ارزیابی ابعاد تاب آوری شهری در برابر مخاطره سیلاب (مطالعه موردی: شهر فلاورجان)
محورهای موضوعی : اقلیم شناسیمحمد اسماعیلی 1 * , پژمان اسماعیلی 2
1 - گروه جغرافيا و مخاطرات محيطي، واحد لنجان، دانشگاه آزاد اسلامي، لنجان، ايران.
2 - گروه جغرافيا و مخاطرات محيطي، واحد لنجان، دانشگاه آزاد اسلامي، لنجان، ايران.
کلید واژه: تاب آوری, سیلاب, فلاورجان, مخاطره.,
چکیده مقاله :
مخاطره سیلاب همواره زندگی انسانها را تهدید می‌کند و یکی از ویرانگرترین مخاطرات طبیعی می‌باشد. هر چند مديريت صحيح آن مي‌تواند منبع بزرگي جهت تأمين نيازهاي آبي يک منطقه باشد. سنجش تاب‌آوری شهرها در برابر این مخاطره به برنامه‌ریزان شهری برای مقابله با این مخاطره کمک شایانی می‌کند. هدف این پژوهش بررسی ابعاد تاب آوری شهر فلاورجان در برابر مخاطره سیلاب می‌باشد. در این راستا پرسشنامه‌ای طراحی و توسط 59 نفر از کارشناسان تکمیل شد. سپس از آزمون t تک نمونه‌ای استفاده گردید. در نهایت به منظور مقایسه بین معیارهای مورد بررسی از آزمون ریپیت میجر استفاده شد. نتایج حاصل از این پژوهش نشان‌دهنده آن است که در بعد اجتماعی با توجه به شرایط متوسط، اهمیت بعد اجتماعی در تاب‌آوری شهر فلاورجان در برابر سیلابهای شهری در حد قابل قبول و با توجه به شرایط مطلوب، از حد مطلوب فاصله دارد. در بعد نهادی- مدیریتی و همچنین بعد کالبدی از نظر کارشناسان و با توجه به شرایط متوسط، اهمیت این دو بعد در تاب آوری شهرستان فلاورجان در برابر سیلابهای شهری از حد قابل قبول بالاتر و با توجه به شرایط مطلوب، از حد مطلوب فاصله دارد. مقایسه بین معیارهای مورد مطالعه توسط آزمون ریپیت میجر نیز نشان دهنده آن است که با وجود اینکه میانگین‌های به دست آمده از هر سه بعد اجتماعی، نهادی- مدیریتی و کالبدی به یکدیگر نزدیک می‌باشند ولی این سه بعد با یکدیگر تفاوت معنادار دارند.
Flood risk always threatens human life and is one of the most destructive natural hazards. However, its proper management can be a great resource to meet the water needs of a region. Measuring the resilience of cities against this risk helps urban planners to deal with this risk. The purpose of this research is to investigate the dimensions of resilience of Falavarjan city against flood risk. In this regard, a questionnaire was designed and completed by 59 experts. Then, one-sample t-test was used. Finally, in order to compare between the examined criteria, the repeated measure test was used. The results of this research show that in the social dimension, according to the average conditions, the importance of the social dimension in the resilience of Falavarjan city against urban floods is acceptable and according to the optimal conditions, it is far from the optimal level. In the institutional-management dimension as well as the physical dimension, according to the experts and according to the average conditions, the importance of these two dimensions in the resilience of Falavarjan city against urban floods is higher than the acceptable level and according to the optimal conditions, it is far from the optimal level. . The comparison between the studied criteria by the Repeat Major test also shows that although the averages obtained from all three social, institutional-management and physical dimensions are close to each other, these three dimensions have significant differences from each other.
افسری، رسول؛ شهسواری، محمد سینا (1401). تحلیل فضایی تاب‌آوری در برابر مخاطرات طبیعی با تأکید بر سیل مطالعه موردی: نواحی منطقه یک شهر تهران. پژوهش‌های جغرافیای برنامه‌ریزی شهری. 10 (4)، 119-133. doi: 10.22059/jurbangeo.2023.351188.1758
ابدالی، یعقوب و ديگران (1401). تحلیل شاخص‌های تاب آوری شهری در برابر مخاطره سیل با رویکرد آینده پژوهی (مورد مطالعه: شهر خرم آباد). نشریه آینده پژوهی ایران. 7 (1)، 26-1.
ابدالی، یعقوب و ديگران (1403). سنجش تاب‌آوری شهری در برابر مخاطره سیل با استفاده از شاخص‌های ترکیبی (مورد مطالعه: شهر خرم آباد). فصلنامه مطالعات شهری. 13 (50)، 76-61. doi: 10.34785/J011.2022.021
پروری، امیررضا؛ زیاری، کرامت اله؛ یزدانی، سعید (1402). تحلیل و ارزیابی ابعاد تاب‌آوری شهری در مواجهه با سیلاب (مورد مطالعه: رودخانه خرم رود شهر خرم‌آباد). مطالعات جغرافیایی مناطق کوهستانی. ۴ (۱)، 68-47.
جلیلی‌صدرآباد، سمانه؛ ضابطیان طرقی، الهام؛ مرادی، پگاه (1402). تاب‌آوری در برابر سیلاب در اثر تغییرات اقلیمی در طرح‌های توسعه. دانش پیشگیری و مدیریت بحران. ۱۳ (۱)، ۳۵-۴۹.
پاشازاده، اصغر؛ یزدانی، محمدحسن (1399). شناسایی پیشران‌های کلیدی در تاب‌آوری شهر اردبیل. فصلنامه جغرافیا و برنامه ریزی منطقه‌ای. 10 (2)، 111-129.
پورحسن زاده، محمدحسین؛ احمدی، قادر (1399). سنجش و ارزیابی تاب آوری کلانشهر شیراز با رویکرد کاهش حطرپذیری در برابر مخاطرات طبیعی. جغرافیا و برنامه ریزی منطقه‌ای. 10 (2)، 1-14.
پوراحمد، احمد؛ زیاری، کرامت اله؛ صادقی، علیرضا (1401). تحلیل شاخص‌های ترکیبی تاب‌آوری شهری در برابر سیلاب با رویکرد آینده‌پژوهی (مورد مطالعه: کلانشهر تهران). فصلنامه چشم انداز شهرهای آینده. ۳ (۴)، ۶۵-۸۷.
خالدی، شهریار؛ قهرودی، منیژه؛ فرهمند، قاسم (1399). سنجش و ارزیابی میزان تاب آوری مناطق شهری در برابر سیلابهای شهری (مطالعه موردی: شهر ارومیه). فصلنامه توسعه پایدار محیط جغرافیایی. 1 (2)، 1-15.
رهنما، محمد رحیم؛ الهی چورن، محمدعلی (1402). ارزیابی ابعاد تاب آوری شهری در برابر سیلاب در شهرهای غرب استان مازندران. مخاطرات محیط طبیعی. 12 (38)، 1-22. doi: 10.22111/jneh.2023.41127.1866
زارع، مهدي (1398). سیل‌های فروردین و اردیبهشت 1398 و تغییرات اقلیمی در ایران، نگاه ویژه به سیلاب در استان خوزستان. نشريه فرهنگ ايمني. 14 (29)، 29-36.
زیاری، کرامت الله و ديگران (1399). سنجش و ارزیابی میزان تاب آوری کالبدی مناطق شهری در برابر سوانح) مطالعة موردی: جزیرة کیش. پژوهش‌های جغرافیای برنامه ریزی شهری. 8 (2)، 259-278.
صالحی، حسین و ديگران (1401). واکاوی تاب آوری مادی‌های شهر اصفهان در برابر سیلابهای شهری. فصلنامه جغرافیا (برنامه ریزی منطقه‌ای). 12 (48)، 306-278. doi: 10.22034/jgeoq.2022.151569
غضنفرپور، حسين و ديگران (1398). سنجش واکنش مديران شهري در رويارويي با مخاطره محيطي سيل با تأکيد بر تاب آوري (مطالعه موردي: شهر جيرفت). جغرافيا و پايداري محيط (پژوهشنامه جغرافيايي). 9 (30)، 107-127.
فتاحی، محمد هادی؛ بهروزی، محمد (1402). پهنه‌بندی تاب‌آوری شهر شیراز در برابر سیل با استفاده مدل VIKOR_AHP. فصلنامه علمی مهندسی منابع آب. 16 (58)، 1-20. doi: 10.30495/wej.2023.31164.2369
میراسدالهی، شمسی سادات؛ متولی، صدرالدین؛ جانباز قبادی، غلامرضا (1399). تحلیل تاب‌آوری سکونتگاه‌های شهری در برابر سیلاب با تاکید بر شاخص‌های اقتصادی و اجتماعی (مطالعه موردی: شهر گرگان). نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی. 20 (59)، 155-137.
Aka, F.T. et al (2017). Disaster prevention, disaster preparedness and local community resilience within the context of disaster risk management in Cameroon. Natural Hazards. 86 (1), 57-88.
Adger, W.N. (2000). Social and ecological resilience; are they related? Progress in Human Geography. 24 (3), 347-364. https://cpb-use1.wpmucdn.com/blogs.cornell.edu/dist/8/1294/ files/2008/01/prghumangeog2000-reslience.pdf
Bertilsson, L. et al (2018). Urban flood resilience – a multi-criteria index to integrate flood resilience into urban planning. Journal of Hydrology. 573 (76), 970-982.
DasGupta, R. & Shaw, R. (2015). An indicator based approach to assess coastal communities’ resilience against climate related disasters in Indian Sundarbans. Journal of Coastal Conservation. 19 (1), 85-101.
Fastenrath, S.; Coenen, L. & Davidson, K. (2019). Urban resilience in action: The resilient Melbourne strategy as transformative urban innovation policy? Sustainability. 11 (3), 1-10,. https://doi.org/10.3390/su11030693
Li, G. et al (2020). System dynamics modelling for improving urban resilience in Beijing, China, Resources. Conservation and Recycling. 161, 104954. https://doi.org/10.1016/j.resconrec.2020.104954.
León‚ J.; Ainuddin, S. & Routray, J. K. (2012). Earthquake hazards and community resilience in Baluchistan. Natural Hazards. 63 (2), 909-937.
Marom.W.A. (2014). Mapping and measuring social vulnerabilities of coastal areas of Bangkok and periphery. Proceeding of the Resilient Cities 2014 congress. Bonn.Germany. pp. 29-31. http://resilient-cities.lcle.org/
Marin, G. & Modica, M. (2019). Socio-economic exposure to natural disasters. Environmental Impact Assessment Review. 64, 57-66. https://doi.org/10.1016/j.eiar.2017.03.002.
NOAA/ NWS. (2009). Flood losses: complication of flood loss statistics [Online]. NOAA Gov Climate Research Center. Available: http://www.weather.gov/oh/hic/flood stats/Flood Loss time series, shtml [Accessed25.08.2009].
Renald, A. et al (2015). Toward resilient and sustainable city adaptation model for flood disaster prone city: Case study of Jakarta Capital Region, CITIES. International. 227 (43), 334- 340.
Ruan, J.; Chen, Y. & Yang, Z. (2021). Assessment of temporal and spatial progress of urban resilience in Guangzhou under rainstorm scenarios. International Journal of Disaster Risk Reduction. 66, 102578.
Sun, R. et al (2022). Measurement of urban flood resilience using a quantitative model based on the correlation of vulnerability and resilience. International Journal of Disaster Risk Reduction. 82, 103344.
Taheri, M.B. & Bozorgzade, M. (1996). Urban floods. Publication of Center of Considerations and Researches Urban Instrumental and Architecture. Tehran. Iran.
Wehn, U. et al (2015). Participation in flood risk management and the potential of citizen observatories: A governance analysis. Environmental Science & Policy. 48, 225 – 236. 10.1016/j.envsci.2014.12.017.
Wu, Y.; Yu, G.; & Shao, Q. (2022). Resilience benefit assessment for multi-scale urban flood control programs. Journal of Hydrology. 613, 128349.
Wang L. et al (2022). A review of the flood management: from flood control to flood resilience. Heliyon. 8 (11), e11763. doi: 10.1016/j.heliyon.2022.e11763. PMID: 36468098; PMCID: PMC9713350.
Zhong, M. et al (2020). A framework to evaluate community resilience to urban floods: A case study in three communities. Sustainability. 12 (4), 1521. https://doi.org/10.3390/su12041521.
Zhao, Z. et al (2020). Problems and countermeasures of river management in the process of rapid urbanization in China. Water. 12 (8), 2260. https://doi.org/10.3390/w12082260.