ارزیابی و تحلیل پیوستگی چشم‌انداز، رویکردی نوین در برنامه ریزی محیطی مطالعه موردی: ناحیه کاشان- آران
محورهای موضوعی : هیدرولوژی
امیر کرم
1
()
شیلا حجه فروش نیا
2
()
حمیدرضا حکیمی
3
()
کلید واژه: کلمات کلیدی: پیوستگی چشم‌انداز, لکه‌های زیستگاهی, چند پارگی چشم انداز, سامانه اطلاعات جغرافیایی, برنامه ریزی محیطی, ناحیه کاشان- آران,
چکیده مقاله :
چکیده: رشد جمعیت و گسترش کالبدی شهرها و نواحی صنعتی بر منابع طبیعی تاثیرگذار بوده ودر برخی مواقع همراه با تخریب و از بین بردن تجانس و پیوستگی چشم انداز و منابع ارزشمند طبیعی است. پیوستگی چشم‌انداز معرف درجه‌ی سهولت ارتباطات و برهم کنش در چشم‌انداز یا موانع حرکت در میان لکه‌های زیستگاهی مختلف است. نواحی ساخته شده مثل شهرها، روستاها، راهها، نواحی صنعتی و نواحی نظامی از جنبه‌های مختلفی بر روی نواحی پیرامونی خودتاثیر می‌گذارند .امروزه کاملا مشخص شده که چندپارگی بوم‌ها عامل اصلی تخریب و نابودی بوم‌ها و تنوع زیستی است. چندپارگی بوم‌ها در اثر توسعه‌ی شهری، صنعتی، تغییرات کاربری زمین، .... رخ داده و باعث فروسایی و نابودی بوم‌ها می‌گردد. ناحیه‌ی کاشان – آران یکی از نواحی زیست محیطی ویژه‌ی کشور است. این ناحیه در معرض تغییرات کالبدی جدیدی چون گسترش شهری و تغییرات کاربری زمین، افت آبهای زیرزمینی و بیابان زایی قرار دارد. در سالهای اخیر نقاط شهری این ناحیه گسترش کالبدی و جمعیتی قابل توجهی داشته‌اند. هدف این بررسی ارزیابی پیوستگی چشم انداز در ناحیه کاشان – آران است به گونه‌ای که بتواند در برنامه ریزی‌های منطقه‌ای و ارزیابی‌های زیست محیطی کاربرد داشته باشد. لذا با استفاده از هشت معیار و نقشه شامل فاصله از شهرها، فاصله از روستاها، فاصله از آزادراه قم-کاشان-نطنز، فاصله از خط راه آهن، فاصله از راههای اصلی، فاصله از راههای درجه 2، فاصله از راههای خاکی و فاصله از نواحی صنعتی وهمچنین کاربری زمین، ارزش پیوستگی چشم‌انداز در سامانه اطلاعات جغرافیایی و روش AHP ارزیابی شد. نتایج نشان داد که در بخش‌های قابل توجهی از ناحیه کاشان-آران عدم پیوستگی چشم انداز (نواحی با ارزش پیوستگی چشم انداز کم و بسیار کم) دیده می‌شود. این نواحی حدود 13% مساحت محدوده مطالعاتی را شامل می‌‌شود.گسترش شهری، تغییر کاربری زمین و تغییر در چشم‌انداز طبیعی عمدتا به صورت توسعه‌ی فیزیکی نقاط شهری و حاشیه شهری، توسعه راهها و جاده‌ها، احداث آزادراه قم-کاشان-نطنز، توسعه نواحی صنعتی و کارخانجات از جمله دلایل اصلی تغییرات در چشم انداز است.
منابع:
1- حشمتی و همکاران(1386)." ارزیابی کیفی توانمندی اکوسیستم مرتعی منطقه گمیشان استان گلستان با استفاده از شاخصهای کارکرد چشم‌انداز". مجله مرتع تابستان 1386; 1(2).صص115-103
2- سفیانیان و همکاران(1388)."بررسی دوشاخص کمی کردن الگوهای چشم انداز با استفاده ازRS وGIS درمنطقه حفاظت شده موته ".مجله علوم آب و خاک.سال 13 .شماره 49.پاییز 1388.صص150-141
3- صفارزاده و بروجردیان(1389). " مدل مسیریابی بهینه کریدور راه با توجه به موقعیت مراکز تولید سفر و مناطق حفاظت شده". مجله ایرانی علوم و تکنولوژی-ب فروردین 1386; 31(ب-2). صص178-167.
4- طرح جامع توسعه و عمران ناحیه کاشان(1383).جلد 2. مهندسان مشاور شهر و خانه.سازمان مسکن و شهرسازی استان اصفهان.
5- ملکی نجف‌آبادی و همکاران(1389-الف)."استفاده از سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی جهت مدیریت زیستگاه حیات وحش: مطالعه موردی قوچ و میش اصفهانی در پناهگاه حیات وحش موته".همایش ملی ژئوماتیک 89.سازمان نقشه برداری کشور. تهران .اردیبهشت 1389
6- ملکی نجف‌آبادی و همکاران(1389- ب)."بررسی تغییرات بوم شناسی منظر در پناهگاه حیات وحش موته با استفاده از سامانه‌های اطلاعات جغرافیایی".مجله محیط زیست طبیعی.دوره 63. شماره 4.زمستان 1389.صص387-373
7- نژادی و همکاران(1387)."ارزیابی آثار محیط زیستی بزرگراه تهران – پردیس بر تخریب اکوسیستم مناطق حفاظت شده خجیر و سرخه حصار".مجله محیط شناسی.سال 34 .شماره 45.بهار 1387. صص106-97
8- Bennet, F.A.(2003).”linkage in the landscape, the role of corridors and connectivity in wildlife conservation”. IUCN Forest conservation program, conservation forest ecosystems series No 1.IUCN, Australia.
9- Emily ,S.,Urban.,D.,(2008).”A Graph-Theory framework for evaluating landscape connectivity and conservation planning”. conservation biology, 22, No 2,pp 297-307
10- Forman, R.T.T,(1995).”land mosaics: the ecology of landscapes and regions”. Cambridge University Press. Cambridge .p 652.
11- Geneletti, D, and I, Van Duran(2008).”protected area zoning for conservation and use : A combination of spatial multicriteria and multiobjective evaluation”. landscape urban planning, 85.(2008).pp 97-110.
12-Gonzalez., J., Barrio., G.D., Duguy., B., (2008). ”Assessing functional landscape connectivity for disturbance propagation on regional scales ,a cost-surface model approach applied to surface fire spread”. Ecological modeling,211,(2008).pp 121-141
13- Goodwin and Fahrig (2002).”How does landscape structure influence landscape connectivity?”.OIKOS.99,(2002).pp 552-570
14- Hanski ., I., Ahlo., J., Moilanen., A., (2000). ”estimating the parameters of survival and migration of individuals in metapopulations. Ecology,77.pp 94-107
15- Kobes, J,.(1996).” Biocenters and Corridors in a cultural landscape: A critical assessments of the territorial system of the ecological stability”. landscape urban planning.35,pp 231-240.
16- li., A., Wang., A., Liang., S., Zhou., W., (2006). ”Eco-environmental vulnerability evaluation in mountainous region using remote sensing and GIS : A case study in the upper reaches of Minjiang River, China”. Ecological modeling ,192(2006).pp175-187
17- Martinez-harm, M and R. Gajardo (2006). ”Ecosystem value in the western Patagonia protected areas”. Nature conservation,16(2008).pp 72-87.
18- Marulli.J & J. Mallarach (2005).”A GIS methodology for assessing ecological connectivity : application to the Barcelona Metropolitan Area”. landscape and urban planning,71.(2005).pp 243-262.
19- Nicolakaki. p(2004).”A GIS site-selection process for habitat creation: estimating connectivity of habitat patches”. Landscape and urban planning.68(2004).pp77-94
20- Opdam., P., Verboom., J., Pouwels., R., (2003). ”landscape cohesion: an index for the conservation potential of landscapes for biodiversity”. landscape and urban planning,75.pp 322-332.
21- Parto, T.(2007).”assessing ecosystem sustainability and management using fuzzy logic”. Ecological Economics,61(2007).pp 171-177.
22- Sabatini., M.d.L., Adriania., V., Iglesias., R.M.R., Vidal., M.,(2007).”A quantitative method for zoning of protected areas and its spatial ecological implications”. Environ manage.83(2),pp 198-206
24.Sanderson.,E.W.,Jaiteh.,M.,Levy.,M.A.,Redford, K.H., Wannebo., A.V., Woolmer.,G., (2002).”the human footprint and the last of the wild”. Bioscience,52.pp 891-904.
24-Sepp., K., Palang., H., Mander., U.,Kaasik., A., (1999).”prospects for nature and landscape protection in Estonia”. landscape urban planning.46 ,pp 161-167.
25- Stein .,J.L.,Stein.,J.A.,Nix.,H.A.,(2002).”spatial analysis of anthropogenic river disturbance at regional and continental scales :Identifying the wild rivers of Australia. landscape urban planning,60.pp 1-25.
26- Tischendorf and Fahrig(2000).”How should we measure landscape connectivity”. landscape ecology. 15(2000).pp 633-641.
27- Urban. D and T. Keitt(2001).”landscape connectivity: A Graph-Theoretic approach”. Ecology,82(5).2001.pp 1205-1218.
28- Wike, E.,(1995).”air-pollutant dispersal patterns and vegetation damage in the vicinity of three aluminum”. smelters in Norway. Sci .total Environ.236, pp 75-90.