بررسی تاثیر خشکسالی بر تغییرات کمی منابع آب زیرزمینی آبخوان دیواندره-بیجار با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و شاخص منبع آب زیرزمینی

محورهای موضوعی : کاربرد GIS&RS در محیط زیست

ابراهیم یوسفی مبرهن ¹ , سمیرا زندی فر ²

1 - بخش حفاظت خاک و آبخیزداری، مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان سمنان. سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، سمنان، ایران.
2 - استادیار پژوهشــی ، بخش تحقیقات بیابان، مؤسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تهران، ایران؛

تاریخ دریافت : 1402/08/17 تاریخ پذیرش : 1402/09/30 تاریخ انتشار : 1402/09/01

کلید واژه: آبخوان, عمق آب زیرزمینی, دیو.اندره-بیجار, شاخص منبع آب زیرزمینی,

چکیده مقاله :

با توجه به وقوع دوره‌های خشکسالی و افزایش بهره‌برداری از آبخوان، گسترش کشاورزی و افزایش برداشت آب‌های زیرزمینی، تراز سطح آب زیرزمینی در آبخوان دیواندره-بیجار کاهش یافته است که این امر بر پایین رفتن تراز سطح آب زیرزمینی و کاهش راندمان چاه‌ها گردیده است. هدف از این پژوهش بررسی تاثیر خشکسالی بر تغییرات کمی منابع آب زیرزمینی با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی و شاخص منبع آب زیرزمینی آبخوان دیواندره-بیجار بر اساس هیدروگراف معرف می‌باشد. به‌منظور انجام این پژوهش، آمار 25 حلقه چاه مشاهده‌ای در طی دوره زمانی 97-1387 مورد بررسی قرار گرفت. در ابتدا داده‌های آماری جمع‌آوری و پس از ورود داده‌ها به سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) با روش درون‌یابی، نقشه‌های خطوط هم‌عمق و پهنه‌بندی تغییرات افت سطح آب زیرزمینی همچنین از شاخص منبع آب زیرزمینی GRI جهت پایش زمانی خشکسالی منابع آب زیرزمینی آبخوان زنجان استفاده گردید. نتایج حاصل از تغییرات حجم مخزن آبخوان دیواندره-بیجار نشان داد کسری حجم مخزن معادل 5/11 میلیون مترمکعب می‌باشد همچنین پایش زمانی خشکسالی منابع آب زیرزمینی آبخوان با شاخص GRI در طول بازه بیست ساله روندی نزولی به سمت خشکسالی دارد و شدیدترین خشکسالی آب زیرزمینی در سال 1398 با رقم شاخص 97/1- به وقوع پیوسته است. نتایج به‌دست آمده نشانگر آن است که اگر همچنان روند مدیریت کنونی ادامه یابد، در طول چند سال آینده شاهد افت شدید آبخوان و خسارت جبران ناپذیر ی خواهیم بود.

چکیده انگلیسی:

Due to the occurrence of periods of drought and increased exploitation of the aquifer, the expansion of agriculture and the increase in groundwater harvesting, the level of the underground water level has decreased in the Bijar-Divandere Aquifer, which is the result of the decrease in the level of the underground water level and the decrease the efficiency of the wells has increased. The aim of this research is to investigate the effect of drought on the quantitative changes of underground water resources using geographic information system and groundwater resource index of Bijar-Divandere Aquifer based on representative hydrograph. In order to carry out this research, the statistics of 25 observation wells during the period of 2017-2018 were examined. At first, statistical data was collected and after entering the data into the geographic information system (GIS) with interpolation method, maps of parallel lines and zoning of changes in the level of underground water, as well as from the water source index. The underground GRI was used to monitor the time of drought of underground water sources in Bijar-Divandere Aquifer. The results of the changes in the reservoir volume of Bijar-Divandere Aquifer showed that the deficit of the reservoir volume is equal to 11.5 million cubic meters. Also, the time monitoring of the drought of the groundwater resources of the plain with the GRI index has a downward trend towards drought during the twenty-year period, and the most severe groundwater drought in the year 2018 has occurred with an index of -1.97. The obtained results indicate that if the current management process continues, we will witness a sharp drop in the aquifer and irreparable damage in the next few years.