ارزیابی خدمات شهری در مناطق ده‌گانه کلانشهر تبریز
محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهریشکوفه مشفقی فر 1 , بختیار عزت پناه 2 , میرنجف موسوی 3
1 - دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران
2 - استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد مرند، دانشگاه آزاد اسلامی، مرند، ایران
3 - استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
کلید واژه: توسعه پایدار, خدمات شهری, جمعیت, تبریز,
چکیده مقاله :
نابسامانی نظام توزیع مراکز خدماتی در فضاهای شهری زمینه ساز نابرابری اجتماعی شهروندان در برخورداری از این خدمات شده است. لذا توجه به خدمات و نحوه توزیع آن در سطح شهرها یک اصل اساسی در راستای توسعه پایدار شهرها و زمینه ساز عدالت فضایی می باشد. هداف از این پژوهش، تحلیل فضایی خدمات شهری در مناطق ده گانه کلانشهر تبریز است. بدین منظور جهت جمع‌آوری اطلاعات از روش کتابخانه‌ای استفاده شد. پژوهش حاضر از نظر هدف، توصیفی-تحلیلی و از نظر نتایج کاربردی است. برای تحلیل و نحوه توزیع خدمات شهری از 17 نوع خدماتی عمومی با استفاده از مدلهای کمی و همچنین برای تعیین نوع رابطه بین جمعیت و خدمات شهری از آزمون همبستگی پیرسون در محیط اکسل بهره گرفته شد. نتایج نشان داد که منطقه 2 و 3 بهترین وضعیت را ازلحاظ توزیع خدمات شهری دارند و منطقه 9 در وضعیت نامساعدی قرار دارد و کمترین خدمات عمومی را به خود اختصاص داده است. همچنین نتایج نشان از همبستگی پایین بین خدمات شهری و جمعیت می‌باشد. در حالت کلی یافته‌ها نشان دهنده این است که توزیع خدمات به‌صورت مناسبی انجام نشده و بیشتر تمرکزا و قطبی است. بنابراین، برای برون‌رفت از این وضعیت و دستیابی به توزیع متعادل خدمات عمومی شهر پیشنهادهای ارائه شد.
The disorder of the distribution system of service centers in urban spaces has paved the way for social inequality of citizens in accessing these services. Therefore, paying attention to services and how to distribute them in cities is a basic principle in the direction of sustainable development of cities and the basis of spatial justice. The aim of this research is spatial analysis of urban services in ten areas of Tabriz metropolis. For this purpose, the library method was used to collect information. The present study is descriptive-analytical in terms of purpose and applied in terms of results. To analyze and distribute urban services, 17 types of public services were used using quantitative models and also to determine the type of relationship between population and urban services, Pearson correlation test was used in Excel. The results showed that zones 2 and 3 have the best situation in terms of distribution of urban services and region 9 is in an unfavorable situation and has the least public services. The results also show a low correlation between municipal services and population. In general, the findings indicate that the distribution of services is not done properly and is more focused and polar. Therefore, suggestions were made to get out of this situation and achieve a balanced distribution of the city's public services.
ابراهیم‌زاده آکباد، عیسی؛ قادرمزی، جمیل؛ کاشفی دوست، دیمن (1394)، تحلیل توزیع خدمات شهری در محلات مسکونی با رویکرد عدالت اجتماعی (مطالعه موردی: شهر دهگان-کردستان)، دو فصلنامه علمی-پژوهشی پژوهشهای بومشناسی شهری، سال نهم، شماره 2
اسماعیل پور، نجما؛ شکیبامنش، مهدی (1398)، تحلیل نابرابری فضایی در برخورداری از کاربریهای خدمات شهری؛ نمونه موردی: شهر یزد؛ فصلنامه علمی برنامهریزی فضایی (جغرافیا)، سال نهم، شماره دوم
اسماعیل زاده، حسن؛ کرباسی، پوران؛ روی دل، جابر؛ افضلی، معین؛ افضلی (1395)، تحلیل فضایی پراکنش جمعیت و خدمات شهر از منظر خدمات شهری از منظر عدالت اجتماعی با استفاده از روش ترکیبی (مطالعه موردی: شهر بناب)، پژوهشهای جغرافیای برنامهریزی شهری، دوره 4، شماره 2
امانپور، سعید؛ حسینی شهپریان، نبیالله و سعید ملکی (1395)، تحلیل فضایی سطوح برخورداری مناطق کلانشهر اهواز از خدمات شهری با تأکید بر عدالت اجتماعی، پژوهشهای جغرافیای برنامه ریزی شهری، دوره 4، شماره 3.
پارسا، شهرام؛ پور احمد، احمد؛ حاجی، مهسا و جعفری، اسماعیل (1397)، فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات برنامهریزی سکونتگاههای انسانی، دوره 13، شماره 4.
حبیبی، سید محسن و صدیقه مسایلی (1378)، سرانه کاربریهای شهری، اتشارات زمین و مسکن، تهران.
حکیمی، هادی؛ هرائینی، مصطفی و علیزاده، پریا(1396)، تحلیلی بر پراکنش جمعیت و توزیع فضایی خدمات عمومی در مناطق شهری شهر ارومیه، مجله کاربرد سیستم اطلاعات جغرافیایی و سنجش از دور در برنامه ریزی، دوره 8، شماره 3.
داداشپور، هاشم؛ رستمی، فرامرز؛ علیزاده، بهرام (1393)، بررسی و تحلیل توزیع عادلانه خدمات شهری و الگوی پراکنش فضایی آنها در شهر همدان، فصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات شهری، شماره دوازدهم، شماره پاییز
دویران، اسماعیل (1398)، ارزیابی کیفیت خدمات شهری در محلات اسکان غیر رسمی با استفاده از مدل سروکوال (مطالعه موردی: شهر زنجان)، فصلنامه شهر پایدار، دوره 2، شماره 1
ذاکریان، ملیحه؛ موسوی، میزنجف؛ باقر کشکولی، علی(1389، تحلیل بر پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در محلات شهری میبد از منظر توسعه پایدار، مجله پژوهش و برنامهریزی شهری، سال اول، شماره دوم
زاهدی یگانه، امیر، شمس، مجید، ملک حسینی، عباس و بهارلو، ایمان (1398)، تحلیل توزیع فضایی خدمات شهری با تاکید بر مدلهای برنامه ریزی شهری (نمونه موردی: شهر تهران)، فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقهای)، سال نهم، شماره 2، صص 7-20.
زنگیآبادی، علی؛ باقری کشکولی، علی؛ تبریزی، نازنین (1393)، تحلیلی بر توزیع فضایی جمعیت و خدمات شهری با تاکید بر عدالت اجتماعی و نابرابری-های شهری (مطالعه موردی: محلات شهر فیروزآباد فارس)، جغرافیا و برنامهریزی محیطی، سال 26
ستاوند، محمد هادی؛ حاجیزاده، فاضل؛ یغوری، حسین (1397)، واکاوی فضایی مناطق شهری شیراز از منظر عدالت اجتماعی با تاکید بر خدمات عمومی، نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی سال نوزدهم، شماره 52، بهار 98
سرشماری نفوس و مسکن (1395)، مرکز آمار ایران
سرور، هوشنگ؛ لالهپور، منیژه؛ سربازگلی، سولماز (1395)، ارزیابی و تحلیل فضایی پراکنش جمعیت و توزیع خدمات در نواحی شهری تبریز، جغرافیا (فصلامه –علمی-پژوهشی و بینالمللی انجمن جغرافیای ایران)، دوره جدید، سال چهارم، شماره 51
شیخ علیپور، بهزاد؛ عبدالهی، علی اصغر؛ پور خسروانی، محسن (1397، بررسی توزیع خدمات شهری در راستای عدالت فضایی (مطالعه موردی: مناطق چهارگانه شهر کرمان)، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری- منطقهای سال نهم، شماره 31
شیعه، اسماعیل (1386)، مقدمه ای بر مبانی برنامه ریزی شهری، چاپ نوزدهم، انتشارات دانشگاه علم صنعت.
صادقیان، میکائیل (1394)، تحلیل بر پراکنش جمعیت و خدمات شهری با رویکرد عدالت اجتماعی (مطالعه موردی: هادی شهر)، پایانامه ارشد جغرافیا و برنامهریزی شهری، پردیس بینالمللی ارس، دانشگاه تبریز
عزت‌پناه، بختیار، سبحانی، نوبخت و رشیدی ابراهیم حصاری، اصغر (1394)، بررسی نحوه توزیع عوامل کاربری اراضی شهری در
طرح‌های توسعه شهری از منظر عدالت اجتماعی، مطالعه موردی: شهر شاهین دژ، دو فصلنامه پژوهشهای بوم شناسی شهری، سال ششم، شماره 2، صص 64-49.
مرکز آمار ایران (1395)
معتمدی، محمد؛ رسولی، حسن (1397)، ارزیابی میزان رضایت شهروندان از عملکرد مدیریت شهری در حوزه خدمات شهری، مطالعه موردی: شهر فاروج؛ نشریه تحقیقات کاربری علوم حغرافیایی، سال نوزدهم، شماره 55
موسوی بیدلی، سید ابراهیم؛ غلامی تلمارانی، جمیله (1397)، تحلیل فضایی توزیع خدمات شهری و تاثیر آن بر نوع زندگی و فرهنگ منطقه، فصلنامه پژوهشهای جدید در مدیریت حسابداری، دوره جدید، شماره بیستم.
مهندسان مشاور نقش محیط(1392)، وزارت راه و شهرسازی، اداره کل راه و شهرسازی استان آذربایجان شرقی.
هادی پور، حلمیه خاتون؛ فرهودی، رحمت الله و پوراحمد، احمد (1385)، معیارهای موثر در مرزبندی نواحی مناطق شهری (منطقه یک شهرداری تهران)، فصلنامه پژوهش های جغرافیایی، تهران، شماره 57، صص 93-111.
هاروی، دیوید (1379)، عدالت اجتماعی و شهر، مترجم: فرخ حسامیان و دیگران، شرکت پردازش و برنامهریزی شهری
هاشمی، سید مناف؛ یحییپور، مهدی (1390)، اصول و مبانی خدمات شهری در شهرداری، انتشارات سازمان شهرداری و دهیاریهای کشور، چاپ اول، تهران.
اجزاءشکوهی، محمد، براتعلی خاکپور، عماردانایی فرد(1391): بررسی و تحلیل توزیع فضایی مراکز درمانی شهر مشهد با استفاده از GIS، چهارمین کنفرانس برنامه ریزی و مدیریت شهری، مشهد مقدس.
Cho, and Chun Man, (2003) Study on effects of resident-perceived neighborhood boundaries on public ervices: Accessibility and its relation to utilization: Using Geographic Information System focusing on the case of public parks in Austin, Texas A&M University, Texas.
Dadashpoor, H, Alizadeh, B and Rostami, F (2015) Determination of Conceptual Framework From Spatial Justice in City with Focus on the Justice Concept in Islamic
Daneshpoor, H, Rostami, F, and Alizadeh, B, (2016) Is inequality in the distribution of urban facilities inequitable? Exploring a method for indetifying spatial inequity in an Iranian city,Cities, No.52, pp.159-172.
Dixon J. and ramutsindela, M .(2006), Urban resettlement and environmental justice in cape town,cities,23(2),129-139.
Dufaux, F, (2008), Birth Announcement, justice Spatial, www.JSSJ.org
Dupont, V. (2007), Do geographical agglomeration, growth and equity conflict?. Papers in Regional Science, 86.
Greer, J.R., (2002), Equity in the Spatial Distribution of Municipal Services: How to Operationalize the Concepts and Institutionalize a Program, University of Texas, Dallas.
Hewko, J. N. (2001) Spatial Equity in the Urban Environment: Assessing Neighborhood Accessibility to Public Amenities, University of Alberta, Canada
Li, J., Li, J., Yuan,y., Li, Guifang.(2018). Spatiotemporal distribution characteristics and mechanism analysis of urban population density: A case of Xi'an, Shaanxi, China. https://doi.org/10.1016/j.cities.2018.12.008
Ma., F.(2020). Spatial equity analysis of urban green space based on Spatial Design
Network Analysis (sDNA): A case study of central Jinan, China. Sustainable Cities and Society. doi: https://doi.org/10.1016/j.scs.2020.102256.
Marcotullio, P.J. (2001). Asian Urban Sustainability in the era of Globalization United Nation University, Institute of Advanced Studies, Tokyo, Japan
Martinez, J, (2009), The use of GIS and indicators to monitor intra-urban inequalities a case Rosario.argentina,habitat international,vol.33,no,1.Pp.387;
Nahrin, K.,(2018). Urban development policies for the provision of utility infrastructure: a case study of Dhaka, Bangladesh. Utilities Policy. https://doi.org/10.1016/j.jup.2018.05.002
PacionVCRDe, M.(2005), Urban Geography, Cambridge University Press.
Paskaleva, k., Cooper, I.(2018). Open innovation and the evaluation of internet-enabled public services in smart cities. Technovation. https://doi.org/10.1016/j.technovation.2018.07.003
Rodriguez, Pablo Gutiérrez. & Vazquez, José Luis. & Vaughan, Roger. & Edwards, Jonathan. (2009) Qualitydimensions in the public sector: municipal services and citizens perception, International Review public Nonprofit Marketing. Vol. 6, No.1, pp.75-90
Seto, K. C., Sánchez-Rodríguez, R., & Fragkias, M. (2010). The new geography of
contemporary urbanization and the environment. Annual review of environment and resources, 35, 167-194. doi: https://doi.org/10.1146/annurev-environ-100809-125336
Shankar, R. and A. Shah (2003), Bridging the Economic Divide within Countries - a
Scorecard on the Performance of Regional Policies in Reducing Regional Income
Disparities, World Development, 31(8): 1410-1432.
Taleai, M, Sliuzas, R and Johannes, F, (2014) An integrated framework to evaluate the equity of urban public facilities using spatial multi-criteria analysis, ities, Vol.40, No.1, pp.56-69.
_||_