پراکنده‌رویی شهری و ارزیابی وضعیت زیست‌پذیری شهری (مطالعه موردی: مناطق شهری دیوانیه، کشور عراق)
محورهای موضوعی : برنامه ریزی شهری
حیدر کریم بدر المرشدی
1
,
میرنجف موسوی
2
*
,
ایوب منوچهری
3
,
علیرضا جمشیدی
4
1 - دانشجوی دکتری برنامه‌ریزی آمایش سرزمین، گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، ارومیه، ایران
2 - استاد، گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
3 - استادیار، گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
4 - استادیار، گروه جغرافیا، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران
کلید واژه: پراکنده‌رویی شهری, زیست‌پذیری, سنجش از دور, ماشین بردار پشتیبان, دیوانیه, عراق,
چکیده مقاله :
رشد جمعیت در مناطق شهری از عوامل تأثیرگذار مستقیم بر توسعه فیزیکی و پراکنده‌رویی شهری می‌باشد. از طرفی دیگر، در حال حاضر غالب‌ترین نوع رشد شهری در دنیا به ویژه در بین کشورهای در حال توسعه (کشور عراق) رشد از نوع افقی (پراکنده رویی) و باعث بوجود آمدن مسائل و مشکلات در زمینه پایداری شهری و در نهایت رفاه و کیفیت زیستی شهرندان است. ساختن شهرهای زیست‌پذیر، هدف مهمی برای شهرنشینی جدید در عراق بوده است. بنابراین، درک رضایت ساکنان از زیست‌پذیری شهری و عوامل تعیین‌کننده آن برای برنامه‌ریزی شهری و سیاست‌گذاری در مورد ساخت شهرهای زیست‌پذیر مفید است. براساس آنچه که گفته شد، هدف اصلی مطالعه حاضر که از نوع کاربردی و به روش توصیفی تحلیل انجام شده، تبیین رابطه پراکنده رویی شهری و زیست پذیری در شهر دیوانیه از کشور عراق است. لذا برای دستیابی به هدف مورد نظر (بررسی پراکنده‌رویی شهری)، از الگوریتم یادگیری ماشین نظارت شده توسط ماشین بردار پشتیبان (SVM) استفاده شده است. همچنین، با استفاده از ابزار پرسشنامه محقق ساخت، زیست‌پذیری شهری در بین 12 محله انتخابی از شهر دیوانیه مورد بررسی قرار گرفت. نمونه مورد مطالعه 386 نفر به روش نمونهگیری طبقه‌ای تصادفی انتخاب شدند. نتایج نشان داد محلات العصری با میانگین رتبه‌ای 16/3، الجمهوری شرقی با میانگین رتبه‌ای 22/3، الکرامه با میانگین رتبه‌ای 44/3 و الوحده با میانگین رتبه‌ای 64/3 در سطح بالاتری نسبت به دیگر محلات مورد مطالعه قرار دارد. همچنین، محلات الخضراء با میانگین رتبه‌ای 28/2، السلام با میانگین رتبه‌ای 58/2 و الصادق الثانی با میانگین رتبه‌ای 62/2 در پایین‌ترین سطح به لحاظ زیست‌پذیری شهری قرار دارند.
Population growth in urban areas is a direct factor affecting physical development and urban sprawl. On the other hand, currently, the most dominant type of urban growth in the world, especially among developing countries (Iraq), is horizontal (sprawl) growth, which causes problems and issues in the field of urban sustainability and ultimately the well-being and quality of life of the citizens. Building livable cities has been an important goal for new urbanization in Iraq. Therefore, understanding residents' satisfaction with urban livability and its determinants is useful for urban planning and policy-making regarding the construction of livable cities. Based on what has been said, the main goal of the present study, which is an applied and descriptive analysis method, is to explain the relationship between urban sprawl and livability in the city of Diwaniyah, Iraq. Therefore, to achieve the desired goal (investigating urban sprawl), a supervised machine learning algorithm using a support vector machine (SVM) was used. Also, using the researcher-made questionnaire tool, urban livability was investigated among 12 selected neighborhoods of the city of Diwaniyah. The study sample consisted of 386 people selected through stratified random sampling. The results showed that Al-Asri neighborhoods with an average rank of 3.16, Al-Jumhuri Al-Sharqi with an average rank of 3.22, Al-Karamah with an average rank of 3.44, and Al-Wahda with an average rank of 3.64 are at a higher level than the other studied neighborhoods. Also, Al-Khadhra neighborhoods with an average rank of 2.28, Al-Salam with an average rank of 2.58, and Al-Sadeq Al-Thani with an average rank of 2.62 are at the lowest level in terms of urban livability.
1. جمینی، داود؛ جمشیدی، علیرضا؛ اسمعيلي، زهرا (1400). بررسی و تحلیل وضعیت شهر شاد و شناسایی تعیین‌کننده‌های آن در فضاهای کوچک شهری (مطالعه موردی: شهر روانسر). فصلنامه سیاست گذاری محیط شهری. 1 (4)، 15-28.
2. گودرزی، مجید؛ محمدی ده چشمه، مصطفی؛ عفت، برزگر (1402). بررسی عوامل مؤثر بر پراکنده‌رویی شهر و تأثیر آن بر زیست‌پذیری در کلان‌شهر اهواز. جغرافیا و آمایش شهری منطقه‌ای. 13 (64)، 143-176.
3. رستمی، روح الله و ديگران (1400). تبیین عوامل مؤثر بر میزان زیست‌پذیری شهری مطالعه موردی: شهر ایلام. مجله شهر پایدار. 4 (2)، 124-107.
4. ستاری، محمد حسین؛ سرور، رحیم؛ مهدوی، مسعود (1399). ارزیابی اثرات پراکنده رویی در تغییر کاربری اراضی شهری مطالعه موردی: کلان‌شهر تهران. مجله شهر پایدار. 3 (4)، 107-121.
5. شمالی، مرضیه و ديگران (1400). تحلیل فضایی الگوی زیست پذیری کلان‌شهر تبریز. مجله شهر پایدار. 4 (3)، 81-98.
6. موسوی، میرنجف و ديگران (1396). تحلیل اثرات رشد پراکنده رویی شهری بر زیست پذیری محلات شهری مورد: شهر مراغه. فصلنامه پژوهش و برنامه ریزی شهری. 8 (31)، 1-18.
7. موسوی، میرنجف و ديگران (1397). تحلیل اثرات رشد پراکنده‌رویی شهری بر سرمایه اجتماعی مطالعه موردی: شهر مراغه. مجله شهر پایدار. 1 (3)، 16-1
8. Abu Hatab, A. et al (2019). Urban sprawl, food security and agricultural systems in developing countries: A systematic review of the literature. Cities. 94, 129–142. https://doi.org/10.1016/j.cities.2019.06.001
9. Andrews, C. J. (2001). Analyzing quality-of-place. Environment and Planning B Planning and Design. 23, 201–217.
10. Evans, P. B. (2002). Livable Cities?: Urban Struggles for Livelihood and Sustainability. Berkeley: University of California Press.
11. Freilich, R. H. (1999). From Sprawl to Smart Growth: Successful Legal, Planning, and Environmental Systems. Chicago: Section of State and Local Government Law, American Bar Association.
12. Geshkov, M. (2015). Urban sprawl in Eastern Europe, The Sofia City example. Economic Alternatives. 2, 101-116.
13. Ghasemi, K.; Hamzenejad, M. & Meshkini, A. (2018). The spatial analysis of the livability of 22 districts of Tehran Metropolis using multi-criteria decision-making approaches. Sustainable Cities and Society. 38, 382-404.
14. Gu, C. (2019). Urbanization: processes and driving forces, Sci. China Earth Sci. 62, 1351–1360. https://doi.org/10.1007/s11430-018-9359-y.
15. Guan, X. et al (2018). Assessment on the urbanization strategy in China: achievements, challenges and reflections. Habitat Int. 71, 97–109. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2017.11.009.
16. Hiller, B. T.; Melotte, B. J. & Hiller, S. M. (2013). Uncontrolled sprawl or managed growth? An Australian case study. Leadership and Management in Engineering. 13 (3), 144-170.
17. Jedwab, R. & Vollrath, D. (2015). Urbanization without growth in historical perspective. Explor. Econ. Hist. 58, 1–21. https://doi.org/10.1016/j.eeh.2015.09.002.
18. Kashef, M. (2016). Urban livability across disciplinary and professional boundaries. Frontiers of Architectural Research. 5 (2), 239–253
19. Kashef, M. (2016). Urban livability across disciplinary and professional boundaries. Front. Archit. Res. 5, 239–253. https://doi.org/10.1016/j.foar.2016.03.003.
20. Kaur, H. & Garg, P. (2019). Urban sustainability assessment tools: A review. J. Clean. Prod. 210, 146–158. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2018.11.009
21. Krishnaveni, K. S. & Anilkumar, P. P. (2020). Managing urban sprawl using remote sensing and GIS. The International Archives of the Photogrammetry. Remote Sensing and Spatial Information Sciences. 42, 59-66.
22. Lavorel, S. et al (2007). Vulnerability of land systems to fire: Interactions among humans, climate, the atmosphere, and ecosystems. Mitigation and Adaptation Strategies for Global Change. 12, 33–53. https://doi.org/10.1007/s11027-006-9046-5.
23. Li, Z.; Zhao, Z. & Zhang, T. (2024). Livability evaluation of urban environment based on Google Earth Engine and multi-source data: A case study of Kunming, China. Ecological Indicators. 169, 112968.
24. McCann, E. J. (2007). Inequality and politics in the creative city-region: Questions of livability and state strategy. International Journal of Urban and Regional Research. 31 (1), 188–196.
25. Mesimaki, M. et al (2017). Neo-spaces for urban livability? Urbanites’ versatile mental images of green roofs in the Helsinki metropolitan area, Finland. Land Use Policy. 61, 587-600.
26. National Research Council (NRC). (2002). Community and Quality of Life: Data Needs for Informed Decision Making. Washington D.C.: National Academy Press.
27. Okulicz-Kozaryn, A. (2011). City life: Rankings (livability) versus perceptions (satisfaction). Social Indicators Research. 110 (2), 433–451.
28. Qadeer, M.A. (2004). Urbanization by implosion. Habitat Int. 28 (1), 1–12. https://doi.org/10.1016/S0197-3975(02)00069-3.
29. Qian, Y. & Wu, Z. (2019). Study on urban expansion using the spatial and temporal dynamic changes in the impervious surface in Nanjing. Sustainability. 11 (3), 933.
30. Rubiera-Morollón, F. & Garrido-Yserte, R. (2020). Recent literature about urban sprawl: A renewed relevance of the phenomenon from the perspective of environmental sustainability. Sustainability. 12 (16), 6551. https://doi.org/10.3390/su12166551
31. Saitluanga, B. L. (2014). Spatial pattern of urban livability in Himalayan Region: A case of Aizawl city, India, Social Indicators Research. 117 (2), 541-559.
32. Shao, Z. et al (2021). Urban sprawl and its impact on sustainable urban development: a combination of remote sensing and social media data. Geo-Spatial Information Science. 24 (2), 241–255. https://doi.org/10.1080/10095020.2020.1787800
33. Sinha., S. K. & Shekhar., R. (2017). Problems and Development of Slums: A Study of Delhi and Mumbai” in Sustainable Smart Cities in India. India: Delhi.
34. Timmer, V. & Seymoar, N. K. (2005). The livable city. Vancouver working group discussion paper, the world urban forum 2006. Vancouver: UN Habitat – International Centre for Sustainable Cities.
35. Ghasemi, K. et al (2025). Understanding urban sprawl in Baqubah, Iraq: A study of influential factors. Journal of Urban Management. Article in press, Available online 21 February 2025. https://doi.org/10.1016/j.jum.2025.01.013
36. UN’s World Urbanization Prospects (2018). United Nations Department of Economic and Social Affairs: World Urbanization Prospects. The 2018 Revision. UNDESA. 24. Web-1: https://www.un.org/en/ecosoc/integration/pdf/fact_sheet.pdf).
37. Wang, X.; Shi, R. & Zhou, Y. (2020). Dynamics of urban sprawl and sustainable development in China. Socio-Economic Planning Sciences. 70, 100736. https://doi.org/10.1016/j.seps.2019.100736
38. Wey, W.M.& Huang, J.Y. (2018). Urban sustainable transportation planning strategies for livable City’s quality of life. Habitat Int. 82, 9–27. https://doi.org/10.1016/j.habitatint.2018.10.002.
39. Yan, Y. et al (2018). Urban sustainable development efficiency towards the balance between nature and human well-being connotation, measurement, and assessment. J. Clean. Prod. 178, 67–75. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2018.01.013.
40. Yan, Y. et al (2018). Suitability evaluation of urban construction land based on an approach of vertical-horizontal processes. ISPRS International Journal of Geo-Information. 7 (5), 198.
41. Yu, J. et al (2022). A remote sensing assessment index for urban ecological livability and its application. Geo-spatial Inf. Sci. 27 (2), 289–310. https://doi.org/10.1080/10095020.2022.2072775
42. Zhan, D. et al (2018). Assessment and determinants of satisfaction with urban livability in China. Cities. 79, 92-101.
43. Zhang, W. et al (2018). Analyzing horizontal and vertical urban expansions in three East Asian megacities with the SScoMCRF model. Landscape and Urban Planning. 177, 114-127.