تحلیل فضایی آسیب پذیری شهری در زمان رخدادهای امواج حدی گرم با استفاده از شاخص خودهمبستگی فضایی MORANs I (مطالعه موردی شهر شیراز)

محورهای موضوعی : مقالات تحلیلی جغرافیایی و محيطي

فهیمه هوشمند ¹ , محمدابراهیم عفیفی ²

1 - دانشجوی دکترای دانشگاه آزاد اسلامی لارستان، گروه جغرافیا،
2 - دانشیار گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران(نویسنده مسئول)

تاریخ دریافت : 1400/04/15 تاریخ پذیرش : 1400/08/22 تاریخ انتشار : 1403/03/17

کلید واژه:

چکیده مقاله :

موج¬های گرمایی شدید از مهم¬ترین بلایای آب و هوایی بوده که هر سال پیامدهای زیست محیطی مخربی را در طبیعت به جای می گذارند. در این پژوهش برای بررسی روند سری زمانی فراوانی 30 ساله (2016-1987) رخدادهای امواج گرم شهر شیراز از دو نمایه روزهای گرم و امواج گرم (روزهای گرم با تداوم 2 روز و بیشتر) از آماره ناپارامتریک تحلیل روند Sens استفاده شده که نتایج آن در همه ایستگاه¬ها بیانگر وجود یک روند افزایشی هم در تعداد روزهای گرم شهر شیراز و هم در فراوانی رخدادهای امواج گرم در 5 ایستگاه سطح شهر شیراز بوده است. هدف اساسی این پژوهش، تحلیل فضایی آسیب¬پذیری شهر شیراز در زمان رخداد امواج گرم است که بر اساس تحلیل فراوانی اموج گرم ثبت شده است. با استفاده از تحلیل آمار فضایی لکه¬های داغ، نواحی بحرانی شهر شیراز حین رخداد موج گرم شناسایی شد و میزان جمعیت در معرض خطر با استفاده از تحلیل ماتریس متقاطع به¬دست آمد. نتایج نشان داد که هسته¬های بحرانی داغ در روز¬های حاکمیت موج گرم در ساعت 12، عموما مناطق شمالی و جنوبی را به صورت معنی-داری درگیر کرده است. میانگین دمایی این هسته داغ حرارتی به¬ طور متوسط در طی دو موج گرم، به بیش از 43 درجه سانتی¬گراد رسیده است. دمای این هسته داغ حرارتی به¬صورت معنی¬داری حین رخداد موج گرم بالا می¬رود.

منابع و مأخذ:

 اﺑﺮاﻫﯿﻤﯽ ﻫﺮوی، ﺑﻬﺮوز،1393، ﺗﺤﻠﯿﻞ رواﺑﻂ ﺑﯿﻦ ﺟﺰاﯾﺮ ﺣﺮارﺗﯽ ﺷﻬﺮي و ﺗﻐﯿﯿﺮات ﮐﺎرﺑﺮي/ ﭘﻮﺷﺶ زﻣﯿﻦ ﺑـﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﺗﺼـﺎوﯾﺮ ﻣـﺎﻫﻮاره¬اي در ﮐﻼﻧﺸﻬﺮ ﮐﺮج، داﻧﺸﮕﺎه ﺷﻬﯿﺪ ﭼﻤﺮان اﻫﻮاز، ﮔﺮوه ﺳﻨﺠﺶ از دور.
 افشار، مژگان، 1379، بررسی و شناخت جزیره حرارتی شهر تهران، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران.
 اکبری، هادی. 1379، بررسی الگوی توزیع درجه حرارت شهر تهران با استفاده از اطلاعات حرارتی لندست TM، پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشگاه تربیت مدرس.
 امیری، رضا، علیمحمدی، عباس، علوی‌پناه، سیدکاظم، 1386، مطالعه تغییرپذیری فضایی-زمانی حرارت در ارتباط با کاربری/پوشش زمین در منطقه شهری تبریز با استفاده از داده های حرارتی و انعکاسی TM و ETM+ لندست، مجله محیط شناسی، سال سی و سوم، 43، صفحه 120-107.
 آخوند زاده، مهدی و سراجیان، محمد رضا.1386، کاربرد تصاویر ماهواره ای Terra-ASTER در نمایش جزایر حرارتی در مناطق شهری –شهر تهران، دومین همایش مقابله با سوانح طبیعی. قطب علمی مهندسی نقشه برداری و مقابله با سوانح طبیعی . دانشکده فنی دانشگاه تهران.
 حدادی، حسین 1388، تحلیل زمانی و مکانی امواج گرما در ایران. پایان نامه کارشناسی ارشد اقلیم شناسی در برنامه ریزی محیطی، دانشکده علوم انسانی و اجتماعی، گروه جغرافیا، دانشگاه تربیت مدرس
 رحیمی، داریوش؛ میرهاشمی، حمید؛ علیزاده، تیمور 1396، بررسی تحلیل ساختار امواج گرمایی در غرب و جنوب غرب ایران. جغرافیا و برنامه¬ریزی محیطی، سال 28، شماره 3.
 عفیفی، محمد ابراهیم، محمدی، مجتبی، 1400، بررسی وقوع پدیده جزایر حرارتی شهری با استفاده از تصاویر ماهواره ایASTER (منطقه مورد مطالعه: شهر شیراز) ، فصلنامه جغرافیا و مطالعات محیطی، سال دهم، شماره 37، صص21-44
 فاطمی، سید باقر، رضایی، یوسف، مبانی سنجش از دور، انتشارات آزاده، 1384.
 قویدل رحیمی، یوسف، رضایی، محمد 1394، جستاری پیرامون شناسایی، طبقه بندی و تحلییل سیینوپتیک امواج گرمایی استان شیراز. جغرافیا و برنامه ریزی، 19 (54)، 253-277.
 کریمی فیروزجایی، محمد، کیاورز، مجید، علوی پناه، سیدکاظم، 1396، پایش و پیش بینی شدت جزیره حرارتی شهر بابل با توجه به گسترش شهری و تغییرات کاربری اراضی در بازه زمانی 1364-1394، مهندسی فناوری اطلاعات مکانی، دوره 5، شماره 3، صص123-151
 مجرد، فیروز، معصوم پور، جعفر؛ رستمی، طیبه 1394، تحلیل آماری همدیدی امواج گرم بالای 40 درجة سانتی گراد، در غرب ایران.جغرافیا و مخاررات محیطی، 13 (1)، 47-51.
 ﻣﺠﻨﻮﻧﻴﺎﻥ، ﻩ. 1374. ﻣﺒﺎﺣﺜﻲ ﭘﻴﺮﺍﻣﻮﻥ ﭘﺎﺭﻙ ﻫﺎ، ﻓﻀﺎﻱ ﺳﺒﺰ ﻭ ﺗﻔﺮﺟﮕﺎﻩ ﻫﺎ. ﺳﺎﺯﻣﺎﻥ ﭘﺎﺭﻙ ﻫﺎ ﻭ ﻓﻀﺎﻱ ﺳﺒﺰ ﺗﻬﺮﺍﻥ.

 Austria P. F., Bandala, E. R. (2017). Temperature and heat-related mortality trends in the Sonoran and Mojave desert region. Atmosphere, 8 (53), 1-13.
 Griffith, D. A. (2003). Spatial Autocorrelation and Spatial Filtering: Gaining Understanding through Theory and Scientific Visu-alization, Advances in Spatial Science, Springer, 247.
 Intergovernmental Panel on Climate Change (2014). Climate Change 2014: Impacts, Adaptation and Vulnerability. Working group II contribution to the IPCC fifth assessment report, Cambridge, United Kingdom: Cambridge University Press. www.ipcc.ch/report/ar5/wg2.
 Madrigano, J., Ito, K., Johnson, S., Kinney, P. L., Matte, T. (2015). A case-only study of vulnerability to heat wave-related mortality in New York city (2000-2011). Environ Health Perspect, 123 (7), 672-678.
 Sen, P. K. (1968). Estimates of the regression coefficients based on Kendall’s tau. Journal of the American Statistical Association, 63: 1379-1389.
 Tonglin, Z., Lin, Ge., (2007). A decompositionof Moran's I for clustering detection,Computational statistics and data analysis, 51.
 Wang, ZB, Fang, CL. (2016). Spatial-temporal characteristics and determinants of PM 2.5 in the Bohai Rim Urban Agglomeration. Chemosphere; 148:148-62.