دستورالعمل ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح های حمل و نقل ریلی
محورهای موضوعی : آب و محیط زیستمجید عباس پور 1 , عبدالرضا کرباسی 2 , محمد صادق سخاوت جو 3 , محسن سعیدی 4 , فاطمه زاهد 5
1 - استاد دانشکده مهندسی مکانیک دانشگاه صنعتی شریف
2 - استادیار دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران
3 - استادیار واحد علوم و تحقیقات اهواز دانشگاه آزاد اسلامی
4 - استادیار دانشکده عمران دانشگاه علم و صنعت
5 - عضو هیئت علمی پژوهشکده حمل و نقل وزارت راه و ترابری
کلید واژه: ارزیابی اثرات زیست محیطی, روش‌های کاهش اثرات, پایش و مدیریت زیست محیطی, حمل و نقل ریلی,
چکیده مقاله :
در حال حاضر کشورهای مختلف به منظور پیشبرد اهداف خود در جهت توسعه و گسترش همه‌جانبه دارای برنامه‌های مدون کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت می‌باشند که به وسیله گروه‌های تخصصی در بخش‌های مختلف نظیر حمل و نقل، راهکارهای اجرایی توسعه و دورنمای آن ها بصورت شاخص‌های کمی و کیفی تعیین گردیده و به عنوان سندی برای توسعه کشور‌ها به کار می‌رود. به طور کلی برخی از برنامه‌ها و استراتژی‌های دارای اهمیت ویژه برای وزارت راه وترابری شامل توسعه و گسترش حمل و نقل ریلی در کشور، توسعه شبکه راه های ارتباطی کشور، توسعه و نوسازی ناوگان حمل و نقل و طرح مطالعه جامع حمل و نقل کشور است که وزارت راه سعی بر تحقق آنها دارد. با توجه به این که هرگونه گسترش توام با اثرات و پیامد‌های زیست محیطی متعدد است لذا انجام ارزیابی اثرات زیست محیطی طرح‌های عمرانی به ویژه طرح‌های حمل و نقل ریلی در راستای جلوگیری از بروز اثرات زیان‌بار به محیط و ارائه روش‌های کاهش اثرات بر اساس تاکید اصل پنجاهم قانون اساسی جمهوری اسلامی ضرورت ویژه دارد. در این تحقیق به منظور هدایت مجریان و مشاوران طرح‌های حمل و نقل ریلی، با شناسایی کلیه فعالیت‌های و جنبه‌های اثر‌گذار بر محیط زیست ناشی از پروژه‌های ریل‌سازی، ویژگی‌های محیط زیست موجود اعم از محیط زیست فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی مورد بررسی قرار گرفته و پارامتر‌های هر محیط به تفصیل شناسایی و مورد تحلیل قرار گرفته و سپس روش‌های شناخت آنها ارائه شده است. با شناخت محیط زیست موجود و فعالیت‌های طرح، اثرات زیست محیطی ناشی از اجرای طرح بر محیط‌های مختلف شامل اثرات بر محیط خاک، آب، هوا، صدا و پوشش گیاهی و جانوری شناسایی شده و روش‌های کاهش اثرات و برنامه‌های پایش و مدیریت زیست محیطی برای آنها ارائه شده است. در نهایت با استفاده از نتایج کلیه موارد فوق دستورالعمل ارزیابی زیست محیطی طرح‌های حمل و نقل ریلی در 12 بند که هدایت‌گر مشاوران جهت انجام صحیح ارزیابی است تدوین گردیده است.
In the recent years, different countries have approved some short time, medium time and long time plans to achieve development in all sectors such as transportation sector. These plans are determined by expert groups in each sector according to quality and quantity indexes and these are utilized as country's development document. Generally, some of the plans and strategies have special importance for transportation ministry such as rail way transportation development, road network development, renovation of transportation fleet and comprehensive study plan of country transportation. As regards that any development has environmental impact, therefore environmental impact assessment (EIA) of each plan specially transportation one that is the target of this study, is necessary due to prevention of harmful effects and presenting mitigation plans for environment. This study has been done to conduct administrative and consultants of rail way plans, so determination of all actions in construction and operational phases is necessary. Also it is very important to determine main parameters about physical, biological and socio-economical environment. According to all of above implementations the impacts of rail ways project on different environment involving air, water, sound, soil, plant and animal will be determined and in next step mitigation plans and environmental monitoring program will be prepared. Finally environmental impact assessment guideline is developed for consultants and administrative involving 12 subjects.
-آن. ار. بییر و کاترین هیکینز، 1381. برنامه‌ریزی محیطی برای توسعه زمین، بحرینی. سید حسین و کریمی. کیوان، انتشارات دانشگاه تهران.
جهانگیری، چنگیز، 1377، ” تاثیرات حمل و نقل بر محیط زیست“، مکتب اهل بیت (ع).
2-حبیبی،رضا،1382،” طرح شناخت مناطق اکولوژیک کشور (تیپ‌های گیاهی استان تهران)“،موسسه‌تحقیقات‌جنگلها و مراتع.
3-ریاضی، برهان. 1376 و 1377. بررسی گونه‌های گیاهی و جانوری استان مرکزی، جلد‌های دوم و سوم. دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران- شمال
4-ریاضی، برهان. بهار 1375. « اندوختگاه‌های ملی، طبقه‌بندی جدید مدیریتی مناطق مورد حفاظت». فصلنامه علمی محیط زیست
5-ریاضی، برهان. خرداد 1380. « تنوع زیستی و توسعه پایدار» . مجموعه مقاله‌های همایش بین‌المللی محیط زیست، دین و فرهنگ، سازمان حفاظت محیط زیست
6-سازمان‌برنامه‌وبودجه،1366،”طرح مطالعه جامع حمل و نقل کشور (اثرات حمل و نقل بر محیط زیست)“،سازمان‌برنامه‌وبودجه
7-سازمان حفاظت محیط زیست، دفتر حقوقی و امور مجلس، 1379، مجموعه قوانین و مقررات حفاظت محیط زیست ایران
8-شریعت.سیدمحمود و منوری. سید مسعود، 1375. مقدمه‌ای بر ارزیابی اثرات زیست‌محیطی، انتشارات سازمان حفاظت محیط‌زیست.
9-صفارزاده، م. و رحیمی، ف. ،1382، ” آلودگی صوتی در سیستم‌های حمل و نقل“، سازمان حفاظت محیط زیست
10-عباس پور، مجید و فریده عتابی، 1381، ”تدوین شاخص‌های ملی توسعه پایدار در بخش انرژی و ارزیابی آن در برنامه توسعه پنج ساله سوم ایران“، چهارمین همایش ملی دوسالانه انجمن متخصصان محیط زیست ایران
11-معاونت آموزش، تحقیقات و فناوری. 1382. بررسی عوامل مؤثر در ارزیابی و توجیه فنی، اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی پروژه‌های راه و راه‌آهن. وزارت راه و ترابری.
1.Bindu N. Lohani, et al., (1997), Environmental Impact Assessment for Developing Countries in Asia, Vol.1. Asian Development Bank.
2.Canter, L. W., (1996), Environmental Impact Assessment (Second Edition). New York: McGraw-Hill inc.
3.Dali-Lijiang, (2004), Summary Report on Environmental Impact Assessment. Asia Development Bank.
4.Environmental Protection Agency, Ireland, 2000, Scope of Transport Impacts on the Environment, (2000-DS-4-M2),Final Report
5.Eriksson, I-M., (1998), The Gothenburg-Jönköping Corridor, Environmental Impact of Strategic Choice. Swedish National Road Administration Report 1998: 62. Borlänge.
6.European Commission (1999), Manual on Strategic Environmental Assessment of Transport Infrastructure Plans. DG VII Transport. Brussels.
7.Finish Ministry of Transport and Communications (1996), Environmental Impact Assessment of The Nordic Triangle. Publications L 11/96. Helsinki.
8.Ministry of Environment and Water(MOEW),2002,Manual for Environmental Assessment of Plans and Programmes in Bulgaria,Sofia.
9.TEST(Transport and Environment Studies),1991, Wrong side of the tracks? Impacts of road and rail transport on the environment: a basis for discussion, Transport and Environment Studies ,London
10.The World Bank, 1991, “Environmental Assessment Sourcebook”, WashingtonD.C.
11.U.S. EPA, 1999, “Indicators of Environmental Impacts of Transportation”, EPA-230-R-99-001
12.U.S.EPA, 1999, Indicators of the Environmental Impacts of Transportation.
13.Whitelegg,H.,P.,1993,Transport for a Sustainable Future,Belhaven,London.
14.Wiszniewska,B., Farr,J.A., and Jendroska,J.,2002,Handbook on Environmental Impact AssessmentProcedures in Poland,Ministry of Environment, Poland.
15.Wiszniewska,B., Farr,J.A., and Jendroska,J.,2002,Handbook on Environmental Impact Assessment Procedures in Poland, Ministry of Environment, Poland.