ارزیابی فضای معماری خانه ی مد با تأکید بر مؤلفه‌های روان‌شناختی و هویت فرهنگی
محورهای موضوعی : روانشناسی محیطی در معماری و شهرسازی
1 - گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی، واحد ساوه دانشگاه آزاد اسلامی، ساوه، ایران.
کلید واژه: خانه ی مد, معماری فضا, روانشناسی محیطی, هویت فرهنگی.,
چکیده مقاله :
آن‌گونه که می‌دانیم، معماری و مد هر دو به‌عنوان زبان‌های بصری، نقش مؤثری در بازنمایی هویت فردی و فرهنگی ایفا می‌کنند و در بستر فضا، زمان و تجربه‌ی ادراکی معنا می‌یابند. این دو حوزه با وجود تفاوت‌های ظاهری، در فرآیند طراحی دارای اشتراکاتی چون معناپردازی، زیبایی‌شناسی و توجه به تجربه انسانی هستند. با توجه به خلأ موجود در مطالعات میان‌رشته‌ای در ایران در زمینه‌ی پیوند فضاهای فرهنگی با نیازهای روان‌شناختی کاربران، این پژوهش با هدف شناسایی و تحلیل مؤلفه‌های ادراک فضایی و روانشناسی محیطی در طراحی خانه‌ی مد و لباس انجام شده است. طراحی چنین فضایی نیازمند درک عمیق از نیازهای ذهنی، رفتاری و فرهنگی کاربران است. این پژوهش از نوع توسعه‌ای–کاربردی و با روش توصیفی–تحلیلی و رویکرد ترکیبی (کمی–کیفی) انجام شده است. داده‌ها از طریق منابع کتابخانه‌ای، مشاهدات میدانی، مصاحبه با متخصصان و پرسش‌نامه گردآوری شده و تحلیل آماری با آزمون فریدمن صورت گرفته است. یافته‌ها نشان می‌دهند که عواملی مانند استفاده از متریال و بافت هماهنگ با هندسه بومی، بهره‌گیری از فرم‌های معماری سنتی ایرانی و کاربرد فناوری‌های ارتباطی و فضای مجازی در جذب کاربران، نقش مؤثری در شکل‌گیری حس تعلق، دعوت‌کنندگی، تعاملات اجتماعی و ارتقاء تجربه ی ذهنی کاربران ایفا می‌کنند. این پژوهش می‌تواند به‌عنوان الگویی برای طراحی فضاهای فرهنگی نوین متناسب با بستر اجتماعی و فرهنگی جامعه‌ی معاصر ایران مورد استفاده قرار گیرد.
Architecture and fashion, both as visual languages, play a significant role in representing individual and cultural identity, acquiring meaning through space, time, and user perception. Despite formal differences, these fields share commonalities in human experience, aesthetics, and semantic expression. Considering the lack of interdisciplinary research in Iran regarding the integration of cultural spaces with users’ psychological needs, this study aims to identify and analyze spatial perception and environmental psychology components in the design of fashion houses. These spaces are envisioned not only as commercial or display venues but also as platforms for identity expression, social interaction, and meaningful cognitive experience.
The research adopts a developmental–applied objective with a descriptive–analytical methodology and employs a mixed-methods approach (quantitative–qualitative). Data were collected through literature reviews, field observations, expert interviews, and questionnaires. The Friedman test was used for statistical analysis.
Findings indicate that elements such as the use of textures and materials aligned with traditional Iranian geometric patterns, the integration of native architectural forms to reflect national identity, and the application of information technologies and digital platforms to attract and engage users, significantly influence users’ sense of belonging, spatial invitation, mental engagement, and social interaction. These components collectively shape a more emotionally and cognitively enriching environment.
This study proposes a conceptual model for designing fashion spaces that respond to both cultural context and psychological well-being, contributing to the development of contemporary cultural architecture in Iran.
1. Archer, B. (2008). The nature of research. Design Studies, 1(1), 6–13.
2. Ayten, T., & Alutman, H. (2018). Fashion cycles and trend development in contemporary design.
3. Barthes, R. (1983). The fashion system. University of California Press.
4. Bauxbaum, F. (2009). Design principles in fashion architecture. Visual Arts Press.
5. Blumer, H. (1969). Fashion: From class differentiation to collective selection. The Sociological Quarterly, 10(3), 275–291.
6. Caron, A. (2017). A conscious collaboration: The contemporary dialogue between fashion and architecture (Bachelor’s thesis, Wesleyan University). Retrieved from
7. Danapy, S. (2016). Cognitive processes in complex design: The interaction of brain hemispheres. Journal of Art and Design, 11(2), 45–52.
8. Dorst, K. (2004). Design research: A revolution-waiting-to-happen. Design Studies, 25(4), 391–402.
9. Dutok, M. (2017). Integrating architectural form into fashion design through creative spatial processes.
10. Esfidani, M., & Sharifi, T. (2014). Factors affecting fashion purchasing behavior in Tehran’s clothing market. [In Persian].
11. Etemadi, M., & Ataei, F. (2020). Design of women's clothing inspired by the historical Dolat Abad Garden of Yazd with a modern approach. International Conference on Iranian and Islamic Art and Architecture. Retrieved from [In Persian].
12. Farhat-Baher, M. (2014). The evolution of fashion and design in contemporary culture [In Persian].
13. Farokhnia, M., & Lotfi, H. (2011). The effect of virtual space on fashion orientation [In Persian].
14. Gifford, R. (2014). Environmental psychology: Principles and practice. Optimal Books.
15. Giraud, P. (2001). Le langage de la mode: Une sociologie du vêtement [The language of fashion: A sociology of clothing]. Armand Colin.
16. Hedayat, A. (2012). Mutual relationships between architecture and fashion design (Master's thesis). Eastern Mediterranean University [In Persian].
17. Haghighi Tehrani, S. (2010). Layered pattern applications in interior fashion architecture. Tehran: Memar Publications [In Persian].
18. Kateb, M., & Khodi, H. (2015). Parallel evolutions in fashion and architecture in the 1980s. Journal of Contemporary Art, 3(1), 88–97.
19. Kateb, S., & Khodi, M. (2015). Fashion as a medium of self-expression and social adaptation. Tehran: Fashion & Culture Studies. [In Persian].
20. Kawamura, Y. (2005). Fashion-ology: An introduction to fashion studies. Berg.
21. Kim, Y. (2023). Rethinking fashion review with architectural fashion analysis method. International Journal of Fashion Studies, 10(1), 87–102.
22. Koljahy, A., & Pour Kalantari, M. (2018). Geometric pattern strategies in architectural fashion spaces. Journal of Iranian Interior Design, 5(2), 67–75[In Persian].
23. Lawson, B. (2005). How designers think: The design process demystified. Architectural Press.
24. McFatter, R. (2002). Fashion orientation in affluent female consumers: Media, self-awareness, and prestige sensitivity. [In Persian].
25. Mehrabian, A., Russell, J. A. (1974). An approach to environmental psychology. MIT Press[In Persian].
26. Mohammadi, A. (2019). Designing a fashion house in Tehran with focus on Iranian culture and export potential. [In Persian].
27. Moidfar, S., & Haghighi, H. (2008). Social factors influencing fashion orientation among Tehran citizens aged 20–53. [In Persian].
28. Mordadi, M. (2015). Etymology and sociocultural development of fashion in Persian history. Tehran: Mod Publishing. [In Persian].
29. Neghin taji, N. (2017). Phenomenological foundations in the design process. Tehran: Elm-o-Sanat Press [In Persian].
30. O’Cass, A., & Julian, C. (2001). Fashion clothing consumption: The impact of materialism, self-image congruency, gender, and age.
31. Park, H., Lennon, S. J., & Stoel, L. (2006). Psychological and environmental factors influencing fashion orientation and consumer behavior. Journal of Fashion Marketing and Management, 10(3), 345–358.
32. Peiravi, Z., & Esmaeili, M. (2018). Application of fashion concepts in the spatial design of fashion houses. [In Persian].
33. Quinn, B. (2003). Fashion and architecture. Oxford: Berg Publishers.
34. Rapoport, A. (1969). House form and culture. Prentice-Hall.
35. SSR Initiative. (2023). Exploring the intersection of fashion and architecture. Retrieved from.
36. Steele, V. (2004). The Berg companion to fashion. Oxford: Berg Publishers.
37. Taheri, F. (2012). Interaction of designer and context in creative ideation. Tehran: Soore Publications[In Persian].