ارزیابی و رتبه بندی مدل های کسب و کار متناسب بحران بر اساس تحلیل سلسله مراتبی فازی
محورهای موضوعی : بازاریابی
محسن محمدی حسنلوئی
1
,
فرزاد کریمی
2
*
,
محمدحسین آرمان
3
1 - گروه مدیریت، واحد مبارکه، دانشگاه آزاد اسلامی، مبارکه، ایران
2 - دانشیار، گروه مدیریت، واحد مبارکه، دانشگاه آزاد اسلامی، مبارکه، ایران
3 - استادیار، گروه مدیریت، واحد مبارکه، دانشگاه آزاد اسلامی، مبارکه، ایران
کلید واژه: بحران, بوم مدل کسب و کار, تحلیل سلسله مراتبی فازی, مدل کسب و کار, مربع تراز,
چکیده مقاله :
کسب و کارها در محیط فعال و پیچیده کنونی با اتفاقات غیرمنتظره و اختلال مواجه می‌شوند، مدل کسب و کار به عنوان منطق اصلی شرکت و نقشه راه ایجاد و جذب ارزش درون یک شبکه ارزش، در صورت عدم کارکرد صحیح منجر به ناکامی در دستیابی به اهداف سازمان می شود. توانایی طراحی و پیاده سازی مدل مناسب کسب وکار، برای رشد و تداوم فعالیت‌های یك سازمان حیاتی است. پژوهش حاضر به منظور شناسایی مدل کسب و کار متناسب برای عبور از بحران‌ها با بهره‌گیری از روش تحلیل سلسله مراتبی فازی انجام شده است تا بتواند ضمن بررسی معیارهای ارزیابی مدلهای کسب و کار در شرایط بحرانی، سه مدل کسب و کار مربع تراز، بوم مدل کسب و کار و مدل ویزور را مورد ارزیابی و مقایسه قرار دهد. از بین معیارهای ارزیابی مدلهای کسب و کار، «قابلیت تطبیق با شرایط بحرانی» مهم‌ترین معیار برای ارزیابی یک مدل کسب و کار متناسب شرایط بحرانی شناخته شد؛ رتبه‌های بعدی به ترتیب به معیارهای نوآوری، سازگاری، یگانگی، جامعیت و عملکرد تعلق می‌گیرد. با توجه به نتایج به دست آمده در پاسخ به این پرسش که کدام مدل کسب و کار با در نظر گرفتن تمامی معیارهای ارزیابی از بین مدل های مورد بررسی برای برای عبور از بحران ها مناسب‌تر است، می‌توان گفت مدل مربع تراز رتبه یک را به خود اختصاص داده است. رتبه های بعدی به ترتیب به بوم مدل کسب و کار و مدل ویزور تعلق می گیرد.
Businesses face unexpected and disruptive events in the current active and complex environment, the business model as the company's main logic and roadmap for creating and absorbing value within a Value network, if not functioning properly, leads to failure to achieve the organization's goals. The ability to design and implement the right business model is critical to the growth and continuity of an organization's activities. The present study was conducted to identify the appropriate business model to overcome crises using the phase hierarchical analysis method to evaluate and compare three square business models, the business model canvas and the visor model while examining the criteria for evaluating business models in crisis situations. Among the criteria for evaluating business models," adaptability to critical conditions " was recognized as the most important criterion for evaluating a business model appropriate to critical conditions; subsequent rankings belong to the criteria for innovation, adaptability, uniformity, comprehensiveness and performance, respectively. Given the results obtained in response to the question of which business model is best suited to overcome crises by considering all the evaluation criteria from among the models examined, it can be said that the square model has taken the first place. The next rankings will go to the canvas of the business model and the visor model, respectively.
فهیم، عیسی؛ پورسلیمی، مجتبی؛ حسین زاده، علی؛ قاسمی نامقی، محمد؛ (1399). ارایه مدلی تلفیقی از روش دیمتل و فرایند تحلیل سلسله مراتبی فازي به منظور شناسایی و اولویت بندي عوامل موثر بر برندسازي بر مبناي رویکرد گراندد تئوری. فصلنامه مدیریت کسب و کار، شماره 46 ، تابستان 1399،
امیری، صبا؛ ستایشی، سعید؛ (1401). تحلیل سلسله مراتبی فازی معیارهای ارزیابی بازاریابی عصبی برای محصولات پایدار. نشریه تصمیم گیری و تحقیق در عملیات. دوره 7، شماره 3، پاییز 1401، صفحه 404-424.
خراسانچی، فاطمه؛ ایمانی پور، نرگس؛ آراستی، زهرا؛ سجادی، سیدمجتبی؛ (1401). طراحي الگوی ارزیابي مدل کسب و کار با رویكرد نوآوری اجتماعي. نشریه علمی ابتكار و خلاقيت در علوم انساني. دورة داوزدهم، شماره سه، زمستان 1401 ، صص178-143 صادقی، ابوالفضل؛ صفری، سعید؛ عباسی، رضا؛ (1398). طراحی مدل کسب وکار با رویکرد لارج(مطالعه موردی: فروشگاه زنجیرهای هایپرمی). توسعه کارآفرینی، دورة 12، شمارة 2، تابستان 1398، صفحه 231-239.
ضیاآبادی، مریم؛ قنبری، سلیمه؛ ناصری، بهاره؛ (1401). کاربرد روش تحلیل سلسله مراتبی فازی برای رتبه بندی عوامل موثر بر کارآفرینی کشاورزی. سیستم های فازی و کاربردهای آن. سال پنجم، شماره اول(بهار و تابستان 1401) صص 211-229
محمدیان، ایوب؛ وارث، سید حامد؛ نبی زاده، نرگس؛ (1401). بوم مدل کسب وکار مدور: پیشنهاد گزینه های طراحی مدل های کسب و کار در اقتصاد مدور. فصلنامه علوم مدیریت ایران، سال هفدهم، شمارۀ 01 ، بهار 1401 ، صفحه 147-123
سیف الهی، ناصر؛ بهادری نژاد، محمد؛ (1401). شناسایی و اولویت بندی عوامل مؤثر بر ایجاد قصد رفتار بازاریابی ویروسی در مشتریان با رویکرد تصمیمگیری چندمعیاره (تحلیل سلسله مراتبی فازی). مجله مدیریت بازاریابی. شماره56. پاییز 1401.
وارسته، مهسا؛ آقاجانی، حسنعلی؛ ولیپور خطیر، محمد؛ آقایی، مجید؛(1401). استخراج چارچوب ارزیابی مدلهای کسب و کار در صنعت فولاد ایران مبتنی بر رویکرد اقتصاد مدور- دوره 16 ، شماره 4، پیاپی 63 – زمستان 1401 ،ص.ص. 81-53
منطقی، منوچهر؛ ثاقبی سعیدی، فاطمه؛ (1392). مدلهای کسب و کار؛ مبانی، ارزیابی، نوآوری. رشد فناوری، فصلنامه تخصصی پارک ها و مراکز رشد. سال نهم، شماره 35 ، تابستان 1392، صفحه 39-51.
معیا، عباس،. اوتارخانی، علی،. رضاییان، علی،. حاجی پور، بهمن. (1401). شناسایی محرکهای نوآوری مدل کسب وکار در عصر فناوری های نوین. مطالعات مدیریت کسب وکار هوشمند، سال دهم، شماره ،04 تابستان ،1041 ص 141 تا 131.
خسروی زو، اسما. و قاسمی، مریم.، (1402). آسیب پذیری کسب و کارهای گردشگری روستایی در بحران کووید 19 (مورد مطالعه: شهرستان کلات نادری خراسان رضوی)، توسعه پایدار محیط جغرافیایی: سال 5، شماره 8. ص 189-205.
میراحمدی، سید محمود. رشیدی، حسن. (1393). تحریم ها و تأثیر آن برکسب وکار در ایران. مجله اقتصادي (دوماهنامه بررسي مسائل و سياستهاي اقتصادي). سال ۱۴ شماره ۳ و ۴ :۲۷-۴۲
دادگرنژاد، شهاب. یدالهی فارسی، جهانگیر. (1402). شناسایی پیشرانهای نوآوری مدل کسب وکار در شرکتهای اجتماعی. پژوهشنامه مدیریت اجرایی. دوره 15 . شماره 30 . 99 – 124.
قائدی بارده، حجت الله. صلاحی، سهراب. پروین، خیرالله. (1400). اثرات تحریم اقتصادی آمریکا علیه جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه پژوهش های سیاسی و بین المللی، سال دوازدهم، شماره 48، ص 205-224.
محمدی حسنلوئی، محسن؛ کریمی، فرزاد؛ محمدی حسنلوئی، زهرا، (1399)، مربع تراز رازهای مدیریت کسب و کار در شرایط بحران، تهران :موسسه آموزشی تالیفی ارشدان.
Foss, N. J. Saebi, T. (2017). Business models and business model innovation: Between wicked and paradigmatic problems. Long Range Planning, 51(1), 9–21.
Scott-Kemmis D. Responding To Change & Pursuing Growth: Exploring the potential of business model innovation in Australia. Report of a study supported by the Australian Business Foundation; 2012. Zott C, Amit R.(2015) Crafting Business Architecture: the Antecedents of Business Model Design: Implications for firm performance. Strategic Entrepreneurship Journal; 9(4): 331-350
. Morgan, T. Clifton, Constantinos Syropoulos, and Yoto V. Yotov. 2023. "Economic Sanctions: Evolution, Consequences, and Challenges." Journal of Economic Perspectives, 37 (1): 3-30.
Al-Debei, M.M., Avison,D. (2010). Developing a unified framework of the business model concept. European journal of information systems,19 (3), 359-376.
Mateu, J.M., Esteve, E.A., (2019). Ex-Ante Business Model Evaluation Methods: A Proposal of Improvement and Applicability. Journal of Business Models, Vol. 7 No. 5, 25-47.
Schoormann, T., Kaufhold, A., Behrens, D., Knackstedt, R., (2018). Towards a Typology of Approaches for Sustainability Oriented Business Model Evaluation. International Conference on Business Information Systems (BIS). 58-70.
Tesch, J., Brillinger, A. (2017). The Evaluation Aspect of Digital Business Model Innovation: A Literature Review on Tools and Methodologies. 25th European Conference on Information Systems (ECIS), 2250–2268.
D.Y. Chang. (1996). Applications of the extent analysis method on fuzzy AHP”, European Journal of Operational Research. 95(3). 649-655.
Clark,C. Osterwalder,A. Pigneur,Y. Hazen,B.Smith,A. (2022). Business Model You: The One-Page Way to Reinvent Your Work at Any Life Stage. 1. John Wiley & Sons.
El Sawy, O.A., Pereira, F. (2013). VISOR: A Unified Framework for Business Modeling in the Evolving Digital Space. In: Business Modelling in the Dynamic Digital Space. SpringerBriefs in Digital Spaces. Springer, Berlin, Heidelberg. https://doi.org/10.1007/978-3-642-31765-1_3
Coombs, WT. Holladay, SJ. White, R.(2020). Advancing crisis communication effectiveness(Corporate Crises). 1st Edition. Routledge.
T.L. Saat., (1980). The analytic hierarchy process. 1st Edition . McGraw-Hill.