بررسی و تحلیل وضعیت تولید و مدیریت پسماندهای پزشکی در استان گلستان

محورهای موضوعی : آب و محیط زیست

مزدک دُربیکی ¹ (استادیار گروه علوم و مهندسی محیط زیست، دانشگاه آزاد اسلامی واحد قائم‌شهر، قائم‌شهر، ایران*)
هومن بهمن‌پور ² (دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شاهرود، دانشکده علوم پایه، گروه محیط زیست، شاهرود، ایران)
عطالله گلعلی‌پور ³ (اداره آزمایشگاه‌ها، معاونت امور محیط زیست انسانی، اداره کل حفاظت محیط زیست استان گلستان، گرگان، ایران)
علی قائمی ⁴ (اداره نظارت و پایش، معاونت امور محیط زیست انسانی، اداره کل حفاظت محیط زیست استان گلستان، گرگان، ایران)
مرتضی ملاح ⁵ (اداره آزمایشگاه‌ها، معاونت امور محیط زیست انسانی، اداره کل حفاظت محیط زیست استان گلستان، گرگان، ایران)

تاریخ دریافت : 1400/02/21 تاریخ پذیرش : 1400/02/21 تاریخ انتشار : 1399/10/01

کلید واژه: کلمات کلیدی: پسماند پزشکی, پسماند ویژه, تحلیل توصیفی, بی‌خطرسازی, نرخ تولید,

چکیده مقاله :

موضوع پسماندهای پزشکی یا بیمارستانی یکی از چالش‌های مهم جامعه است که مدیریت نادرست آن‌ها پیامدهای ناگواری بر محیط زیست و سلامت انسان دارد. این پژوهش به بررسی وضعیت فعلی پسماندهای بخش پزشکی در استان گلستان می‌پردازد و از نوع تحلیلی توصیفی است. افزون بر گردآوری داده‌های موجود و بازدیدهای میدانی برای بررسی شیوه مدیریت پسماندها، از پرسش‌نامه مصوب سازمان حفاظت محیط زیست نیز برای انجام خوداظهاری در پایش بیمارستانی استفاده شد. یافته‌ها نشان می‌دهد در 25 بیمارستان استان با 2247 تخت فعال، به ترتیب روزانه 3574 و 2252 کیلوگرم پسماند عادی و ویژه (عفونی، تیز و برنده، اعضاء و اندام‌های قطع شده و دارویی و شیمیایی) تولید می‌شود. به این ترتیب، تولید پسماند به ازای هر تخت فعال، روزانه 59/2 کیلوگرم است (به ترتیب 1 و 59/1 کیلوگرم پسماند ویژه و عادی). برای بی‌خطرسازی پسماندهای ویژه، به ترتیب 44 و 52 درصد کل بیمارستان‌ها برون‌سپاری را انجام داده و نداده‌اند و وضعیت بی‌خطرسازی در 88 درصد کل بیمارستان‌ها، فعال است. روش‌های بی‌خطرسازی شامل بخار، گرمای خشک و شیمیایی است که در بیشتر بیمارستان‌ها به روش بخار انجام می‌شود. خوداظهاری در پایش تنها از سوی 16 بیمارستان انجام شده است. در مجموع می‌توان گفت وضعیت مدیریت پسماندهای پزشکی در استان گلستان در حد متوسط است و با شرایط مطلوب فاصله دارد. با توجه به تغییر شرایط محیطی در سال‌های آینده در کشور، مدیریت این گونه پسماندها باید جدی‌تر باشد و برنامه‌های عملیاتی برای بهینه‌سازی مدیریت این گونه پسماندها طراحی و اجرا گردد.

چکیده انگلیسی:

Medical waste is one of the challenges of the modern society which its poor management has undesirable impacts on the environment and human health. The present research addresses the current situation of medical wastes in Golestan province in the North of Iran. This is a descriptive analysis that includes data collection, field survey, and Iranian Department of the Environment (DOE) standard questionnaires for management and monitoring of medical waste in hospitals of the province. The results show that 25 hospitals with 2247 active beds produce 3574 and 2252 domestic and hazardous waste per day, respectively. The waste generation is 2.59 kg/day/bed (1 and 1.59 kg for hazardous and domestic, respectively). Disinfection process in 88% of all hospitals is active and 44% and 52% of the hospitals have done outsourcing, respectively. Disinfection methods include chemical, steam autoclave and dry heat which the second method is the most frequent in most hospitals. Also, 16 hospitals provide monitoring self-reports. The overall situation of medical waste management in the hospitals of Golestan province is average. Considering the change of environmental situation of the country in the future years, the management of this type of wastes should be more serious and it is necessary to design and implement operational programmes for optimum management.

منابع و مأخذ:

 

1-      Leao S, Bishop I, Evans D. “Spatial temporal model for demand and allocation of waste landfills in growing urban region”. Computers, Environment and Urban Systems, 2004; 28: 353-385.

2-      "قانون مدیریت پسماند کشور" (آنلاین). مصوب 1384 {دسترسی در تاریخ 30 بهمن 1395}. قابل دسترسی از:

3-      http://law.dotic.ir/AIPLaw/lawview.do?reqCode=lawView&lawId=86177&isLaw=1&type=all&searchText=%D9%BE%D8%B3%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF&synonyms

4-      عمرانی، قاسمعلی. "مدیریت زباله‌های بیمارستانی"، چاپ نخست، تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات، 1387.

5-      عمرانی، قاسمعلی،  عتابی، فریده، صادقی، مهربان، بنایی قهفرخی، بهمن. "مقایسه جنبه های فنی، بهداشتی و اقتصادی سه روش دفع مواد زاید بیمارستانی شامل استرلیزاسیون، سوزاندن و دفن بهداشتی در شهرکرد".  علوم و تکنولوژی محیط زیست، 1386، 9 (2): 37-47.

6-      Alagoz A Z, Kocasoy G. “Determination of the best appropriate management methods for the healthcare waste in Istanbul”. Waste Management, 2008; 28: 1227-1235.

7-      Emmanuel J, Stringer R. “For Proper Disposal: a Global Inventory of Alternative Medical Waste Treatment Technologies”. 1^st ed. Arlington: Health Care without Harm; 2007.

8-      Simona A, Bernardob M, Karapetrovicc S, Casadesúsa M. “Integration of standardized environmental and quality management systems audits”. Journal of Clean Production, 2011; 19: 2057-2065.

9-      Department of Health WA. “Clinical Casemix Handbook 2012-2014”, Department of Health, State of Western Australia, Perth, 2011.

10-  International Committee of the Red Cross, “Medical Waste Management”. Geneva: ICRC, 2011.

11-  World Health Organization. “Safe Management of Wastes from Health-care Activities”. Geneva: WHO, 2014.

12-  دُربیکی، مزدک. "مطالعه و ارائه گزارش وآمار و اطلاعات پسماندهای پزشکی و وابسته استان گلستان". گرگان: اداره کل حفاظت محیط زیست استان گلستان، 1394.

13-  کوشیار، گلرخ. "بررسی روند مدیریت جمع‌آوری، تفکیک و دفع زباله‌های بیمارستانی در مراکز استان‌های خراسان، مازندران، گیلان و گلستان و ارائه راهکارهای بهینه". پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، 1384.

14-  مسگران کریمی، باقر. "بررسی پسماندهای عفونی بیمارستان‌های استان گلستان". گرگان: استانداری گلستان، 1386.

15-  شهریاری، علی، نوشین، شاهین، خلیلی، جعفر. "بررسی مدیریت پسماندهای بیمارستانی در بیمارستان‌های استان گلستان در سال 1385". دهمین همایش ملی بهداشت محیط، 1386، همدان، ایران.

16-  شهریاری، علی، نوشین، شاهین، برقعی، پری سیما. "مدیریت پسماندهای پزشکی در بیمارستان های شهر گرگان". مجله سلامت و بهداشت اردبیل، 1390، 2 (1): 49-55.

17-  سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان گلستان. "گزارش اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی استان گلستان سال 1393". تهران: سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور، 1395.

18-  عسکریان، مهرداد، وکیلی، محمود. "بررسی وضعیت دفع زباله‌های بیمارستان‌های دانشگاهی استان فارس در سال 1380". مجله تحقیقات پزشکی، 1382، 1 (4): 41-53.

19-  رایگان شیرازی‌نژاد، علیرضا. "بررسی وضعیت موجود جمع‌آوری حمل و دفع زباله‌های بیمارستانی استان فارس و ارائه روش‌های مناسب دفع". پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، 1375.

20-  تقی‌زاده، محمد مهدی، جعفری نژاد، محسن، کریمی، ربابه، کشاورز معایدی، رضا. "بررسی وضعیت دفع پسماند و پساب بیمارستان های استان فارس در سال 92"، همایش ملی پژوهش‌های محیط زیست ایران، .1392، تهران، ایران.

21-  عمویی، عبدالایمان. "بررسی وضعیت جمع‌آوری، نگهداری، حمل و نقل و دفع مواد زاید بیمارستانی در بیمارستان‌های استان خوزستان و ارائه پیشنهادهای مناسب جهت رفع مشکلات". پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس، 1375.

22-  کریم زادگان، حسن. "بررسی و ضعیت جمع آوری و دفع زباله مراکز بهداشنی و درمانی شهرستانی استان تهران"، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، 1375.

23-  فدایی، عبدالمجید، خرم، بهرام. "بررسی مدیریت پسماندهای بیمارستانی استان چهارمحال و بختیاری در سال 1385"، دهمین همایش ملی بهداشت محیط، 1386، همدان، ایران.

24-  محسنی، انوشیروان، جوادیان، مریم، یونسیان، مهدی، غلامی، شیرزاد. "بررسی وضعیت جمع آوری، حمل، و دفع زباله‌های‌ بیمارستان‌های دولتی و خصوصی استان مازندران در سال ۱۳۸۰"، مجله دانشگاه علوم پزشکی مازندران، ۱۳۸۰، ۱۱ (۳۲): ۴۵-۵۲.

25-  Diaz LF, Eggerth LL, Enkhtsetseg S, Savage GM. “Characteristics of healthcare wastes”. Waste Management, 2008; 28(7):1219–26.