بررسی حدود آستانه معیارهای موثر بر مکان یابی محل دفن بهداشتی پسماندهای شهری

محورهای موضوعی : پسماند

اکرم بمانی ¹ (استادیار گروه علوم و مهندسی محیط زیست، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان. اردکان، ایران)
مهدی مظفری ² (دانشجوی کارشناسی ارشد محیط زیست، گروه علوم و مهندسی محیط زیست، دانشکده کشاورزی و منابع طبیعی، دانشگاه اردکان. ایران)
ملیحه عرفانی ³ (استادیار گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه زابل، زابل، ایران)

تاریخ دریافت : 1399/01/21 تاریخ پذیرش : 1400/11/23 تاریخ انتشار : 1400/10/01

کلید واژه: مکانیابی, معیار, محیط زیست, مدیریت پسماند, حدود آستانه,

چکیده مقاله :

زمینه هدف: مکانیابی محل دفن بهداشتی مواد زائد جامد نیازمند انجام مطالعات و اعمال مدیریت صحیح بوده و معیارهای متعددی در انتخاب مکان مناسب دفن تأثیرگذارند که عدم توجه به آنها موجب آلودگی شدید محیط زیست و صدمه به انسان ها می شود. معیارها و شاخص های متعددی جهت انتخاب محل مناسب برای دفن پسماندها ارائه شده است، که هر یک محدودیت ها و شرایط خاصی را برای مکانیابی مطرح می سازد. به عبارت دیگر هر یک از معیارها براساس یکی از زمینه های علمی بنا شده اند، به گونه ای که مطالعات مکانیابی هویت چند بعدی و ساختار میان رشته ای پیدا کرده است. روش بررسی: در این پژوهش مهمترین معیارهای موثر بر مکانیابی محل دفن بهداشتی مواد زائد بر اساس مرور منابع و بررسی دستورالعمل های مختلف شناسایی شده اند. در این بررسی علاوه بر معرفی این معیارها به اهمیت هر یک از معیارهای مذکور در مکان یابی محل دفن پسماندهای شهری نیز پرداخته شده است. برای تمامی این معیارها مقادیر عددی حدود آستانه مناسب در مطالعات مختلف نیز بررسی شد. یافته ها: برخی از مهمترین این معیارها شیب، سنگ بستر، گسل ها، فاصله از منابع آب سطحی، عمق آب زیرزمینی، باد غالب، میزان بارش، مناطق حفاظت شده، فاصله از سکونتگاه های شهری و روستایی، کاربری اراضی، فاصله از شبکه راه ها و فاصله از مراکز تاریخی و باستانی می باشد. بحث و نتیجه گیری: با توجه به عدم وجود مطالعه منسجم در زمینه اهمیت معیارها و آستانه ها، این مطالعه می تواند به عنوان الگویی در مکان یابی محل دفن پسماند با توجه به ویژگی های محیط زیستی منطقه مد نظر محققان و تصمیم گیران قرار گیرد.

چکیده انگلیسی:

Background Objective: Solid waste landfill site selection requires proper studies and management practices, and many criteria affect the site selection of suitable landfill, not paying attention to them can cause severe environmental pollution and harm to humans. Several criteria have been proposed to select the appropriate site for landfill, each of them cause specific restrictions and requirements for location. In other words, each criterion is based on scientific fields, so that such studies have found multidimensional identity and interdisciplinary structure. Methods and materials: In this study, the most important criteria affecting the landfill site selection based on lecture review and study of various guidelines have been identified. In this study, in addition to introducing these criteria, the importance of each of the mentioned criteria in the site selection of municipal landfill is discussed. For all these criteria, numerical values ​​of appropriate thresholds were also investigated in different studies. Results: Some of the most important criteria are slope, bedrock, faults, distance from surface water sources, depth of groundwater, dominant wind, rainfall, protected areas, distance from urban and rural settlements, land use, distance from road network. Locations and distance from historical and ancient centers. Discussion: Due to the lack of a coherent study on the importance of criteria and thresholds, this study could be used as a model for landfill site selection considering the environmental characteristics of the area by researchers and decision makers.

منابع و مأخذ:

• عمرانی، ق.؛ جاوید، ا. ح. و رمضان­علی، ا. 1391. بررسی معیارهای مکانیابی ایستگاه انتقال زباله منطقه 22 کلان شهر تهران از نظر ملاحضات زیست محیطی هوا و شیرابه. نشریه علوم و تکنولوژی محیط زیست. 2(5): 160-147.


• Moghaddas, N.H. and Namaghi, H.H., 2011. Hazardous waste landfill site selection in Khorasan Razavi Province, Northeastern Iran. Arabian journal of geosciences, 4(1-2), pp.103-113.


• Xue, J., Wang, W., Wang, Q., Liu, S., Yang, J. and Wui, T., 2010. Removal of heavy metals from municipal solid waste incineration (MSWI) fly ash by traditional and microwave acid extraction. Journal of Chemical Technology & Biotechnology, 85(9), pp.1268-1277.


• سازمان مدیریت و برنامه­ریزی. 1380. طراحی، اجرا، نگهداری و بهره­برداری خاک چال­های بهداشتی برای زباله‌ی شهری. معاونت امور پشتیبانی، مرکز مدارک علمی و انتشارات.


• Şener, B., Süzen, M.L. and Doyuran, V., 2006. Landfill site selection by using geographic information systems. Environmental geology, 49(3), pp.376-388.


• سازمان حفاظت محیط زیست. 1380. دستورالعمل مکان­یابی محل دفن مهندسی – بهداشتی پسماندها. دفتر بررسی آلودگی آب و خاک.


• افضلی، ا. فقیهی زرندی، ع. 1398. امکان سنجی استقرار مکان دفن مشترک مواد زاید جامد شهرستان خمینی شهر و شهرستانهای مجاور آن با استفاده از منطق فازی و AH. علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره بیست و یکم، شماره یک ، فروردین ماه 98


• شمسائی فرد، خ. 1382. مکان­یابی محل دفن بهداشتی مواد زائد جامد شهری با استفاده از GIS (مطالعه موردی: شهر بروجرد). پایان­نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت معلم تهران.


• غضبان، ف. 1385. زمین­شناسی زیست محیطی، انتشارات دانشگاه تهران.


• .. محمدی، م. 1389. مقایسه دو روش آنالیز تصمیم­گیری چند معیاره فازی (FMCDA) و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) برای مکانیابی محل زباله­های شهری (مطالعه موردی: شهر قروه). پایان­نامه کارشناسی ارشد، گروه محیط زیست، دانشکده منابع طبیعی، دانشگاه کردستان.


• هوشیار، س. 1396. مکانیابی بهینه دفن مواد زائد جامد شهری با استفاده از فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (مطالعه موردی: شهر بوکان)، فصلنامه علمی -پژوهشی فضای جغرافیایی، 57 (17): 272-255.


• LaGrega, M.D., Buckingham, P.L. and Evans, J.C., 2010. Hazardous waste management. Waveland Press.


• Abdoli, M.A., 1998. Disposal and recycling management of municipal solid waste in Iran. Tehran: Organization of national municipalities.


• Wang, G., Qin, L., Li, G. and Chen, L., 2009. Landfill site selection using spatial information technologies and AHP: a case study in Beijing, China. Journal of environmental management, 90(8), pp.2414-2421.


• ISWA, 2019. Landfill Operational Guidelines, 3rd edition. A report from ISWA’S working group on landfill, 2019. 56 p.


• Chang, N.B., Parvathinathan, G. and Breeden, J.B., 2008. Combining GIS with fuzzy multicriteria decision-making for landfill siting in a fast-growing urban region. Journal of environmental management, 87(1), pp.139-153.


• Bagchi, A., 1994. Design, construction, and monitoring of landfills.


• Akbari, V., Rajabi, M.A., Chavoshi, S.H. and Shams, R., 2008. Landfill site selection by combining GIS and fuzzy multi criteria decision analysis, case study: Bandar Abbas, Iran. World Applied Sciences Journal, 3(1), pp.39-47.


• افضلی، ا. 1387. کاربرد GIS و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی در مکانیابی محل دفن پسماندهای شهری، مطالعه موردی: شهرستان نجف آباد، پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه محیط زیست، دانشگاه صنعتی اصفهان.


• اله­آبادی، ا. و ساقی، م. ح. 1390. مکانیابی و طراحی محل دفن زباله­های روستایی بخش روداب سبزوار. مجله دانشگاه علوم پزشکی خراسان شمالی. 3 (1): 34-29.


• Gorsevski, P.V., Donevska, K.R., Mitrovski, C.D. and Frizado, J.P., 2012. Integrating multi-criteria evaluation techniques with geographic information systems for landfill site selection: a case study using ordered weighted average. Waste management, 32(2), pp.287-296.


• حیدر­زاده، ن. 1380. معیارهای مکانیابی محل دفن مواد زائد جامد شهری، چاپ دوم. انتشارات سازمان شهرداری های کشور.


• خورشید­دوست، ع. م. و عادلی، ز. 1388. کاربرد عوامل ژئومورفیک در مکانیابی دفن زباله­های شهری (مطالعه موردی: شهر بناب). فصلنامه جغرافیای طبیعی. 5 (2): 72-63.


• Moeinaddini, M., Khorasani, N., Danehkar, A. and Darvishsefat, A.A., 2010. Siting MSW landfill using weighted linear combination and analytical hierarchy process (AHP) methodology in GIS environment (case study: Karaj). Waste management, 30(5), pp.912-920.


• Tavares, G., Zsigraiová, Z. and Semiao, V., 2011. Multi-criteria GIS-based siting of an incineration plant for municipal solid waste. Waste management, 31(9-10), pp.1960-1972.


• Oweis, I.S. and Khera, R.P., 1990. Geotechnology of waste management.


• امینی، م. 1386. مکانیابی دفع مواد زائد جامد شهری با استفاده از تکنولوژی سنجش از دور در محیط GIS (مطالعه موردی: شهرستان ساری)، پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه سنجش از دور و GIS، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، دانشگاه تبریز.


• پور­احمد، ا.؛ کیومرث، ح.؛ زهرایی، م. س. و نظری­عدلی، س. 1386. استفاده از الگوریتم های فازی و GIS برای مکانیابی تجهیزات شهری (مطالعه موردی: محل دفن زباله شهر بابلسر). مجله محیط شناسی. 42(34): 42-31.


• مجلسی، م. و دامن­افشان، ح. 1388. مکانیابی محل دفن پسماندهای شهری شهرستان دزفول با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی GIS، دوازدهین همایش ملی بهداشت محیط، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی شهید بهشتی، تهران.


• فتایی، ا. و آل­شیخ، ع. 1388. مکانیابی دفن مواد زائد جامد شهری با استفاده از GIS و فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) مطالعه موردی: شهر گیوی. مجله علوم محیطی. 6(6): 158-145.


• علی­اکبری، ا. و جمال­لیوانی، آ. 1390. مکانیابی محل دفن بهداشتی زباله­های جامد شهری با استفاده از روش AHP، مطالعه موردی شهر بهشهر. فصلنامه جغرافیا. 30 (9): 111-95.


• Sharifi, M., Hadidi, M., Vessali, E., Mosstafakhani, P., Taheri, K., Shahoie, S. and Khodamoradpour, M., 2009. Integrating multi-criteria decision analysis for a GIS-based hazardous waste landfill sitting in Kurdistan Province, western Iran. Waste management, 29(10), pp.2740-2758.


• Vosoogh A, Baghvand A, Karbassi A, Nasrabadi T (2017) Landfill site selection using pollution potential zoning of aquifers by modified DRASTIC method: case study in Northeast Iran. Iran J Sci Technol Trans Civ Eng 41:229–239. https://doi.org/10.1007/s40996-017-0054-3


• Shamshiry, E., Nadi, B., Mokhtar, M.B., Komoo, I. and Hashim, H.S., 2011. Urban solid waste management based on geoinformatics technology. Journal of Public Health and Epidemiology, 3(2), pp.54-60.


• خراسانی، ن. ا.؛ مهردادی، ن.؛ درویش­صفت، ع. ا. و شکرانی، ع. 1383. مطالعات زیست محیطی در جهت انتخاب محل مناسب برای دفن زباله شهر ساری. مجله منابع طبیعی ایران جلد 57(2): 14-1.


• Kontos, T.D., Komilis, D.P. and Halvadakis, C.P., 2005. Siting MSW landfills with a spatial multiple criteria analysis methodology. Waste management, 25(8), pp.818-832.


• لاله زاری، ا .1386. مکانیابی و ساماندهی مراکز دفن پسماند­های جامد دره شهر با تأکید بر ژئومرفولوژی کارست. پایان­نامه کارشناسی ارشد، گروه جغرافیای طبیعی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید بهشتی.


• Motlagh, Z.K., Sayadi, M.H., 2015. Siting MSW landfills using MCE methodology in
  GIS environment (Case study: Birjand plain, Iran). Waste Manage. 46, 322–337.


• رضایی، ر.؛ ملکی، ا.؛ صفری، م. و قوامی، ع. 1389. ارزیابی آلودگی شیمیایی منابع آب زیرزمینی مناطق پایین دست محل دفن زباله شهر سنندج. مجله علمی دانشگاه علوم پزشکی کردستان. 3(15): 98-89.


• بدو، ک. 1382. محل دفن زباله. مجله مدیریت پسماندها. 1(3): 23-18.


• سرتاج، م.؛ صدوق، م. ب. و جلالوندی، ح. 1386. کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی در مکانیابی محل­های دفن پسماند­های ویژه، سومین همایش ملی مدیریت پسماند، سازمان بازیافت و تبدیل مواد، تهران.


• صمیمیان، م. زند مقدم. م. 1396. مکانیابی محل دفن پسماند زباله های شهری با رویکرد زیست محیطی )مطالعه موردی شهر قائمشهر (، مجله کاربرد س ستمی اطالعات جغراف ای یی و سنجش از دور در برنامه ر دوره ،یزی 8 ،شماره 2 ،تابستان 1396


• Baban, S.M. and Flannagan, J., 1998. Developing and implementing GIS-assisted constraints criteria for planning landfill sites in the UK. Planning Practice & Research, 13(2), pp.139-151.


• فرهودی، ر. ا.؛ حبیبی، ک.؛ و زندی­بختیاری، پ. 1384. مکانیابی محل دفن مواد زائد جامد شهری با استفاده از منطق فازی در محیط GIS (مطالعه موردی: شهر سنندج). نشریه هنرهای زیبا. 23(8): 24-15.


• Aguilar, J.A.A., Aguilar, H.A.N., Hernandez, R.F.G. and Valencia, M.N.R., 2018. Emplacement of solid waste management infrastructure for the Frailesca Region, Chiapas, México, using GIS tools. The Egyptian Journal of Remote Sensing and Space Science, 21(3), pp.391-399.


• De Waele, J., Nyambe, I.A., Di Gregorio, A., Di Gregorio, F., Simasiku, S., Follesa, R. and Nkemba, S., 2004. Urban waste landfill planning and karstic groundwater resources in developing countries: the example of Lusaka (Zambia). Journal of African Earth Sciences, 39(3-5), pp.501-508.


• عبدلی، م. ع. 1380. بازیافت و دفع مواد زائد جامد شهری، تدوین شیوه­های مناسب دفن بهداشتی و تهیه کمپوست (کود آلی)، جلد سوم، انتشارات سازمان شهرداری های کشور، تهران.


• Zeiss, C. and Lefsrud, L., 1995. Analytical framework for waste-facility siting. Journal of urban planning and development, 121(4), pp.115-145.


• Cantwell, R., 1999. Putting Data to Work—GIS and Site Selection Studies for Waste Management Facilities. In Conference Proceedings (pp. 152-163).


• Allen, A.R., 2002, September. Attenuation: a cost effective landfill strategy for developing countries. In Proceedings of 9th Congress of the International Association for Engineering Geology and the Environment (pp. 136-147).


• Amoah, R.A., Kursah, M.B, 2019. Geospatial analysis of landfill site selection perspectives using geographic information systems in Bongo district, Ghana. SN Appl. Sci.1,  https://doi.org/10.1007/s42452-019-1273-y


• Longdill, P.C., Healy, T.R., Black, K.P., 2008. An integrated GIS approach for sustainable aquaculture management area site selection. Ocean Coast. Manage. 51 (8), 612–624.


• Soltani, A., Hewage, K., Reza, B., Sadiq, R., 2015. Multiple stakeholders in multicriteria decision-making in the context of municipal solid waste management: a review. Waste Manage. 35, 318–328.


• Jahani A., Susan M.2002. First chapter of What is geographic information systems?, GIS as simple words, the geographical organization of the Ministry of Defense and Armed Forces Logistics Publications, p 20. 4.