سنجش توسعه پایدار شهری با تاکید بر شاخص کالبدی اجتماعی و استفاده از تکنیکهای آماری برنامه ریزی (مطالعه موردی کلانشهر اهواز

محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری

کورش مومنی ¹ (استادیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول، دزفول، ایران)
الیاس مودت ² (استادیار دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول، دزفول، ایران)

تاریخ دریافت : 1396/10/13 تاریخ پذیرش : 1397/03/19 تاریخ انتشار : 1397/05/15

کلید واژه: اهواز, پایداری اجتماعی, پایداری کالبدی, مدل و تکنیک,

چکیده مقاله :

توسعه پایدار شهری، رویکری جامع جهت بهبود بخشی کیفیت زندگی در جهت تحقق رفاه اجتماعی، اقتصادی و محیطی سکونتگاه‌های انسانی می‌باشد. همچنین ریشه‌های نگرش توسعه پایدار با نارضایتی از منابع توسعه و رشد کالبدی، اجتماعی- اقتصادی در شهرها از منظر بوم شناسی بر می‌گردد. لذا جهانی که در آن زندگی می-کنیم، مرتباً در حال تغییر و تحول می‌باشد. براین اساس، به کارگیری مفهوم پایداری کالبدی - اجتماعی در برنامه‌ریزی شهرها اقدامی ضروری می‌باشد؛ چراکه داشتن تصویری روشن از مسیر پیش رو، لازمه اطمینان از حرکت صحیح و برداشتن گامهای استوار در آن است. در نتیجه پژوهش حاضر با رویکرد توسعه‌ای – کاربردی و روش تحقیق ترکیبی(کتابخانه‌ای، توصیفی- تحلیلی و میدانی) به بررسی موضوع پایداری کالبدی - اجتماعی در راستای توسعه شهری پایدار پرداخته است. همچنین لازم به ذکر است تجزیه و تحلیل داده‌ها از مدل‌ آماری Entropy-TOPSIS و نرم‌افزارهای مورد نیاز از جمله ArcGIS، Grafer، SPSS، Visio، SmartPLS و EXCEL استفاده گردیده است. که نتایج تحقیق نشان داده است علاوه بر اینکه مناطق کلانشهر اهواز از نظر میزان پایداری با یکدیگر تفاوت دارند؛ همچنین بین مناطق مورد مطالعه، شاخص مورد مطالعه و دیدگاه سیتمی برنامه‌ریزی شهری و شهرسازی رابطه معناداری وجود دارد. که از نظر آماری میانگین TOPSIS در کلانشهر اهواز برابر (379/0) درصد بوده و به تفکیک هر منطقه به رتبه‌بندی اقدام گردیده است.

چکیده انگلیسی:

Socio-physical sustainability is a concept that emerges in the context of the sustainable development Plan as a new word template in the world. The roots of sustainable development attitudes resonate with dissatisfaction with the sources of development and physical, socio-economic growth in cities from an ecological point of view. With increasing population in recent years, cities have experienced a physical expansion. So the world in which we live is constantly changing. Therefore, the application of the concept of physical-social sustainability in city planning is a relatively new action. Because there is a clear picture of the way forward, it is necessary to ensure the correct movement and take steady steps. Undoubtedly, population statistics are very important in determining the right path for economic and social development planning. As a result of the present study, the research methodology (library, descriptive-analytical, and field studies) has examined the subject of socioeconomic stability in the context of sustainable urban development. It is also worth mentioning that data analysis is used in addition to statistical methods, such as ArcGIS, Grafer, SPSS, Visio, SmartPLS and EXCEL. The results of the research show that, in addition to the fact that the metropolitan areas of Ahwaz differ in terms of sustainability, also among studied regions, the index of study there is a significant relationship between urban planning and urban planning. Statistically, the TOPSIS average in Ahwaz metropolis was equal to (37.9%) and was ranked by region.

منابع و مأخذ:

1- اصغرپور، محمد جواد (1389)، تصمیم گیری‌های چند معیاره، انتشارات دانشگاه تهران.

2- اکبری، سمیه (1391)، تحلیلی بر شبکه شهری استان ایلام، مجموعه مقالات کنگره بین المللی جغرافیا و توسعه پایدار، تهران.

3- امانپور، سعید و مودت، الیاس (1392)، سنجش و رتبه­بندی میزان توسعه و فقر در استان خوزستان، فصلنامه مطالعات برنامه­ریزی شهری، دوره­1، شماره 1.

4- پورطاهری، مهدی؛ سجاسی قیداری، حمدالله؛ صادقلو، طاهره (1388)، سنجش و اولویت­بندی پایداری اجتماعی در مناطق روستایی، با استفاده از تکنیک رتبه­بندی بر اساس تشابه به ایده­آل فازی، مجله تحقیقات جغرافیایی، شماره 12.

5- جمالی، فیروز، حسین زاده دلیر، کریم، حاتمی، ایرج (1391)، تغیرات ساختارهای اقتصادی و بنیان‌های جدید برنامه ریزی فضایی شهری و منطقه‌ای کلانشهرها مورد شناسی کلانشهر تبریز، مجله جغرافیا و آمایش شهری – منطقه‌ای، شماره 5.

6- حسین‌زاده دلیر، کریم، (1387)، برنامه‌ریزی ناحیه‌ای، انتشارات سمت.

7- رضوانی، محمدرضا(1381)، برنامه‌ریزی توسعه روستایی(مفاهیم، راهبردها و فرآیندها)، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ش 164.

8- زاهدی، شمس‌السادت؛ نجفی، غلامعلی (1384)، بسط مفهومی توسعه پایدار»، فصلنامه مدرس علوم انسانی، دوره 10، شماره 4.

9- سجادی، ژیلا (1387)، علل و پیامدهای اجتماعی فضایی مهاجرت درون شهری اهواز(مورد مطالعه: کیان پارس)، مجله پژوهشی دانشگاه اصفهان (علوم انسانی) جلد بیست و نهم، شماره 21.

10- سعیدی، عباس (1391)، پویش ساختاری- کارکردی: رویکردی بدیل در برنامه‌ریزی فضایی، فصلنامه اقتصاد فضا و توسعه روستایی، سال یکم، شماره 1

11- شکویی، حسین (1387)، دیدیدگاه­های نو در جغرافیای شهری، جلد اول، انتشارات سمت.

12- شهرداری شهر اهواز (1391)، آمارنامه کلان‌شهر اهواز، انتشارات روابط عمومی و امور بین‌الملل شهرداری اهواز.

13- شیعه، اسماعیل (1381)، با شهر و منطقه در ایران، انتشارات دانشگاه علم و صنعت.

14- ضرابی، اصغر، پریزادی، طاهر، (1390)، سطح بندی سکونتگاه‌ها و تعیین مراکز عملکردی محلی (مطالعه موردی: دهستان صاحب بخش زیویه شهرستان سقز)، جغرافیا، ش 28.

15- کاظمی محمدی، سید مهدی موسی(1387)، توسعه پایدار شهری: مفاهیم و دیدگاه­ها، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، بیشا.

16- معروف نژاد، عباس(1390)، تأثیر کاربری‌های شهری در ایجاد جزایر حرارتی مطالعه موردی شهر اهواز، فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط، سال چهارم، شماره 14.

17- ملکی، سعید (1392)، رشد و گسترش کالبدی شهرها، انتشارات دانشگاه شهید چمران اهواز.

18- ملکی، سعید و مودت، الیاس (1392)، کاربرد مدل­ها و فنون تصمیم­گیری در جغرافیا، انتشارات راد نواندیش، چاپ اول، تهران.

19- مودت، الیاس و صفایی‌پور، مسعود (1393)، بررسی و ارزیابی فرهنگی در استان یزد با تکنیک برنامه ریزی، مجموعه مقالات همایش شهرسازی فرهنگ گرا، دانشگاه شیخ بهایی، اصفهان.

20- مومنی، مهدی( 1377)، اصول و روش­های برنامه­ریزی ناحیه­ای، انتشارات گویا.

21- مهندسین مشاور فجر توسعه (1391)، مطالعات بافت فرسوده و توانمندسازی محلات شهر اهواز لشکر آباد، کوی علوی، کوی سیاحی، مدیر طرح: مهران علی‌الحسابی.

22- Alipour, H. (1996), Tourism Development within Planning Paradigms: The case Tutkey, Tourism   management.

23- Barton, T. L.; Shenkir, W.G.  and Walker, P. L. (2010), Making Enterprise Risk Management Pay Off How Leading Companies Implement Risk Management,  Financial Times/Prentice Hall.

24- Cohen, B. (2005), Urbanization in developing countries: Current trends, future projections, key challenges for sustainability, Technology in Society.

25- Helmy, E. (2004), Toward Integration of Sustainability into Tourism Planning in Developing Countries: Egypt as a case study, Current Issues in Tourism, Vol. 7, No. 6.

26- Kirkpatrick C. (2001), Development of criteria to assess the effectiveness of national strategies for sustainable development ; Institute for Development Policy and Management; University of Manchester.

27- Meng, F.I. (2008), Implementation and testing of the Method of Splitting Tsunami (MOST) model, NOAA, Tech, Memo, ERL PMEL-112.

28- OECD (2001) The DAC guidelines, strategies for sustainable development.

29- Reeves, D. (2005), Policy and Planning in a World of Difference, Publisher, illustrated, London.

30- Torjman, Sh. (2000), The Social Dimension of Sustainable Development, Caledon Institute Social Policy.

31- Yuksel, H. and Metin, D. (2011), Using the Analytic Network Process (ANP) in SWOT A Case Study for a Textile Firm, Journal of Information Sciences, Vol 177.