منازعات سیاسی وایدئولوژیکِ اسماعیلیان نزاری و باوندیان طبرستان در عصر سلجوقیان (با توجه به بستر جغرافیایی و شرایط منطقه)

محورهای موضوعی : کالبدی

ملیحه مهرابی دلشاد ¹ (گروه تاریخ، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران)
شهرزاد ساسان‌پور ² (گروه تاریخ، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران)
معصومه قره‌داغی ³ (گروه تاریخ، واحد شبستر، دانشگاه آزاد اسلامی، شبستر، ایران)
رامین یلفانی ⁴ (گروه تاریخ، واحد مجتمع یادگار امام (ره)، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرری، ایران)

تاریخ دریافت : 1398/04/09 تاریخ پذیرش : 1398/04/09 تاریخ انتشار : 1398/04/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

چکیده در این مقاله تقابل حکومت های محلی اسماعیلیان نزاری و شاخه دوم باوندیان طبرستان (466 ه ق تا 606 ه ق) که به ملوک جبال و اسپهبدان نیز شهرت داشتند با اسماعیلیان نزاری در زمینه سیاسی و مذهبی در جغرافیای خاص شمال ایران مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است. باوندیان که از نظر مذهبی پیرو شیعه امامی بودند توانستند با استفاده از ظرفیت ها و شرایط خاص جغرافیایی، اقتصادی و اعتقادی منطقه، به بسط قدرت و تحکیم حکومت در طبرستان بپردازند. این مقطع هم زمان با دوره جانشینان ملکشاه سلجوقی بود که از میان آنان سلطان محمد و سنجر بیشترین نقش را در مناسبات سیاسی و مذهبی نزاریان با باوندیان داشتند. قدرت گیری خوارزمشاهیان در این زمان بر آشفتگی مناطق شمالی ایران افزود که پیامد آن به نفع اسماعیلیان نزاری بود. نزاریان که علاوه بر رویکرد توسعه جغرافیایی در منطقه شمال کشور، داعیه مذهبی نیز داشتند با باوندیان امامی مذهب و شیعیان زیدی گیلان برخورد داشتند و سراسر این دوره روابط آنان خصمانه بوده است. این پژوهش با استفاده از منابع محلی تدوین گردیده که در خلال آن تلاش شده تا با استفاده از گزارش سایر منابع، مناسبات باوندیان طبرستان و اسماعیلیان نزاری به لحاظ سیاسی و مذهبی مورد تحلیل قرار گیرد. بر این اساس، چگونگی مناسبات سیاسی و مذهبی دو حکومت محلی اسماعیلیان نزاری و باوندیان طبرستان، محور کلیدی این پژوهش می باشد که با رویکرد بین رشته ای در تاریخ و جغرافیا انجام شده است. در این میان، جهت بسط علمی و منطقی این مناسبات، ذکر رویدادهای مربوط به دوران سلجوقیان و بعضاً خوارزمشاهیان و همچنین اشاره ای به ظریت های جغرافیایی خاص طبرستان خالی از لطف نخواهد بود.

منابع و مأخذ:

References

Ibn Aithr, Ezeddin, (1976)The Complete History,Translation Abul Qasim Halat,Tehran.

Ibn Esfandiar,Bahaddin Mohammad Ibn Hasan, (1987),Tabarestan History,Correction Abbas Iqbal,Tehran,Kalaleh Khavar,Vol 2.

Amoli,Olialah,Royan History, (1969),Tehran,Iranian Culture Fundation.

Ahadi Gortolmush,Ebrahim,Geographic Distribution of The Ismaili of Iran.

Bosworth,Clifford Edmund, (1992),Iranian Political and Dynestic History,Cambridg,Vol 5,Collector J.A.Boyle,Translation Hassan Anousheh,Amirkabir.

Bandari Esfahani, (1977),Zbadhah al-Nusra and Nukhbah al-Esra,Mohammad Hosein Khalili, Iranian Culture Fundation.

Juveni,Atamelk, (1999),The history of the world,correction Abdul Wahab Qazvini,Tehran,Nagsh Ghalam.

Hafezabrou,Nouruddin Abdullah Ibn Lotfollah Behdadini Khafi, (1985),Majmao Tavarikh Soltaniyeh,Trying to Mohammad Modarresi Zanjani,Tehran Ettela’at.,Afagh Al-jadideh.

Hamavi,Yaghot, (1979),Mojaem Al-Baldan,Beirut.

Ravandi,Morteza, (1997),Iranian Social Hisory,Arash Publications.

Robino,H,L, (1977),Mazandaran and Astarabad,Translation Gholamali Vahid Mazandarani,Tehran, scientific and Cultural.

Zarrinkub,Abdulhusein, (1989),History of The People of Iran,Tehran, Amirkabir.

Zambaur,The Relation of Caliphs and Shahriyar,Translation mohammad Jawad Mashkour,Tehran, Khayyam.

Lestrange.Guy, (1985),Historical Geography of The Eastern Caliphate Territories,Translation Mahmud Erfan,Tehran,Scientific and Cultural.

Linpoul et al, (1984),History of Islamic Government and Ruling Families,Translation Sadegh Sajaddi,Tehran,History of Iran.

Kashani,Jalaleddin Abulghasem, (1987),Zubdah al Tawarikh,Fatimid and Nizari Parts,Trying to Mohammad Tghi Daneshpajooh,Vol2,Tehran,Institute for Cultural Studies and Research.

Qazvini Razi, (1992),Al-Naghz,Correction Seyed Jamaludin Hoseini Emory Known as mohaddes,Tehran,Heidary.

Marquardt,Joseph, (1984),Small Dynasties of Northern Iran,History of Iran from Islam to Salajeghe,Vol4,Collector Richard Frye,Translation Hasan Anousheh,Tehran Amirkabir.

Madelung,Wilfred, (1999),Badospanian,Translation Sudabeh Mahdavi,Sari,Cultural Research.

Neyshaburi,Zahir al-din, (1953),Seljuknameh,Trying to Ismail Afshar Hamidolmolk,Tehran,kalaleh khavar.

Marashi,Seyed Zahiroddin, (1985),History of Tabarestan and Royan and Mazandaran,Correction Manouchehr Sotoudeh,Tehran Ettela’at.

Hamedani,Rashiddodin Fazlolah, (1959),Jameo al-Tawarikh,Part of the Fatemid and Ismaili and Daiyan,Trying to Mohammad Taghi Daneshpajuh and mohammad Taghi Modarresi,Tehran,Scientific and Cultural.