گلستان«، مجله علوم خاک و آب،1384، 19،  (2):280-290


7. Hargreaves, G.H. 1994. Defining and using reference evapotranspiration. Journal of Irrigation and Drainage Engineering, 120(6):1132-39.


8. Salih A.M. and Sendil. U .1984. Evapotranspiration under extremely arid climates. J. Irrig. And Drain. Eng., ASCE, 110(3): 289-303.


9. ­Shih S.F. 1984. Data requirement for evapotranspiration estimation. J. Irrig. And Drain. Eng., ASCE, 110(3): 263-274.


10. ­Yarahmadi J. (2003) the integration of satellite images, GIS and CROPWAT model to investigation of water balance in irrigated area; A Case Study of Salmas and Tassooj Plain, Iran.


11. نیشابوری، م،،مرادی دالینی، ا، جعفر زاده، ع و صادقی، س، ارزیابی روشهای پیشنهادیFAO  برای برآورد تبخیر-تعرق گیاه مرجع در منطقه کرکج تبریز«، دانش کشاورزی،1384، ش 4.


12. مهاجرانی، ح، مساعدی، ا،خلقی، م، مفتاح تلقی، م و سعدالدین، ا، برآورد نیاز آبی گیاه گندم توسط مدل CROPWAT در شهرستان کردکوی-استان گلستان«، همایش ملی مدیریت کمبود آب و تنش خشکی در زراعت دانشگاه آزاد اسلامی واحد ارسنجان،1389، چهارم و پنجم اسفندماه1389.


13. ضیاءتبار احمدی م ،خ، بررسی و مقایسه روشهای محاسبه بررسی و مقایسه روشهای محاسبه «،1374، صفحات 51-70 .


14. نیکبخت، ج، میرلطیفی، س ،م و کمالی، غ، مقایسه تبخیر- تعرق محاسبه شده با روش های فائو- پنمن - مانتیث، پنمن- رایت و هارگریوز - سامانی در منطقه تهران« ، مجله علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان،1380،  سال هشتم، شماره چهارم ،3-13.


15. موسوی بایگی م، عرفانیان م و سرمد، م، استفاده از حداقل داده های هواشناسی برای برآورد تبخیر و تعرق گیاه مرجع و ارائه ضرایب اصلاحی ( مطالعه موردی: استان خراسان رضوی) «، مجله آب وخاک ،1388، 23(1)99-91،


16. سازمان هوا شناسی مشهد، شناسنامه آماری ایستگاه سینوپتیک هواشناسی شهرستان تربت حیدریه«،1391.


17. طهماسب پور ب، و محمدیان ر، تاثیر تراکم و تاریخ کاشت های مختلف برروی گیاهان دارویی همیشه بهار و نعناع­فلفلی«، اولین همایش تخصصی توسعه کشاورزی استانهای شمالغرب کشور،1390.


18. Kimball, J. S., Running, S. W., and Nemani, R. .1997. An improved method for estimating surface humidity from daily minimum temperature. Agric. Forest Meteorol., 85(1–2), 87–98.


19. Jensen, D. T., Hargreaves, G. H., Temesgen, B., and Allen, R. G. (1997). Computation of ETo under nonideal conditions. J. Irrig. Drain.Eng., 123(5), 394–400.


20. خسروشاهی م ،برآورد نیاز آبی گونه تاغ در ناحیه رویشی صحارا- سندی ایران (مطالعه موردی: مناطق اهواز- بندرعباس و چابهار) «، فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان ایران،1392، 20(3):569-559.


21. علیزاده ا، رابطه آب و خاک و گیاه«، انتشارات دانشگاه امام رضا(ع)، 1384.