تیپ بندی و ارزیابی مراتع با استفاده از سامانه ی اطلاعات جغرافیایی (GIS) و شاخص پوشش گیاهی (NDVI )(مطالعه موردی: تحت واحد شهرآباد زیرحوزه آبخیز حبله رود)

محورهای موضوعی : آب و محیط زیست

خدیجه ابوالفتحی ¹ (دانشجوی کارشناسی ارشد محیط زیست- ارزیابی و آمایش سرزمین، دانشگاه پیام نور، تهران *(مسئول مکاتبات).)
مرضیه علی خواه اصل ² (استادیار، گروه منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه پیام نور، تهران.)
محمد رضوانی ³ (استادیار، گروه منابع طبیعی و محیط زیست، دانشگاه پیام نور، تهران.)

تاریخ دریافت : 1393/01/20 تاریخ پذیرش : 1393/06/25 تاریخ انتشار : 1394/04/01

کلید واژه: تیپ بندی مرتع, روش نمونه برداری, قطعه برداری تصادفی, شاخص پوشش گیاهی, وضعیت مرتع, GIS,

چکیده مقاله :

ارزیابی میزان تاج پوشش گیاهی، وضعیت و گرایش مراتع با توجه به نقش مراتع در حفاظت آب و خاک، اهمیت بسزایی دارد. پژوهش حاضر، با هدف تیپ بندی و ارزیابی اراضی مرتعی و تعیین درصد پوشش گیاهی با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (GIS) و شاخص پوشش گیاهی (NDVI) در بخشی از حوزه آبخیز حبله رود انجام شد. بدین منظور، تیپ بندی پوشش گیاهی با پیمایش عرصه های مرتعی، به روش فیزیونومیک- فلورستیک با نمونه برداری از تیپ های گیاهی به روش طبقه بندی تصادفی صورت گرفت. برای تعیین وضعیت و گرایش مراتع به ترتیب از روش چهار عاملی و ترازو استفاده گردید. به منظور افزایش دقت در تفکیک مرز نهایی تیپ های گیاهی، از نقشه واحد شکل زمین و ترکیب آن با نقشه شاخص پوشش گیاهی NDVI)) در محیط GIS استفاده شد و مرز تیپ های مرتعی اصلاح گردید. نقشه کاربری اراضی به روش فازی در محیط نرم افزار ERDAS IMAGINE تهیه گردید و سپس، با استفاده از شاخص پوشش گیاهی (NDVI) و عملیات صحرایی، مراتع از نظر درصد تراکم تاج پوشش گیاهی طبقه بندی گردید. نتایج، حاکی از تفکیک چهار تیپ گیاهی بود. همچنین مراتع به سه طبقه با تاج پوشش مناسب، متوسط و ضعیف تقسیم شدند. تیپ درمنه- گون دارای وضعیت متوسط و سه تیپ دیگر از وضعیت ضعیف برخوردار بودند. گرایش هر چهار تیپ در منطقه مورد مطالعه منفی برآورد گردید. استفاده از GIS و شاخص پوشش گیاهی، می تواند ابزار مؤثری در تیپ بندی و طبقه بندی پوشش گیاهی با دقت بالا باشد.

چکیده انگلیسی:

Evaluation of canopy rate, production, condition and trends of rangeland is important because of their role in preservation of water and soil resources. The aim of this research is to range classification and evaluation of rangelands of some part of Hable rood catchment using Geographical Information System (GIS( and Normalized Difference Vegetation Index .To do it, range classification was done using field work with Physiognomic- Floristic method along with vegetation sampling in a Stratified random sampling form. To define the condition and trends of the rangelands, the methods named four-factor and orientations were used in row. In this research, to increase the accuracy of the border of final vegetation types, land form unit map and composition of land form unit map with Normalized Difference Vegetation Index (NDVI) map were used in ArcGIS 9.3 surrounding and the border of vegetation types were corrected. Land use map is provided using fuzzy method in the ERDAS IMAGINE software, and then, using Normalized Difference Vegetation index and field work, with respect to the canopy density the rangeland were divided to the three classes named dense range, semi dense range and low dense range. The results indicated the separation of for vegetation types. Also, rangeland was divided to the three categories named good, moderate and weak rangeland with respect to the vegetation canopy. The type named Astragalus spp_ Artemisia sieberi has a moderate condition while the 3 other types have weak condition. Also, all of the 4 vegetation types in the studied area have minus trend. Using GIS and vegetation index can be an effective tool in vegetation type and classification with high accuracy

منابع و مأخذ:

1. محمدی گلرنگ، بهرام و همکاران، »بررسی تغییرات پوشش گیاهی حوزه آبخیز سد امیرکبیر در یک دوره 20 ساله«، فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان ایران ، 1386،جلد 14، شماره 2، 203-185.    


2. عسکریزاده، دیانا و حشمتی، غلامعلی، »بررسی تأثیر عوامل محیطی بر فرم های رویشی گیاهان (مطالعه موردی: مراتع ییلاقی جواهرده رامسر) «، مجله منابع طبیعی، 1390، دوره ی 65، شماره 4، 540-529.  


3. Toranjzar, H., Jafari, M., Azarnivand, H., & Ghanadha, M., 2005. Investigation on Relationship Betweensoil Characteristics and Vegetation Properties in Voshnaveh Rangeland in Qom Province; Iranian Journal of Desert, 10(2), 349-360.


4. هادیان، فاطمه و همکاران، »بررسی گروه های مختلف شاخص های گیاهی سنجش از دور در مطالعه تیپ های مرتعی مطالعه موردی: سمیرم اصفهان«، مجله علمی- پژوهشی مرتع، 1390، سال پنجم، شماره4، 429-420.


5. دفتر فنی مرتع، »کد گیاهان مرتعی ایران«، سازمان جنگل ها، مراتع و آبخیزداری کشور، 1361،نشریه شماره 24.


6. ارزانی، حسین و همکاران، »روند تغیرات پوشش گیاهی و تولید مراتع در استان مرکزی طی یک دوره 5 ساله(1377-1381) «، فصلنامه علمی-پژوهشی تحقیقات مرتع و بیابان، 1384، جلد 12، شماره 4، 437-409.


7. Joshi, P. C., 2011. Performance evaluation of vegetation indices using remotely sensed data; International Journal of Geomatics and Geosciences, 2(1), 231-240.