سنجش ابعاد موثر بر زیستپذیری شهری با استفاده از مدلسازی معادلات ساختاری (مطالعه موردی: شهرستان مهر )
محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری
اسماعیل برزگر
1
(دانشگاه آزاد اسلامی واحد لارستان)
عبدالرسول قنبری
2
(دانشگاه آزاد اسلامی واحد لارستان)
مرضیه موغلی
3
(لار - شهرجدید - 12 متری هتل سجاد - بلوک 2)
کلید واژه: مدلسازی معادلات ساختاری, زیستپذیری, تکنیک آموس, شهرستان مهر,
چکیده مقاله :
مفهوم زیستپذیری به دلیل اهمیت تهدیدهای موجود در حوزه وضعیت کیفیت زندگی رشد یافته است. عواملی مانند رشد سریع، فقدان اراضی زراعی و فضاهای باز، کمبود مسکن، رشد نابرابری اجتماعی، ضعف فرایند هویت محلی، مکانی و زندگی اجتماعی، تهدیدات جدی برای زیستپذیری و اجتماعی به شمار مییایند. هدف اصلی این پژوهش، سنجش ابعاد موثر بر زیستپذیری شهری در شهرستان مهر با استفاده از مدلسازی معادلات ساختاری است. به عبارتی دیگر، در این پژوهش، اثر برخی شاخصهای اجتماعی - فرهنگی، اقتصادی، زیستمحیطی، کالبدی و مدیریتی، بر زیستپذیری شهری شهرستان مهر بررسی شده است. پژوهش حاضر از نظر روششناختی با توجه به اهداف موضوع از نوع کاربردی و به لحاظ روش، توصیفی- تحلیلی است. برای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانهای و میدانی استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش شهرستان مهر (شهرهای مهر، وراوی، گلهدار، اسیر، فال و خوزی) شامل 43950 نفر میباشد. حجم نمونه بر حسب جمعیت شهرهای مذکور و با استفاده از فرمول کوکران350 نفر مشخص و به روش نمونه‌گیری تصادفی ساده انجام شده است. در نهایت، پردازش اطلاعات با نرمافزار SPSS صورت گرفت و تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از پرسشنامه با روش معادلات ساختاری و نرم افزارAMOS ، انجام شد. بر اساس نتایج، در شهرستان مهر، عوامل اقتصادی با ضریب بتای 95/. دارای بیشترین تأثیر بر زیستپذیری در شهرهای مورد مطالعه است.
The concept of viability has grown due to the importance of existing threats in the field of quality of life. Factors such as rapid growth, lack of arable land and open spaces, housing shortages, growing social inequality, weak local identity process, spatial and social life, are serious threats to livability and social. The main purpose of this study is to measure the dimensions affecting urban viability in Mehr city using structural equation modeling. In other words, in this study, the effect of some socio-cultural, economic, environmental, physical and managerial indicators on the urban viability of Mehr city has been investigated. The present research is methodologically applied according to the objectives of the subject and descriptive-analytical in terms of method. Library and field methods have been used to collect information. The statistical population of this research is Mehr city (Mehr, Varavi, Geledar, Asir, Fal and Khozi cities) including 43950 people. The sample size was determined according to the population of the mentioned cities and using the Cochran's formula of 350 people and was done by simple random sampling method. Finally, the information was processed using SPSS software and the results of the questionnaire were analyzed using structural equations and AMOS software. According to the results, in Mehr city, economic factors with a beta coefficient of / 95. It has the greatest impact on viability in the studied cities.
سنجش ابعاد موثر بر زیستپذیری شهری با استفاده از مدلسازی معادلات ساختاری
(مطالعه موردی: شهرستان مهر1)
چکیده:
مفهوم زیستپذیری به دلیل اهمیت تهدیدهای موجود در حوزه وضعیت کیفیت زندگی رشد یافته است. عواملی مانند رشد سریع، فقدان اراضی زراعی و فضاهای باز، کمبود مسکن، رشد نابرابری اجتماعی، ضعف فرایند هویت محلی، مکانی و زندگی اجتماعی، تهدیدات جدی برای زیستپذیری و اجتماعی به شمار مییایند. هدف اصلي اين پژوهش، سنجش ابعاد موثر بر زیستپذیری شهری در شهرستان مهر با استفاده از مدلسازی معادلات ساختاری است. به عبارتی دیگر، در اين پژوهش، اثر برخي شاخصهاي اجتماعی - فرهنگی، اقتصادی، زیستمحیطی، کالبدی و مدیریتی، بر زیستپذیری شهری شهرستان مهر بررسي شده است. پژوهش حاضر از نظر روششناختی با توجه به اهداف موضوع از نوع کاربردی و به لحاظ روش، توصیفی- تحلیلی است. برای گردآوری اطلاعات از روش کتابخانهای و میدانی استفاده شده است. جامعه آماری این پژوهش شهرستان مهر (شهرهای مهر، وراوی، گلهدار، اسیر، فال و خوزی) شامل 43950 نفر میباشد. حجم نمونه بر حسب جمعيت شهرهای مذکور و با استفاده از فرمول کوکران350 نفر مشخص و به روش نمونهگيري تصادفي ساده انجام شده است. در نهایت، پردازش اطلاعات با نرمافزار SPSS صورت گرفت و تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از پرسشنامه با روش معادلات ساختاری و نرم افزارAMOS ، انجام شد. بر اساس نتایج، در شهرستان مهر، عوامل اقتصادی با ضریب بتای 95/. دارای بیشترین تأثیر بر زیستپذیری در شهرهای مورد مطالعه است. شاخص زیستمحیطی با میزان ضریب بتا برابر 92/0، شاخص کالبدی برابر 89/0، شاخص مدیریتی برابر 81/0 و شاخص اجتماعی - فرهنگی برابر 77/0 در رتبه های بعدی قرار دارند. به طور کلی، در زیستپذیری شهری شهرستان مهر، تمام شاخصهای پژوهش دارای اثرگذاری معنادار است.
کلمات کلیدی: زیستپذیری، مدلسازی معادلات ساختاری، تکنیک آموس، شهرستان مهر.
بیان مساله
جغرافیدانان همواره هدف غایی از مطالعات جغرافیایی را ارتقای کیفیت زندگی انسان عنوان کردهاند. در تعاریف متعدد که از علم جغرافیا از زمانهای بسیار دور (از زمان اراتوستن) تاکنون ارائه شده است، بر رابطه متقابل انسان و محیط تاکید شده است. جغرافیدانان همواره در پی بهینه کردن این رابطه در جهت مطلوبیتبخشی به زندگی انسان بودهاند (موسوینور و همکاران، 1395: 238). افزایش شهرنشینی باعث میشود تا سال 2050، 60 درصد از مردم در شهرها زندگی کنند (LIU and Wang, 2020: 284 ). شهرها بعد از انقلاب روند شتابان شهرنشینی را تجربه و بیشتر از ظرفیت خود جمعیت میپذیرفتند که مبین بسیاری از مشکلات شهری شد. بر این اساس، بسیاری از متخصصین شهری برآن شدند که راهحلهای کارآمد برای جلوگیری از آسیب به محیطزیست ارائه دهند، از این باب نظریهها و دیدگاههای فراوان در این زمینه مطرح شد که از جمله آنها زیستپذیری از مکتب توسعه پایدار بود (صدیقیاقدس و همکاران، 1399: 547). توسعه روزافزون جمعيت شهري و جايگزيني رويكردهاي كيفي به جاي توجه به استانداردهاي كمي باعث طرح موضوع زيستپذيري شده است، كه در مقياسها، قلمروها و ابعاد مختلف قابل بررسي است (حاتمینژاد و همکاران، 1398: 12). زیستپذیری مفهومی پیچیده، چندبعدی و کلی است که میتواند با توجه به زمینهای که در آن تعریف میشود، در مقیاسهای زمانی و مکانی مفاهیم متنوع و گستردهای را شامل شود (Saitluanga, 2013: 35)، که در ابعاد فیزیکی- کالبدی، اجتماعی، اقتصادی و محیطزیستی معنا مییابد (ردایی و همکاران، 1399: 197). مفهوم زیستپذیری به دلیل اهمیت تهدیدهای موجود در حوزه وضعیت کیفیت زندگی رشد یافته است. عواملی مانند رشد سریع، فقدان اراضی زراعی و فضاهای باز، کمبود مسکن، رشد نابرابری اجتماعی، ضعف فرایند هویت محلی، مکانی و زندگی اجتماعی، تهدیدات جدی برای زیستپذیری و اجتماعی به شمار مییایند. به سخن دیگر، زیستپذیری اشاره به فرصتهایی دارد که برای همه اجتماعات محلی با اندازههای مختلف وجود دارد و آنها را تبدیل به مکانهای بهتری برای کار، زندگی و رشد خانواده مینماید (مومنی و همکاران، 1399: 194). شهرستان مهر در جنوب استان فارس، بر طبق آخرین سرشماري عمومی نفوس و مسکن، نزدیک به 65 هزار نفر (17251 خانوار) بوده که از این تعداد حدود 51 درصد در نقاط روستایی و مابقی در نقاط شهري ساکن هستند (مرکز آمار ایران، 1395). در این شهرستان (شهرهای مهر، وراوی، گلهدار، اسیر، فال و خوزی)، مشکلات ناشی از رشد جمعیت و مهاجرت، بالا بودن میزان بیکاری، عدم وجود فرصتهای شغلی، مهاجرت بیرویه روستاییان و غیره وجود دارد. نتیجه این امر، اقتصاد ناپایدار و شکلگیری مشاغل و فعالیتهای کاذب در سطح شهر، کمبود مسکن و خدمات زیربنایی و تجهیزات شهری و توزیع نامناسب کاربریها در سطح شهر و عدمدسترسیهای مناسب بوده است. این مشکلات سبب نزول زیستپذیری در شهرستان مهر گردیده است. با توجه به مطالب ذکرشده و اهمیت موضوع، این پژوهش قصد دارد ابعاد موثر بر زیستپذیری شهری در شهرستان مهر (شهرهای مهر، وراوی، گلهدار، اسیر، فال و خوزی) را با استفاده از مدلسازی معادلات ساختاری و تکنیک آموس (Amos) مورد سنجش قرار دهد. مهمترین سوال این تحقیق آن است که كدام يك از شاخصهای زیستپذیری (کالبدی، اجتماعي - فرهنگی، اقتصـادي، مدیریتی و زیستمحیطی) در شهرستان مهر دارای اثر بیشتری نسبت به بقیه شاخصها دارد؟
مبانی نظری پژوهش
پرداختن به ظرفیت و قابلیت شهرها برای ارائه پایداری - و زیستپذیری - موضوع بسیاری از تلاشهای اخیر دانشگاهیان و متخصصان بوده است (Leach et al., 2017: 80). زیستپذیری یکی از عوامل مهم و اثرگذار بر کیفیت زندگی شهروندان میباشد که در دهه 1980 و اوایل دهه 1990 به یک موضوع محبوب تبدیل شد (Ahmed et al, 2019:165). زیستپذیری فضاهای شهری و مکانیسم بازتولید آن تحتتأثیر نیروهای کلان و اقتضایی محلی شکل میگیرند که وضعیت حاکم بر آنها را رقم میزنند. به عبارتی، همانند هر پدیده دیگر شهری، نیروهای مؤثر زیادی در پشت ناپایداری فضاهای شهری وجود دارد و مورد توجه قرار دادن این نیروها یکی از وظائف اصلی و محوری برنامهریزان در قرن 21 است (برزگر و همکاران، 1398: 137). مفهوم زيستپذيري در كنار پايداري و به عنوان يك شعار در گفتمان عمومي و برنامهريزي پديد آمده است (نیکسرشت و همکاران، 1398: 107). ويلر2 بر اين باور است كه واژه زيستپذيري به صورت فزاينده به منظور توصيف شرايطي به كار ميرود كه ارتباط مستقيمي با كيفيت زندگي دارد (وحیدیفر و همکاران، 1399: 35). درک وسیعتری از زیستپذیری شهری این است که به کیفیت زندگی در هر محیط زندگی انسانی مربوط میشود (Fu, et al, 2019: 11). دانللد اپليارد در كتاب خيابانهاي زيستپذيري در سال 1981 اصولي نظير خيابان به عنوان حريم امن، خيابان به عنوان محيطي زيستپذير و سالم، خيابان به عنوان يك همستان، خيابان به عنوان قلمرو همسايگي، خيابان به عنوان مكاني براي بازي و يادگيري، و يادگيري، خيابان به عنوان محيطي سبز، و فرح بخش، خيابان به عنوان مكان تاريخي را مهمترين شرايط يك خيابان زيستپذير ميداند (بندرآباد، 1390: 53). یکی از مهمترین دیدگاهها در زمینه زیستپذیری مربوط به ری اولد برگ3 است. به اعتقاد وی، یکی از اجزای زیستپذیری اجتماعات، مکان سوم4 آنهاست. مکان سوم از نظریههای مطرح و تأثیرگذار در حوزه زیستپذیری است که به وسیله اولدبرگ در کتابش با عنوان مکانهای خوب باشکوه5 ارائه شد. مکان سوم، فضایی نیمه عمومی در بستر زندگی روزمره است که حیات و زندگیای را که در خانه (مکان نخست) و محل کار (مکان دوم) صورت میگیرد، مورد حمایت قرار داده و تکمیل مینماید؛ مکانی که از اجتماعات غیررسمی، داوطلبانه و عادی افراد، ورای خانه و محل کار حمایت نموده و دارای برخی ویژگیهاست. مکانهای سوم لزوماً نه مالکیت عمومی دارند و نه از طریق دولت ایجاد شدهاند. حتی گاهی فضاهای خصوصی نیز فضایی برای گذراندن اوقات فراغت عموم به حساب میآیند؛ فضاهایی مانند کافی شاپها، مغازههای کتابفروشی، آرایشگاهها و رستورانهای مناسب. این مکانها میبایست کاملاً در دسترس بوده و در فاصله اندک از منزل، رایگان یا ارزانقیمت باشند تا بتوان به آنجا وارد شد و غذا و نوشیدنی خرید. حس دعوتکنندگی هم ویژگی دیگری از این فضاهاست که میبایست برای افراد (چه به تنهایی و چه گروهی) به گونهای باشد که افراد در آنجا احساس راحتی نمایند. اولدبرگ پیشنهاد میدهد که این مکانها نقش اساسی در توسعه روابط دوستی، ایجاد و تقویت شبکههای اجتماعی و حمایتکننده داشته باشند تا به این ترتیب، سبب تقویت حیات مدنی در جامعه شهری شوند (پریزادی و همکاران، 1398: 5). در يک رويکرد همهجانبه، 30 گزينه اساسی برای ايده جوامع زيستپذير وجود دارد كه در مجموع برنامهها و فعالیتهای ارائه شده در اين 30 گزينه تلاشهای دولت محلی برای حفظ رفاه، توسعه فرصتهای اقتصادی، و بهبود كیفیت زندگی در جامعه و مناطق دنبال میشود. تعدادی از اين گزينهها عبارتند از:
· احیای جوامع موجود
· بهبود سلامتی عمومی، محیط، و ارتقای كیفیت زندگی
· بهبود زيرساختهای حمل و نقل متنوع
· بهبود مراكز آموزشی و تسهیل دسترسی به اين مراكز
· توسعه فرصتهای اقتصادی
· افزايش امنیت و جلوگیری از جرم
· حفاظت از فضاهای باز و محیطهای طبیعی
· انعطافپذيری در برابر حوادث طبیعی و انسانی (فرامرزی و همکاران، 1397: 86).
در زمینه موضوع پژوهش و اهمیت و جایگاه زیستپذیری شهری و بررسیهای مختلف، پژوهشهای متعددی صورت گرفته است که به برخی از آنها اشاره میشود:
جی و همکاران6 (2021) در مقالهای، خدمات آب و هوایی برای مقابله با تغییرات آب و هوا: نشان دادن شهر زیستپذیر با آب و هوا در چین؛ به این نتیجه رسیدند که چنین اقدامی توسعه پایدار را در کنار رشد اقتصادی با کمک به دولت در سازگاری با آب و هوا و توسعه کمکربن تسهیل میکند. قاسمی و همکاران (2019) در مقالهای، زیستپذیری شهرهای ایرانی و اسلامی با توجه به ماهیت آن کاربری اراضی سنتی در شهر و قوانین استقرار آنها، به این نتیجه رسیدند که از طریق بررسی عناصر تشکیلدهنده شهرهای سنتی اسلامی ایران و نگهداری این عناصر در فضای شهرهای کنونی، میتوان راههایی را برای پاسخگویی محیط به نیازهای معاصر در حالی که تداوم و یکپارچگی خود را با آثار تاریخی حفظ کرد، یافت. پول و سن7 (2017) در پژوهشی به ارزیابی زیستپذیری در کلانشهر کلکته بر اساس تأثیر عوامل جغرافیایی یکپارچه شهری (IUGF) پرداختهاند. نتایج تحلیل عوامل مؤثر جغرافیایی نشاندهنده در محدوده مورد مطالعه نشانگر ارتباط تعاملی فضایی یک فرد با محیط شهری بود. مظلومی و استعلاجی (1400) به ساماندهی دستفروشان و تاثیر آن بر زیستپذیری شهری (نمونه موردی: محله کن منطقه5 ناحیه2) پرداختند. با توجه به یافتهها، ساماندهی دستفروشان و احداث بازارچه میتواند جهت معرفی محصولات منطقه مفید واقع شده و در پایداری منطقه نقش موثری داشته باشد. دالوند و همکاران (1400) به مدلسازی تأثیر زیستپذیری بر کیفیت زندگی مبتنی بر نظرسنجی عمومی مطالعه موردی: شهر دورود پرداختند. نتیجه پژوهش حاکی از آن است که عامل آموزشی، با ضریب رگرسیونی 72/0 بیشترین اثر را بر زیست پذیری و عامل زیستمحیطی با وزن عاملی 82/0 بیشترین اثر را بر کیفیت زندگی در شهر دورود داشته‌اند. نوریان و همکاران (1399) به ارزیابی تاثیر امنیت بر زیستپذیری بافتهای فرسوده شهری و ارائه راهبردهای ارتقای آن، مورد مطالعاتی: محله انصار شهر مشهد پرداختند. نتایج مطالعه نشان می دهند که مولفه های زیستپذیری و امنیت محله انصار، در شرایط نامطلوبی قرار دارند و از میان شاخصهای زیستپذیری و امنیت، به ترتیب شاخصهای تعامل و ارتباط و تمایل به نظارت مطلوب ترین و شاخصهای رضایت و اعتماد به مدیران و آسایش؛ نامطلوبترین هستند. آقایاری و همکاران (1399) به نقش و جایگاه امنیت در نظریههای زیستپذیری شهری پرداختند. یافتههای پژوهش نشان میدهد، امنیت رکن اساسی و عامل مهم زیستپذیری در شهرهای جهان به شمار آمده و در همه رتبه‌بندی‌ها و نظریههای مختلف، جایگاه مهمی دارد. پوری و همکاران (1398) به سنجش و تحلیل شاخصهای زیستپذیری شهر مشهد از دیدگاه زائران و گردشگران (نمونه موردی: منطقه ثامن مشهد) پرداختند. نتایج نشان داد شاخصهای نهایی موثر بر زیستپذیری منطقه مشتمل بر ۲۷ شاخص میباشد که در ۴ گروه: اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و زیستمحیطی دستهبندی شد. بابایی و همکاران (1399) به موانع مدیریت شهری در زیستپذیری شهرها، مطالعۀ موردی: شهر سمنان پرداختند. نتایج تحقیق نشان داد در بین مجموع شاخصهای زیستپذیری شهر سمنان از دیدگاه نخبگان و مسئولین (با میانگین 76/2) در سطح پایینی ارزیابی شد. جنتی و همکاران (1399) به ارزیابی تطبیقی قابلیت زیستپذیری پایدار محلات شهری (مورد پژوهی: محلات کارکنان شرکت نفت و سادات شهر دوگنبدان) پرداختند. یافتههای تحقیق، تأییدکننده‌ی این مطلب است که امروزه، محلات شهر دوگنبدان در مسیر پایداری قرار ندارند. طالشیانبوهی و همکاران (1398) به تحلیل ساختاری زیستپذیری بافتهای فرسوده شهری با رویکرد آیندهپژوهی (مطالعه موردی: بافت فرسوده منطقه یک شهر قزوین) پرداختند. یافتههای حاصل از بررسی متغیرهای کلیدی و مؤثر بر وضعیت بافتهای فرسوده شهری محدوده مورد مطالعه، بیانگر ناپایداری این مناطق در ارتباط با زیستپذیری در آینده است. ساسانپور و همکاران (1397) به پژوهشی راجع به قابلیتسنجی زیستپذیری مناطق شهری ارومیه با مدل RALSPI پرداختند. طبق این مدل، مناطق در دامنه بسیار زیستپذیر تا غیرقابل تحمل جای گرفتهاند. پریزادی و همکاران (1398) به تحلیل زیستپذیری در محلههای بخش مرکزی شهر بروجرد پرداختند. یافتههای پژوهش نشان میدهد که ابعاد و شاخصهای زیستپذیری در بخش مرکزی شهر بروجرد از مطلوبیت بالایی برخوردار است. حیدری (1397) به واکاوی تیپولوژیک رویکرد زیستپذیری در بافتهای فرسوده شهری (مطالعة موردی: بافت فرسوده بخش مرکزی شهر زنجان) پرداخت. نتایج تحلیل نشان داد با عنایت به وجود عوامل متفاوت تأثیرگذار بر وضعیت زیستپذیری؛ گونههای متفاوت از این وضعیت در پهنه بافت فرسوده بخش مرکزی شهر زنجان ظاهر شده است. خفاییزاده و ایلانلو (1398) به بررسی مؤلفه‌های زیست پذیری شهرها با استفاده از مدل سلسله مراتبی (AHP) (منطقه مورد مطالعه: بندر امام خمینی (ره)) پرداختند. نتایج تحقیق نشان میدهد که وضعیت کیفیت زندگی و زیست پذیری هر 5 منطقه در وضعیت مطلوبی نمی‌باشد. در بین 7 شاخص به کار رفته، زیرساختهای شهری بالاترین وزن و ملاحظات پزشکی و بهداشتی کمترین وزن را دارا میباشند. در بین مناطق مورد مطالعه نیز محله فاز 1 به نسبت سایر مناطق در وضعیت مطلوب‌تری برخوردار میباشد.کاظمیان و همکاران (1396) به جایگاه انرژی‌های نو و تجدیدپذیر در زیستپذیرانه کردن شهرها، مطالعه موردی شهر تهران پرداختند. با توجه به نتایج میتوان با افزایش سرانه تحقیق و توسعه انرژی‌های پاک میزان آلاینده‌ها را در تهران کاست و تهرانی زیستپذیر ساخت. پریزادی و بیگدلی (1395) به سنجش زیستپذیری محلات منطقه 17 شهرداری تهران پرداختند. یافتههای تحقیق نشاندهنده نامطلوب بودن وضعیت زیستپذیری و ابعاد آن در سطح منطقه، تفاوت میان محلات به لحاظ زیستپذیری و تأثیر بیشتر بعد اقتصادی بر وضعیت زیستپذیری منطقه 17 و محلات آن میباشد.
روششناسی تحقیق
پژوهش حاضر کاربردی و توصیفی-تحلیلی است. روش گردآوری اطلاعات نیز به صورت اسنادی (کتابخانهای) و پیمایشی (پرسشنامه) صورت گرفته است. در ابتدا، مطالعات به روش اسنادی انجام شد. سپس، اطلاعات لازم به روش میدانی و با استفاده از پرسشنامه گردآوری شدند. جامعه آماری این پژوهش شهرستان مهر (شهرهای مهر، وراوی، گلهدار، اسیر، فال و خوزی) شامل 43950 نفر میباشد. برای انتخاب نمونه مناسب جهت ارزیابی از فرمول کوکران استفاده و 350 نفر تعیین شده است (جدول 1). سؤالات بر اساس شاخصهای تعیین شده (اجتماعی - فرهنگی، اقتصادی، زیستمحیطی، کالبدی و مدیریتی) در شهرستان مهر به صورت 5 گزینهای و طیف لیکرت تنظیم شد. در نهایت، پردازش اطلاعات با نرمافزار SPSS صورت گرفت و تجزیه و تحلیل نتایج حاصل از پرسشنامه با روش معادلات ساختاری و نرمافزارAMOS ، انجام شد. روایی پرسشنامه، با استفاده از تحقیقات مشابه قبلی و نظرات اساتید راهنما و مشاور و دیگر اساتید رشتههای جغرافیا و علوم اجتماعی تایید شده است. برای سنجش پایایی پرسشنامه نیز از ضریب آلفای کرونباخ استفاده شد که مقدار آن بالاتر از 7/. بود؛ بنابراین، همبستگی درونی متغیرها بالا و پایایی پرسشنامه مطلوب است.
جدول 1: حجم نمونه تحقیق
ردیف | نام شهر | جمعیت | حجم نمونه |
1 | مهر | 11382 | 91 |
2 | وراوی | 4622 | 37 |
3 | خوزی | 3245 | 26 |
4 | فال | 4211 | 34 |
5 | گلهدار | 17448 | 138 |
6 | اسیر | 3042 | 24 |
جمع | 43950 | 350 | |
ماخذ: مرکز آمار ایران، محققین، 1400
منطقه مورد مطالعه
شهرستان مهر در جنوب استان فارس قرار دارد و از شمال و شرق به شهرستان لامرد محدود میشود و از طرف غرب با شهرستان جم در استان بوشهر هم مرز بوده و از طرف جنوب و غرب نیز به منطقه عسلویه در استان بوشهر امتداد دارد. بر اساس تقسیمات کشوري این شهرستان داراي 4 بخش (مرکزي، وراوي، گلهدار و اسیر) و 8 دهستان و 63 روستاي داراي سکنه میباشد (نوری و نوریپور، 1398: 76). بر طبق آخرین سرشماري عمومی نفوس و مسکن، جمعیت این شهرستان نزدیک به 65 هزار نفر (17251 خانوار) بوده که از این تعداد حدود 51 درصد در نقاط روستایی و مابقی در نقاط شهري ساکن هستند (مرکز آمار ایران، 1395).
شکل شماره 1: موقعیت محدوده مورد مطالعه
یافتههای تحقیق
مدل ساختاری شاخصهای موثر زیستپذیری در شهرستان مهر
در این مبحث به بررسی تأثیر شاخصهای موثر بر زیستپذیری در شهرستان مهر و ارائه مدل نهایی با استفاده از مدل معادلات ساختاری در نرمافزار AMOS پرداخته شده است. به منظور اعتبارسنجی مدل اندازهگیری، از تحلیل عاملی تأییدی با توجه به مدل پیشنهادی استفاده شد. در ادامه بحث به بررسی بارهای عاملی به دست آمده بر روی گویههای پژوهش در هر شاخص پرداخته شده است.
شاخصهای اجتماعی - فرهنگی: جدول 2 به بررسی بارهای عاملی به دست آمده برای گویههای اجتماعی - فرهنگی پرداخته است. نتایج بیانگر قابل قبول بودن بارهای به دست آمده بر روی متغیر پنهان (فاکتور) بود. در این زمینه، میزان بارهای عاملی به دست آمده از 62/0 تا 87/0 به دست آمد. لازم به ذکر است هرچه میزان بار عاملی به عدد یک نزدیکتر باشد بیانگر اثرگذاری بیشتر گویه یا سوال بر شاخص مورد نظر میباشد. در این زمینه برای رفع خطای همخطی در مدل نهایی واریانس گویه کیفیت و امکانات مراکز بهداشتی و درمانی برابر با صفر قرار داده شد و میزان بار عاملی آن 1 به دست آمد.
جدول 2: بارهای عاملی به دست آمده برای گویههای شاخص اجتماعی - فرهنگی
نام در مدل | گویه | بار عاملی |
j1 | میزان امنیت ساکنین | 65/0 |
j2 | وحود عناصر و یادمانهای هویتی محله | 68/0 |
j3 | میزان مشارکت ساکنان محل در کمک، اجرا یا نظارت در طرحهای شهری | 77/0 |
j4 | همكاري ساکنان برای رفع مشكلات محله | 66/0 |
j5 | انتخاب دوست از ميان اهالي محله | 79/0 |
j6 | میزان روابط اجتماعی بین ساکنان محل | 65/0 |
j7 | میزان اعتماد ساکنان محل به هم | 80/0 |
j8 | میزان صمیمیت بین ساکنین | 66/0 |
j9 | وجود مراکز تفریحی کودکان | 84/0 |
j10 | وجود سالنهای ورزشی و مراکز تفریحی | 63/0 |
j11 | وجود مراکز تفریحی سالمندان | 82/0 |
j12 | وجود مراکز تفریحی بانوان | 65/0 |
j13 | امکان برگزاری مسابقات تفریحی کوچک | 87/0 |
j14 | تناسب جمعیت محله با مراکر تفریحی | 66/0 |
j15 | وجود رستوران، تریا و کاربریهای جذاب | 86/0 |
j16 | کیفیت و امکانات مدارس | 62/0 |
j17 | کیفیت و امکانات مراکز بهداشتی و درمانی | 1 |
ماخذ: یافتههای تحقیق، 1400
شاخص افتصادی: جدول 3 به بررسی بارهای عاملی به دست آمده برای گویههای شاخص اقتصادی پرداخته است. نتایج بیانگر قابل قبول بودن بارهای به دست آمده بر روی متغیر پنهان (فاکتور) بود. در این زمینه، میزان بارهای عاملی به دست آمده از 80/0 تا 89/0 به دست آمد. لازم به ذکر است هرچه میزان بار عاملی به عدد یک نزدیکتر باشد بیانگر اثرگذاری بیشتر گویه یا سوال بر شاخص مورد نظر میباشد.
جدول 3: بارهای عاملی به دست آمده برای گویههای شاخص اقتصادی
نام در مدل | گویه | بار عاملی |
g1 | میزان درآمد خانوار | 86/0 |
g2 | میزان رضایت از شغل | 82/0 |
g3 | امنیت شغلی | 87/0 |
g4 | میزان پس انداز خانوار | 81/0 |
g5 | میزان رضایت از وضعیت اقتصادی | 89/0 |
g6 | میزان قدرت خرید | 81/0 |
g7 | امکان اشتغال زایی برای جوانان در محله | 80/0 |
g8 | امکان اشتغال زایی برای بانوان در محله | 87/0 |
g9 | امکان خرید یا اجاره مسکن با قیمت مناسب | 89/0 |
g10 | میزان تناسب درآمد خانوار با هزینههای زندگی | 80/0 |
g11 | وجود کاربریهای تجاری مورد نیاز | 87/0 |
ماخذ: یافتههای تحقیق، 1400
شاخص زیستمحیطی: جدول 4 به بررسی بارهای عاملی به دست آمده برای گویههای شاخص زیست محیطی پرداخته است. نتایج بیانگر قابل قبول بودن بارهای به دست آمده بر روی متغیر پنهان (فاکتور) بود. در این زمینه، میزان بارهای عاملی به دست آمده از 77/0 تا 86/0 به دست آمد. لازم به ذکر است هرچه میزان بار عاملی به عدد یک نزدیکتر باشد بیانگر اثرگذاری بیشتر گویه یا سوال بر شاخص مورد نظر میباشد.
جدول 4: بارهای عاملی به دست آمده برای گویههای شاخص زیست محیطی
نام در مدل | گویه | بار عاملی |
zi1 | میزان رضایت از وضعیت فضاهای سبز شهر | 85/0 |
zi2 | عدم آلودگی هوا | 79/0 |
zi3 | عدم آلودگی جویهای آب و فاضلابها | 86/0 |
zi4 | عدم آلودگیهای ناشی از زبالهها | 77/0 |
zi5 | عدم آلودگیهای بصری | 81/0 |
zi6 | عدم آلودگی صوتی | 80/0 |
zi7 | عدم حیوانات موذی و حشرات | 86/0 |
zi8 | عدم بوهای زننده و نامطبوع | 80/0 |
zi9 | میزان مطلوبیت آب مصرفی | 83/0 |
zi10 | جمع آوری زباله در زمان مناسب و مشخص | 81/0 |
ماخذ: یافتههای تحقیق، 1400
شاخص کالبدی: جدول 5 به بررسی بارهای عاملی به دست آمده برای گویههای شاخص کالبدی پرداخته است. نتایج بیانگر قابل قبول بودن بارهای به دست آمده بر روی متغیر پنهان (فاکتور) بود. در این زمینه، میزان بارهای عاملی به دست آمده از 57/0 تا 82/0 به دست آمد. لازم به ذکر است هرچه میزان بار عاملی به عدد یک نزدیکتر باشد بیانگر اثرگذاری بیشتر گویه یا سوال بر شاخص مورد نظر میباشد. در این زمینه برای رفع خطای همخطی در مدل نهایی واریانس گویه عرض مناسب خیابان ها برای عبور و مرور سواره برابر با صفر قرار داده شد و میزان بار عاملی آن 1 به دست آمد.
جدول 5: بارهای عاملی به دست آمده برای گویههای شاخص کالبدی
نام در مدل | گویه | بار عاملی |
k1 | عرض مناسب خیابان ها برای عبور و مرور سواره | 1 |
k2 | عرض مناسب پیادهروها برای عبور و مرور پیاده | 57/0 |
k3 | وضعیت آسفالت یا سنگفرش معابر | 82/0 |
k4 | وضعیت خدمات حمل با تراکم جمعیت در شهر | 65/0 |
k5 | سهولت استفاده آسان معلولان از معابر | 66/0 |
k6 | وضعیت اتصال محله به مرکز و سایر نقاط شهر | 63/0 |
k7 | سهولت رفت و آمد سواره در شهر | 68/0 |
k8 | دسترسی به محل کار | 69/0 |
k9 | دسترسی به خیابان‌های اصلی | 76/0 |
k10 | دسترسی به کتابخانه‌ها و مراکز فرهنگی | 71/0 |
k11 | دسترسی به مراکز مذهبی | 78/0 |
k12 | دسترسی به مرکز پلیس و خدمات انتظامی | 69/0 |
k13 | دسترسی به مراکز آموزشی | 79/0 |
k14 | دسترسی به مکانهای مخصوص | 71/0 |
k15 | کیفیت مسکنی که در آن سکونت دارید | 75/0 |
k16 | هزینه تعمیرات و نگهداری مسکن | 74/0 |
k17 | وضعیت نورپردازی و روشنایی خیابانها و معابر | 62/0 |
ماخذ: یافتههای تحقیق، 1400
شاخص مدیریتی: جدول 6 به بررسی بارهای عاملی به دست آمده برای گویههای شاخص مدیریتی پرداخته است. نتایج بیانگر قابل قبول بودن بارهای به دست آمده بر روی متغیر پنهان (فاکتور) بود. در این زمینه، میزان بارهای عاملی به دست آمده از 35/0 تا 86/0 به دست آمد. لازم به ذکر است هرچه میزان بار عاملی به عدد یک نزدیکتر باشد بیانگر اثرگذاری بیشتر گویه یا سوال بر شاخص مورد نظر میباشد. در این زمینه برای رفع خطای همخطی در مدل نهایی واریانس گویه عملکرد مدیران شهری برای ارتقای کیفیت خدمات برابر با صفر قرار داده شد و میزان بار عاملی آن 1 به دست آمد. همچنین برای برازش بهتر مدل گویه نظارت مناسب سیاستها و برنامهها توسط مدیران از مدل ساختاری پژوهش حذف شد.
جدول 6: بارهای عاملی به دست آمده برای گویههای شاخص مدیریتی
نام در مدل | گویه | بار عاملی |
m1 | عملکرد مدیران شهری در کاهش هزینههای زندگی | 35/0 |
m2 | عملکرد مدیران شهری برای ارتقای کیفیت خدمات | 1 |
m3 | میزان تناسب ارائه خدمات شهری و پرداخت عوارض | 64/0 |
m4 | بهبود روشها و اقدامات مدیران براساس دانش جدید و بومی | 86/0 |
m5 | میزان پوشش خدمات در دسترس در سطح منطقه | 66/0 |
m6 | میزان وظایف و اختیارات اداره امور شهر به ساکنان | 84/0 |
m7 | سیاستگذاری و برنامه ریزی مناسب مدیران شهری | 71/0 |
m8 | اجرای مناسب سیاستها و برنامهها توسط مدیران | 83/0 |
m9 | نظارت مناسب سیاستها و برنامهها توسط مدیران | حذف |
m10 | تخصص علم مدیران شهری برای مدیریت شهر | 81/0 |
m11 | میزان اطلاعات از بودجه و امور مالی شهر | 70/0 |
m12 | میزان اطلاع از طرح ها و برنامههای شهر | 79/0 |
ماخذ: یافتههای تحقیق، 1400
برای تعیین اینکه کدام یک از شاخصهای برازندگی برآورد بهتری از مدل فراهم میکند، توافق عمومی و کلی میان متخصصین معادلات ساختاری وجود ندارد؛ از اینرو پیشنهاد میشود ترکیبی از 5 شاخص گزارش شود. در پژوهش حاضر به‌منظور ارزیابی نیکوییبرازش مدل از شاخصهای مطلق (برازندگی مدل) کای اسکوئر8، درجه آزادی9، سطح معناداری، نسبت کای اسکوئر به درجه آزادی و شاخصهای نسبی ریشه خطای میانگین مجذورات برآورد10، شاخص برازش تطبیقی11، شاخص برازش نسبی12 و شاخص برازش تطبیقی مقتصد13 استفاده شد. جدول 7 به بررسی شاخصهای مورد نظر در مدل پرداخته است. با توجه به تعداد نمونه مورد مطالعه میتوان بیان کرد که همه شاخصهای برازش مدل در محدوده قابل قبول قرار داشته و دارای برازش مطلوبی بوده و شاخصRMSEA ، که مهمترین شاخص در این زمینه هست برابر 072/0 به دست آمد که در محدوده (088/0≥072/0≥061/0) کمترین و بیشترین فاصله اطمینان برای معناداری مدل، قرار داشت که بیانگر این است که مدل مذبور در سطح مطلوب قرار دارد.
جدول 7: شاخصهای برازش مدل نهایی پژوهش
نوع شاخص | معیار برازش مدل | محدوده قابل قبول | مقدار به دست آمده |
شاخصهای مطلق (برازندگی مدل) | کای اسکوئر | + | 5/18330 |
درجه آزادی | + | 2080 | |
سطح معناداری | 05/0≤ | 023/0 | |
نسبت کای اسکوئر به درجه آزادی | بین 1 تا 3 | 56/2 | |
شاخصهای نسبی | ریشه خطای میانگین مجذورات | 1/0< | 072/0 |
شاخص برازش تطبیقی | 90/0≥ | 79/0 | |
شاخص برازش نسبی | 60/0≥ | 69/0 | |
شاخص برازش تطبیقی مقتصد | 60/0≥ | 73/0 |
ماخذ: یافتههای تحقیق، 1400
شکل شماره 2 به بررسی و سنجش شاخصهای اثرگذار زیستپذیری در شهرستان مهر با استفاده از معادلات ساختاری پرداخته است. براساس نتایج به دست آمده پس از استراتژیهای پیرایشی و آرایشی در راستایی برازش مدل و حذف برخی از گویهها، مدل نهایی ترسیم شد. ضرایب رگرسیونی شاخصهای پژوهش بیانگر اثرگذاری آنان بر زیستپذیری شهرستان مهر بود. در این زمینه میزان ضریب بتا برای شاخص اقتصادی برابر 95/0 در سطح معناداری 0001/0 به دست آمد که بیانگر این است که عوامل اقتصادی در شهرستان مهر دارای بیشترین تأثیر بر زیستپذیری آن از دیدگاه شهروندان شهرهای مورد مطالعه است. در ارتباط با دیگر شاخصها، میزان ضریب بتا برای شاخص زیستمحیطی برابر 92/0، شاخص کالبدی برابر 89/0، شاخص مدیریتی برابر 81/0 و شاخص اجتماعی - فرهنگی برابر 77/0 در سطح معناداری 0001/0 به دست آمد که مبین این امر بوده که در زیستپذیری شهری شهرستان مهر تمام شاخصهای پژوهش دارای اثرگذاری معنادار است. با توجه به نتايج پژوهش، در راستاي زيستپذير کردن شهرستان مهر بايد شاخصهاي مذکور شهري بيشتر مورد توجه مسولان و مديران شهري قرار گيرد؛ به گونهايکه، برنامهريزي مناسب جهت تخصيص منابع و رسيدن به زيستپذيري در اين شهرستان، بايد بر محور شاخصهايي باشد که در سطوح پايين قرارگرفتهاند، تا از اين طريق بتوان با به کارگيري نيروها و پتانسيلهاي موجود به توسعهاي همهجانبه که سعادت و رفاه تمامي شهروندان را به دنبال داشته باشد؛ دست يابيم. بنابراین، با توجه به ابعاد و شاخصهاي شناسايي شده و تجزيه و تحليل به عمل آمده بر روي اين عوامل، لازم است که توجه بيشتري به سياستهاي دولت در خصوص توزيع عادلانه امکانات و خدمات زيرساختي و حمايت از شهروندان شهرستان، که پايه و اساس تحرک ساير ابعاد زيستپذيري ميباشد، صورت پذيرد.
شکل شماره 2: مدل ساختاری زیستپذیری شهری در شهرستان مهر
ماخذ: یافتههای تحقیق، 1400
نتیجهگیری
زیستپذیری فضاهای شهری و مکانیسم بازتولید آن، تحتتأثیر نیروهای کلان و اقتضایی محلی شکل میگیرند که وضعیت حاکم بر آنها را رقم میزنند. به عبارتی، همانند هر پدیده دیگر شهری، نیروهای مؤثر زیادی در پشت ناپایداری فضاهای شهری وجود دارد و مورد توجه قرار دادن این نیروها یکی از وظائف اصلی و محوری برنامهریزان در قرن 21 است. شهرستان مهر در چند دهه اخیر، تحولات و تغییرات اقتصادی، کالبدی، اجتماعی و زیستمحیطی فراوانی به خود دیده است، به طوریکه، مشکلات این شهرها از جمله جمعیت زیاد، مهاجرتهای شهری- روستایی، تخریب محیطزیست و مسایلی از این قبیل، باعث نزول زیستپذیری در این شهرستان شده است. به همین جهت، در این مقاله، شهرستان مهر (شهرهای مهر، وراوی، گلهدار، اسیر، فال و خوزی) به عنوان منطقه مورد پژوهش، انتخاب و اثر برخي شاخصهاي اجتماعی - فرهنگی، اقتصادی، زیستمحیطی، کالبدی و مدیریتی، بر زیستپذیری شهری شهرستان بررسي شده است. نتایج حاصل از یافتهها حاکی است که، در شهرستان مهر، عوامل اقتصادی با ضریب بتای 95/. دارای بیشترین تأثیر بر زیستپذیری در شهرهای مورد مطالعه است. شاخص زیستمحیطی با میزان ضریب بتا برابر 92/0، شاخص کالبدی برابر 89/0، شاخص مدیریتی برابر 81/0 و شاخص اجتماعی- فرهنگی برابر 77/0 در رتبههای بعدی قرار دارند. يافتههای این مقاله، با يافتههاي پول و سن14 (2017)، دالوند و همکاران (1400)، پوری و همکاران (1398)، ساسانپور و همکاران (1397) و غیره همسويي دارد. در یک جمعبندی میتوان گفت، مطالعات نشان میدهد که تحقیقات متعددی در پژوهشهای داخلی و خارجی با عنوان زیستپذیری شهری صورت گرفته است؛ اما با توجه به اینکه، شهرستان مهر (شهرهای مهر، وراوی، گلهدار، اسیر، فال و خوزی) از شهرهای جوان کشور به لحاظ بافت جمعیتی میباشند، به نظر میرسد ضروری است تا تحقیقات سازمانیافتهای بروی زیستپذیری این شهرها صورت پذیرد. به طور کلی، در زیستپذیری شهری شهرستان مهر، تمام شاخصهای پژوهش دارای اثرگذاری معنادار است. با توجه به شاخصهای شناسایی شده و تجزیه تحلیل به عمل آمده برای روی این عوامل، نبود یک برنامهریزی درست و منطقی، این شهرستان را در آیندهای نه چندان دور به شهری تبدیل خواهد کرد که حتی زیستن در آن دچار مشکل خواهد بود. در مجموع، شهروندان از شاخصهای زیستپذیری در شهرستان مهر رضایت چندانی ندارند و بررسی میدانی پژوهشگران هم تا حدودی نظرات شهروندان را تایید میکند.
پیشنهادات
توسعه زیرساختهای شهری و فراهم نمودن امکانات رفاهی و اقتصادی جهـت افـزایش پویـایی اقتصادی و فرهنگی در این شهرستان
حمایت از کسب وکارهای کوچک و خانگی در قالب سـهولت در اعطـای وام و تسـهیلات به منظور ایجـاد شـغل و درآمدزایی برای ساکنان شهرستان؛
توسعه خدمات بهداشتی- درمانی؛ متناسب با نیاز جمعیت و با سطح دسترسی مناسب هم به لحاظ امکانات و هم نیروی انسانی در سطح شهرستان؛
سـرمایهگذاری بیشـتر دولـت در شهرستان مهر و ایجـاد طرحهـای بــزرگ متناسب، کــه ایــن خـود باعـث جمعیتپذیری بیشتر و ماندگاری جمعیت در این شـهرستان میشود.
توسعه و گسترش امکانات ورزشی- تفریحی و فرهنگی کافی و مناسب با دسترسی مناسب.
منابع:
1. آقایاری, علیاکبر, غازی, ایران, محمودزاده, امیر, رشیدی, محمدمهدی. (1399). نقش و جایگاه امنیت در نظریههای زیستپذیری شهری. فصلنامه علمی مطالعات دفاع مقدس, 6(4), 125-138.
2. بابایی، عباس، کرکهآبادی، زینب، کامیابی، سعید (1399). موانع مدیریت شهری در زیستپذیری شهرها، مطالعۀ موردی: شهر سمنان. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. ۱۳۹۹; ۲۰ (۵۸) :۳۰۱-۳۱۸.
3. برزگر, صادق, حیدری, تقی, انبارلو, علیرضا. (1398). تحلیل سکونتگاه‌های غیررسمی با رویکرد زیستپذیری (مورد مطالعه: محلات غیررسمی شهر زنجان). فصلنامه علمی - پژوهشی برنامهریزی منطقه ای, 9(33), 137-152.
4. بندرآباد، عليرضا (1390)، شهر زيستپذير از مباني تا معاني، انتشارات آذرخش.
5. پریزادی، طاهر، بیگدلی، لیلا (1395). سنجش زیستپذیری محلات منطقه ۱۷ شهرداری تهران. تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. ۳ (۱) :۶۵-۹۰.
6. پریزادی, طاهر, مرادی, مهدی, ساکی, معصومه. (1398). تحلیل زیست پذیری در محله های بخش مرکزی شهر بروجررد. فصلنامه مطالعات شهری, 8(31), 3-16.
7. پوری, زهرا, احمدیان, محمد علی, قنبرزاده دربان, هادی. (1398). سنجش و تحلیل شاخص های زیستپذیری شهر مشهد از دیدگاه زائران و گردشگران (نمونه موردی: منطقه ثامن مشهد). جغرافیا و توسعه فضای شهری, 6(2), 49-69.
8. جنتی, حسین, استقلال, احمد, المدرسی, سید علی, رضایی, محمدرضا, ذاکریان, ملیحه. (1399). ارزیابی تطبیقی قابلیت زیست پذیری پایدار محلات شهری (مورد پژوهی: محلات کارکنان شرکت نفت و سادات شهر دوگنبدان). کاوشهای جغرافیایی مناطق بیابانی, 8(2), 161-185.
9. حاتمینژاد, حسین, مدانلوجویباری, مسعود, اخوان حیدری, کورش. (1398). تحلیل فضایی زیست پذیری کالبدی کلانشهر اهواز. فصلنامه علمی ـ پژوهشی برنامه ریزی توسعه کالبدی, 6(1), 11-23.
10. حیدری, محمد تقی. (1397). واکاوی تیپولوژیک رویکرد زیست پذیری در بافت های فرسوده شهری (مطالعة موردی: بافت فرسودة بخش مرکزی شهر زنجان). جغرافیای اجتماعی شهری, 5(1), 85-104.
11. خفائیزاده, مریم, ایلانلو, مریم. (1398). بررسی مؤلفه‌های زیست پذیری شهرها با استفاده از مدل سلسله مراتبی (AHP) (منطقه مورد مطالعه: بندر امام خمینی (ره)). فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای, 9(2), 223-238.
12. دالوند, هنگامه, شاطریان, محسن, حیدری, رسول. (1400). مدلسازی تأثیر زیست پذیری بر کیفیت زندگی مبتنی بر نظرسنجی عمومی مطالعه موردی: شهر دورود. فصلنامه شهر پایدار, 4(1), 71-86.
13. ردایی, مهجبین, صالحی, اسماعیل, فریادی, شهرزاد, مثنوی, محمد رضا, زبردست, لعبت. (1399). تدوین قواعد عقلانیت اکولوژیک در برنامهریزی بازآفرینی زیستپذیری محلههای شهرهای کویری (مطالعه موردی: شهر یزد). مطالعات ساختار و کارکرد شهری, 7(25), 193-219.
14. ساسانپور، فرزانه، علیزاده، سارا، اعرابیمقدم، حوریه (1397)، قابلیتسنجی زیستپذیری مناطق شهری ارومیه با مدل RALSPI، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 18 (48)، صص 258-241.
15. صدیقیاقدس, علیرضا, عزتپناه, بختیار, بیگبابایی, بشیر. (1399). تبیین زیستپذیری بخش مرکزی کلانشهر تبریز با رویکرد آینده‌نگاری. فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی منطقه ای, 10(2-2), 547-565.
16. طالشیانبوهی, مرضیه, آقائیزاده, اسماعیل, جعفریمهرآبادی, مریم. (1398). تحلیل ساختاری زیست پذیری بافتهای فرسوده شهری با رویکرد آینده پژوهی (مطالعه موردی: بافت فرسوده منطقه یک شهر قزوین). فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش و برنامهریزی شهری, 10(39), 117-134.
17. فرامرزی, مهسا, جعفری, محمدحسین, بابایی, ام السلمه. (1397). واکاوی نقش اقتصاد سیاسی اسلامی بر زیستپذیری شهری (مطالعه موردی: شهر زنجان). فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری, 9(35), 83-96.
18. کاظمیان, غلامرضا, رسولی, افشین, خزایی, محمد مهدی. (1396). جایگاه انرژی‌های نو و تجدیدپذیر در زیست پذیرانه کردن شهرها، مطالعه موردی شهر تهران. فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری, 8(29), 99-118.
19. مرکز آمار ایران (1395)، سرشماری عمومی نفوس و مسکن شهرستان مهر.
20. مظلومی, شیوا, استعلاجی, علیرضا. (1400). ساماندهی دستفروشان و تاثیر آن بر زیست پذیری شهری (نمونه موردی: محله کن منطقه5 ناحیه2). فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری, 12(45), 71-84.
21. موسوینور, سید علی, وارثی, حمیدرضا, محمدی, جمال. (1397). کاربرد مدلهای تصمیم گیری چندمعیاره در سنجش زیستپذیری مناطق کلانشهر تهران. جغرافیا و توسعه ناحیه ای, 16(2), 243-269.
22. مومنی, احمد, جهانشیری, ماندانا, عزمی, آئیژ. (1399). اثرات حکمروایی خوب بر زیست پذیری سکونتگاه های پیراشهری در دهستان آدران. توسعه فضاهای پیراشهری, 2(1), 193-205.
23. نوری, مرتضی, نوریپور, مهدی. (1398). راهبردهای مواجهه کشاورزان شهرستان مُهر استان فارس با خشکسالی: از ادراک تا عمل. علوم ترویج و آموزش کشاورزی, 15(1), 71-87.
24. نوریان, فرشاد, عبداللهپوررزکناری, سیدسجاد, قاضی, رضا, قضایی, محمد. (1399). ارزیابی تأثیر امنیت بر زیستپذیری بافتهای فرسوده شهری و ارائه راهبردهای ارتقای آن، مورد مطالعاتی: محله انصار شهر مشهد. معماری و شهرسازی آرمان شهر, 13(33), 281-298.
25. نیکسرشت, مهدی, تردست, زهرا, مشکینی, ابوالفضل. (1398). تببین الگوی سازمان یابی فضایی زیست پذیری شهری (نمونه موردی: شهر ایلام). مطالعات ساختار و کارکرد شهری, 6(20), 105-125.
26. وحیدیفر, پریوش, رضوانی, علی اصغر, نوریکرمانی, علی. (1399). تحلیل شاخصها و عوامل مؤثر بر دست‌یابی به شهر زیستپذیر در بافتهای فرسوده و غیرفرسوده شهری (مطالعة موردی: منطقة 10 تهران). مطالعات ساختار و کارکرد شهری, 7(24), 33-55.
27. Ahmed, Nora Osama. & Amr Mostafa, El-Halafawy. & Ahmed, Mohamed Amin. (2019) A Critical Review of Urban Livability, European Journal of Sustainable Development, Vol.8, No.1, pp.165-165.
28. Fu, Bo, Yu, Danlinb. Yaojun, Zhang (2019). The livable urban landscape: GIS and remote sensing extracted land use assessment for urban livability in Changchun Proper, China, Land Use Policy, 87, 104048.
29. Ghasemi, K. Hamzenejad, M. Meshkini, A. (2019). The livability of Iranian and Islamic cities considering the nature of traditional land uses in the city and the rules of their settlement, Habitat International, 90, 102006.
30. J. WANG Y. et al. (2021). Climate services for addressing climate change: Indication of a climate livable city in China, Advances in Climate Change Research xxx (xxxx) xxx.
31. Leach, Joanne M. Lee, Susan E Hunt, Dexter V.L. Rogers, Chris D.F. (2017), Improving city-scale measures of livable sustainability: A study of urban measurement and assessment through application to the city of Birmingham, UK, Cities 71 (2017) 80–87.
32. LIU, Jianxiao Han BI, and Wang, Meilian. (2020), Using multi-source data to assess livability in Hong Kong at the community-based level: A combined subjective-objective approach, Geography and Sustainability 1 (2020) 284–294.
33. Paul, A. Sen, J, (2017), identifying factors for evaluating livability potential within a metropolis: A case of Kolkata. International Journal of Civil, Environmental, Structural, No 6.
34. Saitluanga, Benjamin L (2014), "spatial pattern of urban Livability in Himalayan Region: A case of Aizawl city, india", social Indicators Research, Volume 117, Issue 2, PP 541-559.
Measuring the Dimensions Affecting Urban Viability Using Structural Equation Modeling
(Case Study: Mohr Township)
Abstract:
The concept of viability has grown due to the importance of threats in the field of quality of life. Factors such as rapid growth, lack of arable land and open spaces, housing shortages, growing social inequality, weak local identity, spatial and social life processes, are serious threats to livability and social. The main purpose of this study is to measure the dimensions affecting urban viability in Mohr city using structural equation modeling. In other words, in this study, the effect of some socio-cultural, economic, environmental, physical and managerial indicators on the urban viability of Mohr Township has been investigated. The present research is methodologically applied according to the objectives of the subject and descriptive-analytical in terms of method. Library and field methods have been used to collect information. The statistical population of this research is Mohr Township (Mohr, Varavi, Geledar, Asir, Fal and Khozi cities) including 43950 people. The sample size was determined according to the population of the mentioned cities and using Cochran's formula of 350 people and was done by simple random sampling method. Finally, information processing was performed with SPSS software and the results of the questionnaire were analyzed using structural equation method and AMOS software. According to the results, in Mohr Township, economic factors with a beta coefficient of / 95. It has the greatest impact on viability in the studied cities. Environmental index with beta coefficient equal to 0.92, physical index equal to 0.89, managerial index equal to 0.81 and socio-cultural index equal to 0.77 are in the next ranks. In general, in the urban bioavailability of Mohr Township, all research indicators have a significant effect.
Key words: Viability, structural equation modeling, Amos technique, Mohr Township.
[1] -لازم به ذکر است که در این مقاله، شش شهر از شهرستان مهر، به نام های مهر، گلهدار، اسیر، وراوی، فال و خوزی بررسی شده است و برای اختصار به جای این شش شهر، نام «شهرستان مهر» بکار برده شده است.
[2] -Wheeler
[3] -Ray Olden berg
[4] -Third places
[5] -The Great Good Place
[6] -J. et al
[7] -Paul & Sen
[8] . χ2
[9] . df
[10] . RMSEA
[11] . CFI
[12] . RFI
[13] . PCFI
[14] -Paul & Sen