مکان‌یابی اراضی مستعد جهت توسعه کاشت گونۀ کهور ایرانی با استفاده از GIS (مطالعۀ موردی: حوزه آبخیز رحمت‌آباد استان کرمان)

محورهای موضوعی : توسعه سیستم های مکانی

میعاد پاکزاد ¹ , علیرضا اسلامی ²

1 - دانشجوی دکتری جنگلداری، دانشگاه گیلان
2 - دانشیار دانشکده علوم کشاورزی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران

تاریخ دریافت : 1395/04/08 تاریخ پذیرش : 1396/01/29 تاریخ انتشار : 1396/06/01

کلید واژه: مکان یابی, کهور ایرانی, توان رویشگاهی, ریگان, ارزیابی چندمعیاره,

چکیده مقاله :

کهور ایرانی از گونه‌های بومی جنوب ایران و جزو گونه‌های سازگار این منطقه است. این گونه در گذشته گسترش گاه وسیع اما گسسته ای را شامل می شده است اما هم‌اکنون مناطق محدودی باقی‌مانده است. به منظور بررسی امکان توسعه کاشت کهور ایرانی در مناطق شرق استان کرمان این تحقیق در حوزه آبخیز رحمت آباد شهرستان ریگان به اجرا درآمد. هدف از انجام این پژوهش مکان یابی و تعیین مناطق مستعد توسعه گونه کهور ایرانی با توجه به نیازهای اکولوژیک و تطبیق آن با خصوصیات اکولوژیک منطقه مطالعه است. بدین منظور از روش ارزیابی چند معیاره (MCE) مبتنی بر تحلیل سلسه‌مراتبی استفاده گردید. طی این فرآیند شاخص های طبیعی تأثیرگذار و مورد نیاز گونه کهور ایرانی مشخص و پس از تعیین وزن هر شاخص به روش وزن دهی سلسله مراتبی (AHP)، نقشه نهایی توان رویشگاهی منطقه جهت توسعه کاشت کهور ایرانی تهیه شد. برای ادغام لایه ها از روش روی هم گذاری استفاده شد و اطلاعات تولید شده به کمک سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) تلفیق گردید. نتایج نشان داد که از کل مساحت 37286 هکتاری منطقه، 3423 هکتار دارای توان خوب، 13521 هکتار توان متوسط، 17343 هکتار توان ضعیف و 2999 هکتار فاقد توان رویشگاهی جهت کاشت گونه کهور ایرانی بوده است. با استفاده از نتایج پژوهش حاضر می توان مناطق مستعد حضور گونه کهور ایرانی را با استفاده روش MCE در محیط GIS تشخیص داد و در آینده برای کاشت این گونه در مکان های با توان رویشگاهی خوب برنامه ریزی کرد.

چکیده انگلیسی:

Prosopis cineraria is a native species in the south of Iran and it include of compatible species in this area. This species contains has been a wide distribution but discrete in the past, but it's limited regions in now. This research done in investigating possibility of plantation development for Mesquite (Prosopis cineraria) in Rahmatabad watershed of Rigan county, the East Kerman province. The aim of this study was to site location and identify suitable land for development and implementation of the ecological requirements of the species, according to the ecological characteristics of the study area in the East of the province. For this purpose, the method of multi-criteria evaluation has been based on Analytical Hierarchy Process. During this process were identified the natural characteristics and specific requirements of Mesquite and then calculate the weight of each characteristic by weighted analytic hierarchy process (AHP), the final map of the habitat area was prepared for the development of Mesquite trees. The results showed that the total area of 37286 ha, about 3423 ha of the land where good capability, 13521 ha the average capability, 17343 ha low capability and 2999 ha for the plantation of Mesquite has without capability. Using the results of this study can recognized prone areas of Mesquite using the MCE method in GIS and for the plantation of this species in places with good habitat can be planned in the future.

منابع و مأخذ:

1. امتحانی، م. ح. 1377. بررسی اکولوژیکی گونه‌های بومی درختی و درختچه‌ای خانواده لگومینوز در جنوب کشور. رساله دکتری رشته جنگلداری. دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات. 490 صفحه.

2. امتحانی، م. ح.، ح. ر. عظیم­زاده و م. ر. اختصاصی. 1387. وضعیت اکولوژیکی کهور ایرانی Prosopis cineraria و تأثیرات زیست‌محیطی آن در جنوب کشور. مجله محیط‌شناسی، 34(48): 81-88.

3. پرهیزکار، ا. و ع. غفاری گیلانده. 1385. سامانه اطلاعات جغرافیاییو تحلیل تصمیم چندمعیاری. چاپ اول، انتشارات سمت. 180 صفحه.

4. ثابتی، ح. 1387. جنگل‌ها، درختان و درختچه‌های ایران. چاپ پنجم، انتشارات دانشگاه یزد. 806 صفحه.

5. جوزی، س. ع. و ن. مرادی مجد. 1391. ارزشیابی توان رویشگاه بوالحسن جهت کاشت انار (Punica granatum) به روش تصمیم­گیری چندشاخصه. دانش کشاورزی و تولید پایدار، 22(1): 25-41.

6. چیت­سازان، م.، ف. دهقانی، ف. راست­منش و س. ی. میرزایی. 1392. مکانیابی محل دفن پسماندهای جامد شهری با استفاده از فن­آوری­های اطلاعات مکانی و منطق فازی - تحلیل سلسله مراتبی Fuzzy-AHP (مطالعه موردی: رامهرمز). سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 4(1): 39-55.

7. زارع، ر.، س. بابایی­کفاکی و ا. متاجی. 1390. ارزیابی توان رویشگاه به­منظور تعیین گونه­های مناسب جنگل‌کاری در دامنه­های جنوبی البرز با استفاده از GIS (مطالعه موردی حوضه آبخیز دره وسیه). مجله تحقیقات منابع طبیعی تجدیدشونده، 2(1): 55-67.

8. زمانی، ص.، م. پیرباوقار، ن. شعبانیان و ه. غضنفری. 1393. ارزیابی قابلیت اراضی برای توسعه جنگلکاری (مطالعه موردی: شهر سنندج). فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 22(1): 1-12.

9. سلمان ماهینی، ع. و ح. کامیاب. 1387. سنجش از دور و سامانه­های اطلاعات جغرافیایی کاربردی با نرم­افزار ایدریسی. انتشارات مهر مهدیس. 582 صفحه.

10. عالمی، ا.، ع. اسلامی و ش. شتایی. 1392. بررسی پتانسیل توسعه گونه در حال انقراض سرخدار در استان گلستان با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی (پژوهش موردی: ذخیره‌گاه پونه­آرام استان گلستان). فصلنامه علمی پژوهشی تحقیقات جنگل و صنوبر ایران، 21(4): 678-689.

11. قدسی­پور، ح. 1387. فرآیند تحلیل سلسله مراتبی. انتشارات امیرکبیر تهران. 215 صفحه.

12. گودرزی، ل.، ع. آخوندعلی و ح. زارعی. 1392. تعیین مکان مناسب برای تغذیه مصنوعی با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و روش تحلیل سلسله مراتبی (مطالعه موردی: دشت اشترینان). سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 5(4): 47-60.

13. مخدوم، م.، ا. درویش­صفت، ه. جعفرزاده و ا. مخدوم. 1391. ارزیابی و برنامه­ریزی محیط زیست با سامانه­های اطلاعات جغرافیای GIS. چاپ هفتم، انتشارات دانشگاه تهران. 304 صفحه.

14. ولیخانی، ن.، ا. ح. چرخابی، م. خیرخواه زرکش و م. ج. سلطانی. 1390. کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و تصمیم­گیری چند معیاره MCDM در پهنه­بندی درجه تناسب توسعه فیزیکی شهری (مطالعه موردی: شمال شهر کرج). سنجش از دور و سامانه اطلاعات جغرافیایی در منابع طبیعی، 2(2): 1-15.

15. Alami A, Eslami A, Hashemi SA. 2014. The Query of Suitable Areas for plantation and development of Taxus baccata L Species by Using GIS in Northern Iran. Anais da Academia Brasileira de Ciências, 86(3): 1497-1505.

16. Ananda J. 2007. Implementing participatory decision making in forest planning. Environmental Management, 39(4): 534-544.

17. Brown K. 1992. Prosopis cineraria woodlands of Oman: past, present and future. CORD university of Durham. Proceeding of the Prosopis Symposium, held by CORD, University of Durham, UK, 27-31.

18. Chen Y-C, Lien H-P, Tzeng G-H. 2010. Measures and evaluation for environment watershed plans using a novel hybrid MCDM model. Expert Systems with Applications, 37(2): 926-938.

19. El-Kawy O, Ismail H, Rød J, Suliman A. 2010. A developed GIS-based land evaluation model for agricultural land suitability assessments in arid and semi arid regions. Research Journal of Agriculture and Biological Sciences, 6(5): 589-599.

20. Eslami A, Kaviani B. 2011. The use of geographical information system (GIS) for the extension of Echium amoenum Fisch. et Mey., a medicinal plant, in the Northern part of Iran. Journal of Medicinal Plants Research, 5(10): 2107-2109.

21. Eslami A, Malekmohamadi S, Falahchi M. 2015. The query of suitable areas for reafforestation of Cupressussempervirensvar. Horizantalis endangered species by using GIS in Northern forest of Iran. Journal of Soil and Nature, 8(1): 14-18.

22. Eslami A, Roshani M, Kaviani B, Taleghani M. 2010. The species query on the verge of extinction in southern forests of Caspian Sea. American-Eurasian Journal of Agricultural and Environmental Science, 7(4): 440-446.

23. Gül A, Gezer A, Kane B. 2006. Multi-criteria analysis for locating new urban forests: An example from Isparta, Turkey. Urban Forestry & Urban Greening, 5(2): 57-71.

24. Ismail MH. 2009. Developing policy for suitable harvest zone using multi criteria evaluation and GIS-based decision support system. International Journal of Economics and Finance, 1(2): 105 -117.

25. Lee JT, Bailey N, Thompson S. 2002. Using geographical information systems to identify and target sites for creation and restoration of native woodlands: a case study of the Chiltern Hills, UK. Journal of Environmental Management, 64(1): 25-34.

26. Qureshi ME, Harrison SR. 2003. Application of the analytic hierarchy process to riparian revegetation policy options. Small-Scale Forestry, 2(3): 441-458.

27. Saaty TL. 1959. Mathematical Methods of Operations Research, Dover Publications, New York. 480 pp.

28. Saaty TL. 1980. The analytic hierarchy process: planning, priority setting, resources allocation. NewYork: McGraw. 437 pp.

29. Toky O, Arya S, Bisht R, Dutton R, Powell M, Ridley R. 1992. Ecological perspectives of Prosopis cineraria (L.) Druce in arid and semi-arid India. In: Dutton, R.W., ed., Prosopis species, Aspects of their value, research and development, FAO, Rome: 301-309.