بررسی و ارزیابی عملکرد مدیران شهری در کاهش آسیب‌پذیری کالبدی در برابر زلزله (نمونه موردی: شهر نی‌ریز)

محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری

محمد رضا زردشت ¹ , مرضیه موغلی ^{2 *} , محمدابراهیم عفیفی ³

1 - دانشجوی دکتری، گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران.
2 - دانشیار، گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران.
3 - استادیار، گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران.

تاریخ دریافت : 1403/06/07 تاریخ پذیرش : 1403/11/15 تاریخ انتشار : 1404/01/01

کلید واژه: عملکرد, مدیران شهری, آسیب پذیری کالبدی, محلات, شهر نی‌ریز.,

چکیده مقاله :

بروز سوانح طبیعی از قبیل زلزله، موضوعی جهانی است که عدم آمادگی در این زمینه می‌تواند منجر به خسارات فراوانی شود. هدف مطالعه حاضر، بررسی و ارزیابی عملکرد مدیران شهری در کاهش آسیب‌پذیری کالبدی شهر نی‌ریز در برابر بحران زلزله است. روش مطالعه در این تحقیق، توصیفی ـ تحلیلی و نوع آن، کاربردي است. جمـع‌آوری اطلاعات و داده‌هاي موردنیاز، به دو صورت اسنادی و میدانی انجام شده است. ابزار اصلی پژوهش، پرسشنامه است. جامعه آماری شامل شهروندان شهر نی‌ریز که است که جمعیت آن برابر با 49850 نفر بوده و با استفاده از فرمول کوکران تعداد 384 نفر به عنوان نمونه انتخاب شده است. برای مقایسه و سنجش متغیرها (ابعاد قانونگذاري، فرهنگ‌سازي، برنامه‌ریزي و طراحی شهري، ارائه خدمات و زیرساخت‌هاي مناسب)، از آزمون‌های تی تک‌نمونه‌ای، F و رگرسیون چندمتغیره، استفاده شد. داده‌های جمع‌آوری شده در نرم‌افزار SPSS  مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج آزمون تی تک‌نمونه‌ای نشان داد که در مجموع، عملکرد مدیران شهری در متغیر قانونگذاری با میانگین 907/2 نامطلوب ارزیابی شده است. این میزان برای شاخص‌های فرهنگ‌سازی، برنامه‌ریزي و طراحی شهري و حمایت‌های زیرساختی- اقتصادی به ترتیب 838/2، 840/2 و 818/2 می‌باشد. همچنین، نتایج نشان‌دهنده این است که عملکرد مدیران شهری بیشترین تاثیر را در کاهش آسیب‌پذیری متغیر کالبدی با مقدار بتای 328/0 و کم‌ترین اثر را بر متغیر محیطی با مقدار بتای 078/0 داشته است. میزان تاثیر بر متغیر اقتصادی برابر با 276/0 و بر متغیر تاسیسات و تجهیزات شهری برابر با 183/0 بوده است.

چکیده انگلیسی:

The purpose of this study is to investigate and evaluate the performance of city managers in reducing the physical vulnerability of Neyriz city against earthquake crisis. The study method in this research is descriptive-analytical and its type is applied. The collection of required information and data has been done in both documentary and field forms. The statistical population includes the citizens of Neyriz, whose population is equal to 49850 people and 384 people have been selected as a sample using Cochran's formula. To compare and measure the variable with a beta value of 0.078. The impact on the economic variable was equal to 0.276 and on the variable of urban facilities and equipment was equal to 0.183. variables (dimensions of legislation, culture, urban planning and design, providing appropriate services and infrastructure), one-way t-test, F and multivariate regression tests were used. The collected data were analyzed in SPSS software. The results of one-sample t-test showed that in general, the performance of city managers in the legislative variable was evaluated as unfavorable with an average of 2.907. This rate is 2.838, 2.840 and 2.818 for cultural indicators, urban planning and design and infrastructure-economic support, respectively. Also, the results show that the performance of urban managers had the greatest effect on reducing the vulnerability of the physical variable with a beta value of 0.328 and the least effect on the environmental.

منابع و مأخذ:

1. ابراهیم‌زاده، عیسی؛ کاشفی، دیمن؛ حسینی، سید احمد (1394). ارزیابی آسیب‌پذیری محله‌های شهری در برابر زلزله (نمونه موردی: شهر پیرانشهر). برنامه‌ریزی فضایی، 5 (1)، 26-1.
2. احسان‌دوست، محمدرضا؛ آریان‌پور، یاسر (1397). مطالعه بر اثرات زلزله و مدیریت بحران شهری (مطالعه موردی: شهرستان کازرون). دانش پیشگیری و مدیریت بحران. ۸ (۲)، ۱۳۷-۱۴۸.
3. امین‌زاده، بهرام؛ عادلی، زینب (1393). سنجش میزان آسیب پذیری بافت های شهری در مواقع بروز بحران زلزله (مطالعه موردی: نواحی شهر قزوین). هویت شهر. 8 (20)، 18-5.
4. برهانی، کاظم؛ اسمعیلی، شیوا (1400). آمایش دفاعی- امنیتی شهرها با بهره‌گیری از تحلیل فضایی آسیب‌پذیری کالبدی و نظامی (مطالعه موردی: شهر زاهدان). فصلنامه علمی امنیت ملی. 11 (39)، 405-430.
5. بهزادافشار، کتایون؛ اکبری، پرویز (1396). ارزیابی متغیرهای کالبدی آسیب پذیری لرزه ای بناهای شهری با استفاده از مدل TOPSIS (مطالعه موردی: ناحیه منفصل شهری باباریز سنندج). مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی. 12 (4)، 857-873.
6. پوراحمد، احمد و ديگران (1398). تحلیل معیارهای تاب‌آوری در بافت فرسوده شهری در برابر زلزله با تأکید بر تاب‌آوری کالبدی (مورد: منطقه 10 شهرداری تهران). فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش و برنامه‌ریزی شهری. 10 (36)، 1-21.
7. پوررمضان، ابراهیم و ديگران (1397). بررسی نقش مولفه‌های مدیریت شهری در گسترش کالبدی شهر– مطالعه موردی منطقه 5 شهر تهران. فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی منطق‌ ای. 8 (4)، 427-434.
8. پویان، محمدحسن؛ صنایعی، علی؛ انصاری، آذرنوش (1399). مدل ‏سازی آسیب‏‌پذیری بافت‌‌های شهری تحت سناریوهای مختلف به‏ منظور مدیریت بحران در برابر زلزله (مطالعۀ موردی: منطقۀ یک شهرداری تهران). پژوهشهای جغرافیای انسانی. 52 (4)، 1293-1275.
9. تاجیک، زینب (1398). سنجش سطح آسیب پذیری مراکز جمعیتی در برابر ریسک زلزله. مطالعة موردی: شهرک سعدی منطقة 3 شهر شیراز. مجله آمایش جغرافیایی فضا. 9 (33)، 131-155.
10. توکلی‌نیا، جمیله و ديگران (1398). تحلیلی بر آسیب‌شناسی فضایی از ساختار کالبدی و بافت اجتماعی شهر با رویکرد پدافند غیرعامل مورد پژوهی: منطقه شش کلانشهر تهران. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. ۱۹ (۵۳)، ۵۱-۷۳.
11. حبیبی، کیومرث؛ شیعه، اسماعیل؛ ترابی، کمال (1388). نقش برنامه ریزی کالبدی در کاهش آسیب پذیری شهرها در برابر خطرات زلزله. معماری و شهرسازی آرمان شهر. 2 (3)، 23-31.
12. دادبود، عبدالرضا؛ زنگی‌آبادی، علی (1399). تحلیل تطبیقی آسیب‌پذیری کالبدی بافت مرکز و پیرامون شهر گرگان در برابر زلزله. مجله آمایش جغرافیایی فضا. 10 (38)، 271-284.
13. رضایی، محمدرضا؛ نوری، محبوبه (1397). نقش سرمایه اجتماعی در آمادگی افراد قبل از وقوع زلزله (مطالعه موردی: شهروندان شهر کرمان). فصلنامه علمی - پژوهشی پژوهش و برنامه ریزی شهری. 9 (32)، 98-83.
14. رضایی، محمدرضا؛ آسیابانی، زهرا (1397). ارزیابی میزان اثرپذیري مشارکت شهروندان از کیفیت زندگی در امور شهري (مورد پژوهی: شهر نیریز). فصلنامه جغرافیا. 16 (58)، 141-156.
15. رضایی‌راد، هادی؛ کاظمی، داوود (1399). بازشناسی ضرورت مدیریت اجتماع محور بحران جهت کاهش آسیب‌پذیری در بحران زلزله (مطالعه موردی: محله‌ی یوسف‌آباد شهر تهران). مطالعات محیطی هفت حصار. ۹ (۳۳)، ۶۳-۷۸.
16. زارع، مجتبی؛ رضایی، محمدرضا؛ رحیمی، عنایت‌اله (1395). ارزیابی آسیب پذیری بافت فرسوده شهر مرودشت در برابر زلزله با استفاده از (AHP) و (GIS). فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی شهری. 7 (26)، 92-75.
17. سرایی، محمدحسین؛ نوری، محبوبه؛ آسیابانی، زهرا (1397). راهبرد توسعه گردشگری پایدار در شهر نی‌ریز با استفاده از تحلیل استراتژیک SOAR. کاوش‌های جغرافیایی مناطق بیابانی. 6 (1)، 51-74.
18. سرور، هوشنگ؛ کاشانی اصل، امیر (1395). ارزیابی آسیب‌پذیری کالبدی شهر اهر در برابر بحران زلزله. آمایش محیط. 9 (34)، 108-87.
19. شماعی، علی؛ عظیمی، آزاده؛ فرجی‌ملایی، امین (1390). بررسی و تحلیل سلسله مراتب آسیب‌پذیری محلات شهر بابلسر به منظور کاهش خطرات زلزله. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. ۱۱ (۲۰)، ۱۰۷-۱۲۷.
20. صادقلو، طاهره؛ نصراللهی، ناعمه (1393). بررسی عملکرد مدیران شهری در کاهش آسیب‌پذیری بافت کالبدی شهر در برابر زلزله (منطقه مورد مطالعه: شهرستان بابل). ششمین کنفرانس ملی برنامه‌‌ریزی و مدیریت شهری با تاکید بر مولفه‌های شهر اسلامی. مشهد. ايران.
21. طبیبیان، منوچهر؛ مظفری، نگین (1397). ارزیابی آسیب‏ پذیری بافت‏های مسکونی در برابر زلزله و راهکارهای کاهش آسیب‌پذیری (مطالعه موردی: منطقه شش شهرداری تهران). فصلنامه مطالعات شهری. 7 (27)، 93-112.
22. عیدیوندی، امین؛ خسروی، قاسم؛ واعظ شوشتری، عبدالله (1398). تحلیل خطر لرزه ای با رهیافت احتمالی و با استفاده از مدل کرایسس در شهر زرین شهر. جغرافیا و مطالعات محیطی. 8 (29)، 69-80.
23. غلامی، یونس و ديگران (1400). سنجش و ارزیابی میزان تاب‌آوری فضایی محلات مرکزی شهر کاشان در برابر زلزله. فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی شهری. 12 (44)، 123-140.
24. قنبری، ابوالفضل؛ زلفی، علی (1393). ارزیابی آسیب‌پذیری شهری در برابر زلزله با تاکید بر مدیریت بحران شهری در شهر کاشمر. تحلیل فضایی مخاطرات محیطی. ۱ (۴)، ۵۹-۷۴.
25. قوچانی، محیا؛ تاجی، محمد (1400). طراحی و پیاده‌سازی مفهوم رابطه‌ فعالیت‌ها جهت کاهش آسیب‌پذیری کاربری‌های شهری در برابر بحران زلزله. مهندسی جغرافیایی سرزمین. 5 (10). 297-312.
26. کارگر، حمید و ديگران (1400). مروری بر تجربه‌های مداخلات بزرگ مقیاس بازآفرینی شهری و درس‌آموزی برای کاهش آسیب‌پذیری‌ها. دانش پیشگیری و مدیریت بحران. ۱۱ (۳)، 221-237.
27. مباشری، مهدی؛ انوری، محمود رضا؛ میری، سید غلامرضا (1400). تحلیل و اولویت بندی عوامل موثر در کاهش آسیب پذیری شهرها از مخاطرات طبیعی (مطالعه موردی: شهر زابل). فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی منطقه‌ای. 11 (3)، 697-713.
28. محمدی‌احمدیانی، جمال؛ صحرائیان، زهرا؛ خسروی، فرامرز (1389). نقش عوامل مؤثر در آسیب‌پذیری کالبدی شهر جهرم در برابر زلزله. نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. ۱۰ (۱۱)، ۱۲۱-۱۴۳.
29. مهدی‌پور، منوچهر؛ آمار، تیمور؛ پوررمضان، عیسی (1401). آسیب‌شناسی خانه‌های دوم در نواحی روستایی شهرستان لاهیجان در دو دهه اخیر. جغرافیا و مطالعات محیطی. 11 (41)، 69-80.
30. موحد، علی؛ فیروزی، محمدعلی؛ ایصافی، ایوب (1391). بررسی آسیب‌پذیری ساختمان‌های شهری در برابر زلزله با استفاده از مدل سلسله‌مراتبی معکوس (IHWP) در سیستم اطلاعات جغرافیایی: مطالعه موردی: شهر مسجدسلیمان. فصلنامه پژوهش و برنامه‌ریزی شهری. 3 (11)، 115-136.
31. یاریان، پیمان؛ کرمی، محمدرضا (1398). ارزیابی و عدم قطعیت آسیب‌پذیری شهرها ناشی از زلزله با مدل FAHP (نمونه موردی: شهر سنندج). جغرافیا و مخاطرات محیطی. 8 (3)، 203-185.
32. Chih-Hao, W. (2018). Does compact development promote a seismic-resistant city? Application of seismic-damage statistical models to Taichung, Taiwan. Environment and Planning B Planning and Design. 47 (1), 84-101.
33. Erdik, M. (2008). Earthquake vulnerability of buildings and a mitigation strategy: Case of Istanbul. The 14 th World Conference on Earthquake Engineering. Beiging. China.
Gencer, E.A. (2013). The Interplay between Urban Development, Vulnerability, and Risk Management. Springer: Mediterranean Studies.
34. Giroux, J. & Herzog, M. (2015). Urban Resilience: Considering Technical and Social Infrastructures in Complex Human Environments. Center for Security Studies (CSS): Zurich.
35. Matkan, A.A. et al (2008). Locating suitable sites for landfill using GIS (Study area: the city of Tabriz). Journal of Environmental Sciences. (2), 121-132.
36. Kyne, D. & pathranarakul, P. (2006) An integrated approach to natural disaster management: Public project management and its critical success factors. Disaster Prevention and Management An International Journal. 15 (3), 396-413.
37. Taylor, J. (2015). A tale of two cities: comparing alternative approaches to reducing the vulnerability of riverbank communities in two Indonesian cities. Environment and Urbanization. 27 (2), 621-636.
38. Zhang, P. et al (2019). Food-energy-water (FEW) nexus for urban sustainability: A comprehensive review. Resour. Conserv. Recycl. 142, 215–224.
39. Zhou, W. (2011). Emergency management of urban major hazards based on information synergy. Journal of Procedia Engineering. 15 (2), 1-11.