سنجش مؤلفههای مشارکت شهروندی در پایداری زیست محیطی (مطالعه موردی:منطقه 2 شهراهواز)
محورهای موضوعی : مدیریت محیط زیست
مصطفی محمدی ده چشمه
1
(استادیار گروه جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران.)
مریم آزادبخت
2
(کارشناس ارشد جغرافیا و برنامهریزی شهری، دانشگاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران. *(مسوول مکاتبات))
کلید واژه: محیط زیست, پایداری, مشارکت شهروندان, شاخص ها,
چکیده مقاله :
پژوهش حاضر با هدف سنجش مؤلفه های مشارکت شهروندی در پایداری زیست محیطی موردی:منطقه 2 شهراهواز) صورت گرفت. تحقیق حاضر با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی انجام گرفت و جهت تحلیل داده ها از محیط نرم افزار spss بهره گرفته شد. یافته های پژوهش نشان داد که در چند ابعاد پایداری محیط زیست شامل (آب، خاک، هوا، فضای سبز، صوتی، بصری، سوخت های فسیلی و فاضلاب)، شهروندان و مشارکت آن ها توانسته آن گونه که شایسته است نیازهای توسعه ای منطقه 2 شهر اهواز را برآورده سازند. علاوه براین تحلیل رابطه بین تمایل به مشارکت در افزایش سطح توسعه شهر و سطح تحصیلات شهروندان نشان از وجود رابطه معنادار در سطح آلفای 01/0 دارد و ضریب همبستگی آن نیز امتیاز 166/0 را کسب کرده است. برای تشخیص رابطه بین همبستگی بین تمایل به مشارکت در افزایش سطح توسعه شهر و سن شهروندان از ضریب همبستگی پیرسون استفاده شده است. میزان ضریب همبستگی برابر با 162/0- می باشد نشان دهنده رابطه منفی و معکوس بین دو مؤلفه مذکور می باشد. برای رتبه بندی میزان مشارکت شهروندان در این هشت شاخص از مدل تاپسیس استفاده شده است. نتایج نشان می دهد که شاخص های، بصری ، خاک و صوتی با میانگین ضریب الویت 53/0 بالاترین سطح مشارکت شهروندان خود اختصاص داده اند و شاخص های فاضلاب و فضای سبز با میانگین ضریب الویت 22/0 سطح متوسط را به خود اختصاص داده اند و همچنین شاخص های استفاده از سوخت های فسیلی، آب و هوا با میانگین ضریب الویت 07/0 در سطح پایین مشارکت شهروندان در پایداری محیط زیست قرار گرفته اند.
The current study was done aiming to evaluate the components of citizen participation for the Sustainabi lity environment of region number 2, of Ahvaz. The study was done using the descriptive-analysis method and to analyze the data, we used the SPSS software. The results showed thatregarding that regarding the various aspects of the urban persistence such as(Water, air, soil, green spaces, sonic, optimal and fossil fuels), the citizens, and their educational class have been able to quench the urban needs properly, in the 2nd region of Ahvaz.In addition, the connection between willing to participate in the urban expansion programs,and the citizen's educational classes have showed a meaningful relationship in the Alpha level, with the score of 0.01 and the unision coefficient amount of 0.166. To determine the connection between the union of participation in maintaining the urban Sustainabi lity environment and the age of citizens, the Pearson coefficient method. The amount of union coefficient equals –0.162, that shows the negative/inverse relationship between the said components. To rank the citizens' participation in these 8 indexes, we used the Topsis model. The results show that the optimal, soil and sonic indexes with the average rate of 0.53, holds the highest level of participation by the citizens, and the sewage and the green areas with the average amount of 0.22 are in the middle spots; also the indexes regarding the use of fossil fuel, water and air with the priority coefficient of 0.07 are at the lowest levels of citizen participation.
1) سپهوند، رضا و عارف‌نژاد،محسن،(1392)، الویت بندی شاخص‌های توسعه پایدار شهری با رویکرد تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی گروهی(مطالعه موردی: در شهر اصفهان، فصلنامه مطالعات برنامه ریزی شهری، سال اول، شماره اول،صص59-43.
2) اتیپاس، زاکس(1375)،"نگاهی به تعاریف توسعه پایدار از دیدگاههای مختلف"ترجمه ویکتوریاجمالی، خبرنامه انجمن متخصصان محیط زیست ایران،سال دوم،شماره3و4صص10-2.
3) سرینیواس، هاری، (1380)، محیط زیست شهری: سیاست گذاری و اقدام، ترجمه سیروس موسوی، مجله. شهرداری ها، شماره22ص32.
4) لقایی،حسنعلی و محمدی زاده، حمیده(1387)، "مقدمهای برتوسعه شهری پایدار شهری و نقش برنامه ریزی شهری "فصلنامه هنرهای زیبا شماره 6صص32-43.
5) رضایی مقدم، علی،(1393)، بررسی تأثیر کاربری زمین بر محیط زیست شهری، ششمین کنفرانس ملی برنامه ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر مؤلفههای شهر اسلامی صص 16-25.
6) زیاری کرامت اله(1378)، ،" اصول وروش های برنامه ریزی منطقهای "یزد، دانشگاه یزدص25.
7) فرصت، محمد، (1384) ، ارزشیابی آموزش زیست محیطی در نظام آموزش عالی کشور ،پایان نامه دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، رشته مدیریت محیط زیست (phd)استاد راهنما آقای دکتر مجید عباسپور، آقای دکتر سید محمود شریعت ص91.
8) تومه، ژرژ، (1380) ، توسعه فرهنگی و محیط زیست، محمد شارع پور، غزال (باز)، چاپ اول،ص 60.
9) زیاری کرامت اله ،(1378) ،اصول و روشهای برنامه ریزی منطقه ای، دانشگاه یزد ،ص 25.
10) فیروزی،مهدی، (1384)،حق بر محیط زیست،انتشارات جهاد دانشگاهی،ص 29.
11) گلشیری، اصفهانی . خادمی،حسین. رضا صدیقی و مهدی تازه،(1386)،تأثیر انسجام اجتماعی بر میزان مشارکت روستاییان بخش گندمان شهرستان بروجن.فصلنامه روستا و توسعه سال 12 . شماره 1.ص150.
12) نوروزی، فیض الله. مهناز بختیاری،(1388)، مشارکت اجتماعی و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن،فصلنامه راهبرد،سال هجدهم. شماره ،53،ص250.
13) کمالی، محمد باقر،(1385)، تحقیقات مشارکتی، رهیافتها، تجربیات و پیشنهادها تحقیقات مشارکتی، رهیافتها، تجربیات و پیشنهادها،سال 9. شماره 4ص 22.
14) رضوانی، محمدرضا. ( 1383 ). مقدمهای بر برنامهریزی توسعه روستای . ی تهران: انتشارات دانشگاه تهران،108.
15) دانش مهر، حسین ، رشید احمدرش ،( 1388)، بررسی نگرش اجتماعی روستا ییان نسبت به مشارکت اجتماعی،مجله توسعه روستای . ی شماره 1،ص135.
16) جباری، حبیب، (1378)، مشارکت و توسعهی اجتماعی،مجموعه مقالات همایش توسعه اجتماعی وزارت کشور،ص8.
17) حسینی و همکاران ،(1292)، پایداری شهری بر بنیان توسعۀ مشارکت شهروندی(مطالعۀ موردی: شهر سبزوار)، جغرافیا و پایداری محیط، شماره 6، صص 41-66.
18) ارسطو،(1364)، سیاست، ترجمۀ حمید عنایت، انتشارات خوارزمی، تهران،ص6.
19) طوسی ، محمدعلی، (1380)، مشارکت (در مدیریت و مالکیت)، مرکز آموزش مدیریت دولتی، تهران،ص54.
20) شکوئی ، حسین( 1373 ) دیدگاههای نو در جغرافیای شهری، جلد اول، تهران، انتشارات سمت،ص363
21) هرام سلطانی، کامبیز ،( 1387)، محیط زیست مجموعه مباحث و روش های شهرسازی، تهران، مرکز مطالعات وتحقیقات شهرسازی و معماری ایران،ص6.
22) ادهمی واکبر زاده،(1390)، بررسی عوامل فرهنگی مؤثر بر حفظ محیط زیست شهر تهران مطالعه موردی (مناطق 5 و 18 تهران)، مجله تخصصی جامعه شناسی.../سال اول/ شماره اول،ص83.
23) پورعلی، ملیحه، تقی زاده،(1390)،بررسی علل ومنشأ ایجاد گرد وغبار در استان خوزستان،رشد آموزش جغرافیا،دوره بیست وپنجم،شماره 3،ص9.
24) شایان وهمکاران،(1391)، تحلیل نقش مشارکت مردم در پایداری اقتصاد روستایی(مطالعه موردی دهستان ایجرود بالا، شهرستان ایجرود، استان زنجان)، مجلّه ی جغرافیا و توسع هی ناحیه ای، شماره ی نوزدهم،ص76.
25) حکمت نیا، حسن و موسوی، میرنجف. (1380 )، تحلیل تاریخی از مشارکت شهروندان در اداره امور شهرهای ایران، فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، شمارة پیاپی 80 ، صص 121-136.
26) واحدیان،حافظی مقدس،کرمی،(1393)، بررسی روند توسعه شهر اهواز و اثرات زیست محیطی آن، اولین همایش ملی معماری، عمران و محیط زیست شهری، همدان، انجمن ارزیابان محیط زیست هگمتانه،ص 3.
27) Hall, P. (1993), Toward sustainable livable and innvatitve cities for 21 century The third conference of the world capitals, Tokyo.133.
28) -Clark, P., 1994, Citizenship, A Reader, London, Pluto press،306
29) -Pearce,David W. and R. Kerry. 1990, Economics of Natural Resources and Environment. Baltimore: Johns Hopkins University Press.
_||_
1) سپهوند، رضا و عارف‌نژاد،محسن،(1392)، الویت بندی شاخص‌های توسعه پایدار شهری با رویکرد تجزیه و تحلیل سلسله مراتبی گروهی(مطالعه موردی: در شهر اصفهان، فصلنامه مطالعات برنامه ریزی شهری، سال اول، شماره اول،صص59-43.
2) اتیپاس، زاکس(1375)،"نگاهی به تعاریف توسعه پایدار از دیدگاههای مختلف"ترجمه ویکتوریاجمالی، خبرنامه انجمن متخصصان محیط زیست ایران،سال دوم،شماره3و4صص10-2.
3) سرینیواس، هاری، (1380)، محیط زیست شهری: سیاست گذاری و اقدام، ترجمه سیروس موسوی، مجله. شهرداری ها، شماره22ص32.
4) لقایی،حسنعلی و محمدی زاده، حمیده(1387)، "مقدمهای برتوسعه شهری پایدار شهری و نقش برنامه ریزی شهری "فصلنامه هنرهای زیبا شماره 6صص32-43.
5) رضایی مقدم، علی،(1393)، بررسی تأثیر کاربری زمین بر محیط زیست شهری، ششمین کنفرانس ملی برنامه ریزی و مدیریت شهری با تأکید بر مؤلفههای شهر اسلامی صص 16-25.
6) زیاری کرامت اله(1378)، ،" اصول وروش های برنامه ریزی منطقهای "یزد، دانشگاه یزدص25.
7) فرصت، محمد، (1384) ، ارزشیابی آموزش زیست محیطی در نظام آموزش عالی کشور ،پایان نامه دکتری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات، رشته مدیریت محیط زیست (phd)استاد راهنما آقای دکتر مجید عباسپور، آقای دکتر سید محمود شریعت ص91.
8) تومه، ژرژ، (1380) ، توسعه فرهنگی و محیط زیست، محمد شارع پور، غزال (باز)، چاپ اول،ص 60.
9) زیاری کرامت اله ،(1378) ،اصول و روشهای برنامه ریزی منطقه ای، دانشگاه یزد ،ص 25.
10) فیروزی،مهدی، (1384)،حق بر محیط زیست،انتشارات جهاد دانشگاهی،ص 29.
11) گلشیری، اصفهانی . خادمی،حسین. رضا صدیقی و مهدی تازه،(1386)،تأثیر انسجام اجتماعی بر میزان مشارکت روستاییان بخش گندمان شهرستان بروجن.فصلنامه روستا و توسعه سال 12 . شماره 1.ص150.
12) نوروزی، فیض الله. مهناز بختیاری،(1388)، مشارکت اجتماعی و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن،فصلنامه راهبرد،سال هجدهم. شماره ،53،ص250.
13) کمالی، محمد باقر،(1385)، تحقیقات مشارکتی، رهیافتها، تجربیات و پیشنهادها تحقیقات مشارکتی، رهیافتها، تجربیات و پیشنهادها،سال 9. شماره 4ص 22.
14) رضوانی، محمدرضا. ( 1383 ). مقدمهای بر برنامهریزی توسعه روستای . ی تهران: انتشارات دانشگاه تهران،108.
15) دانش مهر، حسین ، رشید احمدرش ،( 1388)، بررسی نگرش اجتماعی روستا ییان نسبت به مشارکت اجتماعی،مجله توسعه روستای . ی شماره 1،ص135.
16) جباری، حبیب، (1378)، مشارکت و توسعهی اجتماعی،مجموعه مقالات همایش توسعه اجتماعی وزارت کشور،ص8.
17) حسینی و همکاران ،(1292)، پایداری شهری بر بنیان توسعۀ مشارکت شهروندی(مطالعۀ موردی: شهر سبزوار)، جغرافیا و پایداری محیط، شماره 6، صص 41-66.
18) ارسطو،(1364)، سیاست، ترجمۀ حمید عنایت، انتشارات خوارزمی، تهران،ص6.
19) طوسی ، محمدعلی، (1380)، مشارکت (در مدیریت و مالکیت)، مرکز آموزش مدیریت دولتی، تهران،ص54.
20) شکوئی ، حسین( 1373 ) دیدگاههای نو در جغرافیای شهری، جلد اول، تهران، انتشارات سمت،ص363
21) هرام سلطانی، کامبیز ،( 1387)، محیط زیست مجموعه مباحث و روش های شهرسازی، تهران، مرکز مطالعات وتحقیقات شهرسازی و معماری ایران،ص6.
22) ادهمی واکبر زاده،(1390)، بررسی عوامل فرهنگی مؤثر بر حفظ محیط زیست شهر تهران مطالعه موردی (مناطق 5 و 18 تهران)، مجله تخصصی جامعه شناسی.../سال اول/ شماره اول،ص83.
23) پورعلی، ملیحه، تقی زاده،(1390)،بررسی علل ومنشأ ایجاد گرد وغبار در استان خوزستان،رشد آموزش جغرافیا،دوره بیست وپنجم،شماره 3،ص9.
24) شایان وهمکاران،(1391)، تحلیل نقش مشارکت مردم در پایداری اقتصاد روستایی(مطالعه موردی دهستان ایجرود بالا، شهرستان ایجرود، استان زنجان)، مجلّه ی جغرافیا و توسع هی ناحیه ای، شماره ی نوزدهم،ص76.
25) حکمت نیا، حسن و موسوی، میرنجف. (1380 )، تحلیل تاریخی از مشارکت شهروندان در اداره امور شهرهای ایران، فصلنامۀ تحقیقات جغرافیایی، شمارة پیاپی 80 ، صص 121-136.
26) واحدیان،حافظی مقدس،کرمی،(1393)، بررسی روند توسعه شهر اهواز و اثرات زیست محیطی آن، اولین همایش ملی معماری، عمران و محیط زیست شهری، همدان، انجمن ارزیابان محیط زیست هگمتانه،ص 3.
27) Hall, P. (1993), Toward sustainable livable and innvatitve cities for 21 century The third conference of the world capitals, Tokyo.133.
28) -Clark, P., 1994, Citizenship, A Reader, London, Pluto press،306
29) -Pearce,David W. and R. Kerry. 1990, Economics of Natural Resources and Environment. Baltimore: Johns Hopkins University Press.