کانون‌های مدیریت جریان خبر در مقیاس جهانی و ظهور مفهوم نقاط استراتژیک رسانه‌ای

محورهای موضوعی : کالبدی

محمدرضا حافظ نیا ¹ (استاد جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس)
احسان لشگری ² (استادیار جغرافیای سیاسی دانشگاه یزد)

تاریخ دریافت : 1398/05/09 تاریخ پذیرش : 1398/05/09 تاریخ انتشار : 1392/04/01

کلید واژه:

چکیده مقاله :

چکیده اندیشمندان ژئوپلیتیک در طول سدۀ گذشته همواره درصدد بوده اند که به فراخور شرایط طبیعی و انسانی مناطق مختلف و با ارائه استدلال‌های لازم اهمیت سیاسی برخی کانون‌ها و نقاط جغرافیایی را پررنگ تر نموده و سیاستمداران را جهت نفوذ، تسلط و مدیریت اینگونه فضاها ترغیب نمایند. بدیهی است اهمیت سیاسی مکان‌ها و فضاهای مختلف در طول زمان ثابت نبوده و بویژه ممکن است تحت تأثیر عوامل انسانساخت دچار ارتقاء و دگرگونی گردد. در این راستا توسعه فزاینده جهانی شدن و شبکه‌ای شدن فعالیت‌های رسانه‌ای سبب اهمیت یافتن نهادهای جهانی مدیریت جریانات رسانه‌ای و مکان‌های استقرار آنها گردیده است. زیرا این نهادها پتانسیل‌ها و توانایی‌های فزاینده‌ای در تأثیرگذاری بر دیگر مکان‌ها و فضاهای جغرافیایی دارند و با توجه به اثرگذاری فزاینده این نهادها اهمیت فزاینده‌ای برای آنها متصور می‌باشد. در این مقاله این پرسش مطرح است که آیا امکان تطبیق تعریف مفهوم مکان و فضای استراتژیک با مکان‌های جهانی کنترل و مدیریت جریانهای رسانه‌ای و خبری وجود دارد؟ در سیر انجام این تحقیق کوشش گردیده با رویکردی توصیفی - تحلیلی، در درجه نخست مفهوم فضای استراتژیک تبیین گردد، سپس با تطبیق کارکردهای نهادهای جهانی و بزرگ مقیاس، هدایت افکار عمومی و تطبیق آن با تعریف فضای استراتژیک، مصادیق نوینی از این مفهوم ارائه گردد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که امروزه می‌توان مکان استقرار نهادهای اصلی کنترل و هدایت جریان رسانه‌ای در جهان را به مثابه مصادیق توینی از مفهوم فضای استراتژیک مطرح نمود.

منابع و مأخذ:

منابع

آزاد، اسداله (1386)؛ اطلاعات و ارتباطات؛ مفاهیم، نظریه‌ها و جغرافیای سیاسی؛ تهران: نشر چاپار.

احمدیان، قدرت الله و غلامی، طهمورث(1388)؛آسیای مرکزی و قفقاز، عرصه تعارض منافع روسیه با غرب؛ دو فصلنامه اوراسیا، سال دوم، ش4؛ پائیز و زمستان 1388.

افشردی، محمدحسین(1380)؛ ژئوپلیتیک قفقاز و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران؛ تهران: انتشارات دورۀ عالی جنگ.

باقری، علی(1370)؛ کلیات و مبانی استراتژی و جنگ؛ تهران: انتشارات نشر بین الملل.

بوزان. بری و ویور. الی (1388)؛ مناطق و قدرتها؛ ترجمه رحمان قهرمانپور؛ تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی.

پوراحمد، احمد(1388)؛ قلمرو و فلسفه جغرافیا؛ تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

تامیسون، جان (1380)؛ رسانه‌ها و مدرنیته؛ ترجمه مسعود اوحدی؛ تهران: انتشارات سروش

توانبخش، مهرداد (1386)؛ دیپلماسی رسانه‌ای به مثابه ابزار سیاست خارجی؛ پژوهشکده تحقیقات استراتژیک، پژوهشنامه شمارۀ 10.

حافظیان، محمدحسین(1388)؛ دولت، نخبگان و توسعه در خاورمیانه؛ تهران: انتشارات معاونت پژوهشهای سیاست خارجی مجمع تشخیص مصلحت

دبریکس، فرانسفوا (1388)؛ وحشت از تصویر: روابط بین الملل و مدار جهانی تصویر؛ ترجمه سبحان رضایی؛ مجموعه مقالات مرزهای نو در ارتباطات بین الملل، ویراستار مهدی سمتی، ترجمه حسن بشیر، تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق(ع).

سنجابی، علیرضا(1383)؛ استرتژی و قدرت نظامی؛ تهران: انتشارات پاژنگ.

سیف پور، رضا (1391)؛ هژمونی رسانه‌ای غرب و تهدید ابعاد امنیت ملی ایران؛ مجموعه مقالات پنجمین کنگرۀ انجمن ژئوپلیتیک ایران؛ تهران: انتشارات سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.

عزتی، عزت اله (1384)؛ ژئواستراتژی؛ چاپ چهارم، تهران: سمت

قوام، سید عبدالعلی (1388)؛ روابط بین الملل: رویکردها و نظریه‌ها؛ تهران: انتشارات سمت.

کازنوو، ژان (1387)، جامعه شناسی وسایل ارتباط جمعی، ترجمه باقر ساروخانی و منوچهر محسنی، تهران: نشر اطلاعات.

کریمی پور، یداله(1380)؛ مقدمه‌ای بر ایران و همسایگان؛ انتشارات جهاد دانشگاهی تربیت معلم.

گنر، هربرت (1385)؛ دمکراسی و خبر؛ ترجمه علیرضا دهقان؛ تهران: انتشارات سمت

گیبنز، جان (1381)؛ سیاست پست مدرنیته؛ ترجمه: منصور انصاری، تهران: انتشارات گام نو.

گیلبوآ، ایتان(1388)؛ ارتباطات جهانی و سیاست خارجی؛ ترجمۀ حسام الدین آشنا و محمدصادق اسماعیلی؛ تهران: دانشگاه امام صادق (ع).  

لال، جیمز (1379)؛ رسانه‌ها، ارتباطات و فرهنگ؛ ترجمه مجید نکودوست؛ تهران: انتشارات روزنامه ایران.

لشگری، احسان (1391)؛ تبیین نظری مفهوم مکانها و مناطق استراتژیک، رساله دکتری رشته جغرافیای سیاسی دانشگاه تربیت مدرس، به راهنمایی محمدرضا حافظ نیا، تیرماه 1391.

لطفیان، سعیده (1387)؛ استراتژی و روشهای برنامه ریزی استراتژیک؛ تهران: انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین الملل وزارت امورخارجه.

محسنیان راد، مهدی (1382)؛ ارتباط شناسی؛ چاپ سوم، تهران: انتشارات سروش.

مطهرنیا، مهدی(1384)؛ مبانی نظری دکترین امنیت ملی آمریکا در قرن 21؛ مجموعه مقالات کتاب آمریکا (ویژۀ دکترین امنیت ملی آمریکا؛ گردآوری رضاداد درویش؛ تهران: انتشارات ابرار معاصر.

مولانا، حمید (1384)، اطلاعات و ارتباطات جهانی: مرزهای نو در روابط بین‌الملل، مترجم اسداله آزاد و محمد حسن زاده، تهران: نشر کتابدار.

مولانا، حمید (1371)؛ جریان بین المللی اطلاعات؛ ترجمه یونس شکرخواه؛ تهران: انتشارات مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها 

Deli carpini, M and Williams (1994); Methods, methaphors and media research: the use of television in political conversation. Communication research 21.

Fourie, P-J(2001); Media studies, volume one: Institiutions, theories and issues, landsdown: juta education

Gilboa, E (1998); Media diplomacy: conceptual divergence and applications, Hansard international journal of press/politics, no 3.

Lewis, Anthony (1997); Democracy and freepress: are they incompatible? Bulletin, the American academy of arts and science (March 1997), no6.

Mearsheimer, John(2009) ; The Tragedy of great power politics, translated by cheginizadeh from English to Persian , research and study center of foreign minster publisher , Tehran [ in Persian].

Liddle Hart, B.H (1967); Strategy: indirect approach; London: Faber & Faber.