نشانگرهای زیستی به عنوان راهنمای پایش محیط زیست

محورهای موضوعی : آب و محیط زیست

مریم محمدی روزبهانی ¹ (استادیار ، گروه محیط زیست ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد خوزستان (مسئول مکاتبات))
نسرین چوبکار ² (استادیار ، گروه شیلات ، دانشکده کشاورزی ، واحد کرمانشاه دانشگاه آزاد اسلامی ، کرمانشاه ، ایران)

تاریخ دریافت : 1393/02/09 تاریخ پذیرش : 1393/07/20 تاریخ انتشار : 1393/12/01

کلید واژه: فناوری اطلاعات و ارتباطات, اینترنت, سواد محیط‏زیستی, دانشجویان,

چکیده مقاله :

نشانگرهای اکولوژیکی مانند انواع بنتوزها، جلبک ها و گیاهان جهت ارزیابی وضعیت محیط زیستی می توانند استفاده گردند، به طوری که یک نشانه اولیه نگران کننده از تغییرات و استرس ها را در محیط زیست نشان می دهند. در واقع نشانگرها یک ارزیابی غیرمستقیم از کارآیی آن سیستم و اثرات محیط زیستی پنهان را نشان داده و اگر به درستی انتخاب شوند ابزار مفیدی در اطلاع رسانی استفاده پایدار از آن سیستم اکولوژیکی برای مدیران می باشند. استفاده از نشانگرهای محیط زیستی به عنوان یک ابزار مدیریتی به دلایل زیر مورد تردید می باشد: در مبحث شاخص های زیستی، صرف حضور و فراوانی گونه ها در یک اکوسیستم دلیل بر سلامت اکوسیستم، عدم تخریب و یا بی خطر بودن فعالیت های انسانی انجام گرفته در آن اکوسیستم نیست بلکه میزان تنوع ژنتیکی موجود در گونه یا جمعیت های آن و وجود تبادل ژنتیکی بین جمعیت ها و گروه های موجود در آن اکوسیستم ضامن تداوم حیات آن ها خواهد بود. لذا اندازه گیری تنوع ژنی موجود، تعیین اندازه جمعیت موثر و میزان تبادل ژنی بین آن ها، می تواند اطلاعات بیشتری در اختیار ما قرار دهد و در برنامه ریزی و ارزیابی پروژه ها مورد استفاده قرار گیرد برنامه های پایش اغلب به تعداد کمی از نشانگرها بستگی دارند و جهت در نظر گرفتن کل سیستم اکولوژیکی ارزش ندارند. انتخاب نشانگرهای اکولوژیکی در مدیریت برنامه هایی که اهداف و برنامه های طولانی مدت وسیع دارند، گیج کننده است. برنامه های پایش و مدیریت به دلیل نقص در انتخاب نشانگرهای اکولوژیکی مناسب اغلب فاقد دقت بالای علمی هستند. مطالعه نشانگرهای محیط زیستی در خصوص انتخاب بهیینه نشانگرها، نشان داده است که بایستی گونه هایی انتخاب شوند که دقیقا منعکس کننده سیستم بوده ، سریعا متناسب استرس ها و موقعیت ها تغییر یابند، ساده و آشکار بوده و درک آنها پیچیده نباشد اما در این زمینه باز هم تجربیات ما محدود است و باز هم نیازمند این هستیم که شاخص های بهتری را انتخاب کنیم و نشانگرهای محیط زیستی را بمنظور اجتناب از آسیب های محیط زیستی موجود اصلاح نموده و حتی شاید بهتر باشد از مدل های کامپیوتری در سیستم GIS نیز به منظور تجزیه و تحلیل بهتر کمک گرفت.

چکیده انگلیسی:

Ecological indicators can be used to assess the condition of the environment, to provide an early warning signal of changes in the environment, or to diagnose the cause of an environmental problem. Ideally the suite of indicators should represent key information about structure, function, and composition of the ecological system. There are some concerns that hamper the use of ecological indicators as a resource management tool. Monitoring programs often depend on a small number of indicators and fail to consider the full complexity of the ecological system. Choice of ecological indicators is confounded in management programs that have vague long-term goals and objectives. Management and monitoring programs often lack scientificrigor because of their failure to use a defined protocol for identifying ecological indicators. Thus, ecological indicators need to capture the complexities of the ecosystem yet remain simple enough to be easily and routinely monitored. Ecological indicators should meet the following criteria: be easily measured, be sensitive to stresses on the system, respond to stress in a predictable manner, be anticipatory, predict changes that can be averted by management actions, be integrative, have a known response to disturbances, anthropogenic stresses, and changes over time, and have low variability in response. It is better than using the GIS system for the best analysis to select the indicators.

منابع و مأخذ:

 

1. Brooks, R.B., O’Connell, T.J., Wardrop, D.H., Jackson, L.E., 1998.Towards a regional  index  of  biological integrity: the example of the  forested  riparian ecosystem. Environ. Monit. Assess. 51,131–143.


2. Schiller, A., Hunsaker, C.T., Kane, M.A., Wolfe, A.K., Dale, V.H., Suter, G.W., Russell, C.S., Pion, G., Hadley, M., Konar, V.C., 2001. Communicating ecological indicators to decision-makers and the public. Conservation Ecol., 5 (1): 19.


3. Klemas, V.V., 2001. Remote sensing of landscape -level coastal environmental indicators. Environ. Manage. 27, 47–57.


4. Dale.V.H and Beyeler.S.C.2001. Ecological   Indicators Challenges in the development and Use of ecological  indicators.


5. Beyeler, V.H., Lugo, A., MacMahon, J., Pickett, S., 1998. Ecosystem Management  in the context of  large, infrequent disturbances.Ecosystems 1, 546–557.


6. Gurney, W., Ross, A., Broekhuizen, N., 1995. Coupling dynamics Of  systems and materials. In: Jones, C., Lawton, J. (Eds.), Linking Species and Ecosystems. Chapman & Hall, London,pp. 176–193.


7. Lindenmayer, D.B., Margules, C.R., Botkin, D.B., 2000. IndicatorsOf  biodiversity  for ecological sustainable forest  management.Conservation Biol. 14, 941–950.


8. Lorenz, C.M., Gilbert, A.J., Cofino, W.P., 1999. Indicators  for Transboundary  river basin management. In: Pykh, Y.A., Hyatt, D.E., Lenz, R.J.M. (Eds.), Environmental Indices: System Analysis Approach. EOLSS Publishers Co. Ltd., Oxford, UK, pp. 313–328.


9. Belnap, J., 1998. Environmental auditing: choosing indicators of natural resource condition: a case study in Arches National Park, UT, USA. Environ. Manage. 22, 635–642.


10. Dawe, N.K., Bradfield, G.E., Boyd, W.S., Trethewey, D.E.C., Zolbrod, A.N., 2000. Marsh creation in a northern Pacific estuary: is thirteen years of monitoring vegetation dynamics enough? Conservation Ecol. 4, 12. [online] URL: http://www.consecol.org.


11. McCay, D.H., 2000. Effects of chronic human activities on invasionOf  longleaf  pine forests by sand pine. Ecosystems 3, 283–292.


12. Power, M.E., Tilman, D., Estes, J.A., Menge, B.A., Bond, W.J., Mills, L.S., Daily, G., Castilla, J.C., Lubchenco, J., Paine, R.T., 1996. Challenges in the quest for keystones. BioScience 46, 609–620.


13. Dennis, J.V., 1971. Species using red-cockaded woodpecker holes in northeastern South Carolina. Bird-Banding 42, 79–87.


14. Jones, C.J., Lawton, J.H., Shachak, M., 1994. Organisms as ecosystem engineers. Oikos.69, 373–386.


15. Hunsaker, C.T., Carpenter, D.E. (Eds.), 1990. Environmental Monitoring and Assessment Program: Ecological Indicators. Office of Research and Development United States Environmental Protection Agency, Research Triangle Park, NC.


16. Loris, A.R... Hunter, C and Walker, S.2007.The development and application of water management sustainability indicators in Brazil and Scotland.Journal of Environmental management.