پهنه‌بندی برخی ویژگی‌های سطحی و عمقی پروفیل خاک با استفاده از تکنیک زمین آمار در بخشی از اراضی دشت قزوین

محورهای موضوعی : کشاورزی و محیط زیست

عباس طاعتی ¹ , فریدون سرمدیان ² , حمید رضا متقیان ³ , سید روح اله موسوی ⁴

1 - دانشجوی دکتری گروه مهندسی علوم خاک دانشگاه شهرکرد(مسوول مکاتبات)
2 - استاد گروه مهندسی علوم خاک دانشگاه تهران
3 - استادیار گروه مهندسی علوم خاک دانشگاه شهرکرد
4 - دانشجوی دکتری گروه مهندسی علوم خاک دانشگاه تهران

تاریخ دریافت : 1395/08/03 تاریخ پذیرش : 1396/02/26 تاریخ انتشار : 1399/01/01

کلید واژه: تغییر‌پذیری مکانی, تخمین‌گر کریجینگ, تغییرنما, اثر قطعه‌ای,

چکیده مقاله :

شناخت و الگوی تغییر‌پذیری مکانی ویژگی‌های خاک سطحی و عمقی خاک به منظور شناخت توانمندی‌های اراضی، اختصاص آن‌ها به بهترین و سودآورترین انواع بهره‌وری، همچنین مدیریت پایدار منابع خاک ضروری می‌باشد. این تحقیق با هدف پهنه‌بندی زمین آماری برخی ویژگی‌های سطحی و عمقی پروفیل خاک در 17000 هکتار از اراضی دشت قزوین انجام شد. بدین منظور الگوی نمونه‌برداری به صورت شبکه‌بندی منظم، با فواصل1300×1300 انتخاب شد. پس از حفر 61 پروفیل، از افق‌های خاک نمونه‌برداری صورت گرفت. ویژگی‌های هدایت الکتریکی عصاره اشباع، pH، رس، سیلت و شن به صورت میانگین‌گیری وزنی در دو عمق 30-0 و 100-0 سانتی‌متری اندازه‌گیری شد. در دو عمق پروفیل‌های خاک، هدایت اکتریکی و pH به ترتیب دارای بیشترین وکمترین ضریب تغییرات به دست آمد. تغییر پذیری مکانی ویژگی‌های فوق با استفاده از تغییرنما و نسبت واریانس اثر قطعه‌ای به واریانس حد آستانه مورد بررسی قرار گرفت و برای تهیه نقشه‌های ویژگی‌ها از تخمین‌گر کریجینگ موجود در نرم افزار ArcGIS 10 استفاده شد. نتایج نشان داد بهترین مدل برای خصوصیات pH و سیلت در هر دو عمق نمائی و برای هدایت الکتریکی عصاره اشباع، رس و سیلت گوسی می‌باشد. کلاس وابستگی مکانی نیز برای خصوصیات مطالعه شده متوسط تا قوی می‌باشد، دامنه وابستگی مکانی برای همه خصوصیات بیشتر از 1430 متر به دست آمد. نقشه‌های حاصل از کریجینگ نشان داد که دامنه پراکنش مقادیر ویژگی‌های خاک در منطقه زیاد می‌باشد؛ که دلیل این تغییرات گسترده را می‌توان به وسعت زیاد منطقه، واحد‌های فیزیوگرافی مختلف و شرایط مدیریتی نسبت داد.

چکیده انگلیسی:

Understanding the spatial variability of soil surface and depth features and capabilities in order to obtain detailed information about land and using them to the best and the most profitable type of productivity is essential in sustainable management of soil resources. This study aimed on geostatistical mapping of some surface and depth features of soil profiles in 17,000 hectares of the plain of Qazvin. For this purpose, regular grid sampling pattern, with intervals 1300 × 1300 was selected. After drilling 61 profiles, the soil sampling were taken from soil horizons. Features of ECs, pH, clay, silt and sand percentage of    0-30 and 0-100 cm was calculated as an average weight in the depths. In the depths of the soil profiles, electrical conductivity and pH were the highest and the lowest coefficient of variation. Spatial variability characteristics by using vario-gram and the nugget Effect variance to sill was studied and for mapping features of Kriging was used in ArcGIS 10 software. The results showed in the both depths that exponential was the best model for silt and pH characteristics and for the EC, clay and silt Gaussian model was the best. Class properties have been studied for moderate to strong spatial dependence is the spatial dependence for all features of more than 1430 meters respectively. Maps of kriging demonstrated that the distribution of large amounts of soil in the area is that because of the extensive changes to the sheer size of the region can, in different soil management conditions, among them.

منابع و مأخذ:

         1-         Aghasi, B., Jalalian, A., Khademi, H., and Toomanian, N. 2017. Sub-basin scale spatial variability of soil properties in Central Iran, Arab J Geosci, 136: 1-8.

         2-         Brevik, E.C., Cerda, A., Mataix-Solera, J., Pereg, L., Quinton, L.N., Six, J., and Vanoost, K. 2015. The interdisciplinary nature of soil, Soil, 1:117-129.

         3-         Mousavifard, S.M., Momtaz, H., Sepehr, E., Davatgar, N., and Sadaghiani, M.H. 2012. Determining and mapping some soil physico-chemical properties using geostatistical and GIS techniques in the Naqade region, Iran, Archives of Agronomy and Soil Science, DOI:10.1080/03650340.2012.740556.

         4-         حسنی پاک، علی اصغر. زمین آمار (ژئواستاتیستیک). چاپ چهارم. تهران. انتشارات دانشگاه تهران. 1392. 328 صفحه.

         5-         Yemefack, M., Rossiter, D.G., and Njomgang, R. 2005. Multi-scale characterization of soil variability within an agricultural landscape mosaic system in southern Cameroon, Geoderma, 125: 117-143.

         6-         محمدی، جهانگرد. پدومتری 2 (آمار مکانی). چاپ اول. تهران. انتشارات پلک. 453.1385 صفحه.

         7-         Foroughifar, H., Jafarzadeh, A.A., Torabi, H., Pakpour, A., and Miransari, M. 2013.‌Using Geostatistics and Geographic Information System Techniques to Characterize Spatial Variability of Soil Properties, Including Micronutrients, Communications in Soil Science and Plant Analysis, 44: 1273-1281.

         8-         Emadi, M., Shahriari, A.R., Sadeghzadeh, F., Shebardan, B.J., and Dindarlou, A. 2016.‌Geostatistics-based spatial distribution of soil moisture and temperature regime classes in Mazadaran province, Northern Iran. Arch Agron Soil Sci. 62:502–522.

         9-         Uyan, M. 2016. Determination of agricultural soil index using geostatistical analysis and GIS on land consolidation projects: A case study in Konya/Turkey, Computers and Electronics in Agriculture, 123: 402-409.

       10-       Reza, S.K., Nayak, D.C., Mukhopadhyay, S., Chattopadhyay, T., and Singh, S.K. 2017. Characterizing spatial variability of soil propertiesin alluvial soils of India using geostatistics and geographical information system, Archives of Agronomy and Soil Science, DOI:10.1080/03650340.2017.1296134.

       11-       Cemek, B., Guler, M., Kilic, K., Demir, Y., and Arsalan, H. 2007. Assessment of spatial variability in some soil properties as related to soil salinity and alkalinity in Bafra plain in northern Turkey, Environ Monit Assess, 124: 223-234.

       12-       12. Jafarian, Z., Shabanzadeh, S., Kavian, A., and Shokri, M. 2014. Spatial Variability of Soil Features Affected by Landuse Type using Geostatistics, Ecopersia journal of tarbiat modares university, 2 (3): 667-679.

       13-       Reza, S.K., Nayak, D.C., Chattopadhyay, T., Mukhopadhyay, S., Singh, S.K., and Srinivasan, R. 2015. Spatial distribution of soil physical properties of alluvial soils: A geostatistical approach, Archives of Agronomy and Soil Science, DOI: 10.1080/03650340.2015.1107678.

       14-       Rosemary, F., Vitharana, U.W.A., Indraratne, S.P., Weerasooriya, R., and Mishra, U. 2017. Exploring the spatial variability of soil properties in an Alfisol soil catena, Catena, 150:53-61.

       15-       دهقانی ، سمیه. اثر تغییر کاربری اراضی بر برخی ویژگی­های فیزیکی و شیمیایی خاک و تغییرات مکانی آنها. پایان نامه کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز. بخش علوم خاک. 1393. 175 صفحه

       16-       McLean, E.O. 1988. Soil pH and lime requirement. In: Page, A. L. (Ed.), Methods of Soil Analysis. Part, American Society of Agronomy, Soil Science Society of America, Madison, Wis., Pp. 199-224.

       17-       Cambardella, C.A., Moorman, T.B., Novak, J.M., Parkin, T.B., Karlen, D.L., Turco, R.F., and Konopka, A.E. 1994. Field-scale variability of soil properties in central Iowa soils. Soil Sci. Soc. Am. J. 58:1501- 1511.

       18-       Triphathi, R., Nayak, U.K., Mohammad, S., Raja, R., Panda, B.B., Mohanty, S., Kumar, A., Lal, B., Gautam, P., and Shahoo, R.N. 2015. Characterizing spatial variability of soil properties in salt affected
coastal India using geostatistics and kriging, Arab J Geosci, DOI 10.1007/s12517-015-2003-4.

       19-       Krige, D.G. 1951. A statistical approach to some basic mine valuation problem on the Witwatersrand, J., Chem Metall, Min. Soc. S. Africa, 52(6): 119-139.

       20-       Ayoubi, SH., Zamani, S.H., and Khormali, F. 2007. Spatial variability of some soil properties for site specific farming in northern Iran, International Journal of Plant Production, 1(2): 225-236.

       21-       Gokalp, Z., Basaran, M., Uzun, O., and Serin, Y. 2010. Spatial analysis of some physical soil properties in a saline and alkaline grassland soil of Kayseri, Turkey, African Journal of Agricultural Research, 5(10): 1127-1137.

       22-       Safari, Y., Esfandiarpour, I., Kamali, A., Salehi, M.H., and Bagheri, M. 2013. Mapping of the soil texture using geostatistical method (a case study of the Shahrekord plain, central Iran), Arab J Geosci, 6: 3331-3339.

       23-       باقری بداغ آبادی، محسن. ارزیابی سرزمین کاربردی و آمایش سرزمین چاپ دوم. تهران. انتشارات پلک. 1390. 392 صفحه.

       24-       Arsalan, H. 2013. Estimation of spatial distrubition of groundwater level and risky areas of seawater intrusion on the coastal region in Carsamba Plain, Turkey, using different interpolation methods, Environ Monit Assess, 186: 5123-5134.