بررسی و ارزیابی تاب آوری شهری در برابر خطرات سیلاب(مطالعه موردی منطقه 3 شهر شیراز)

محورهای موضوعی : مقالات تحلیلی جغرافیایی و محيطي

محمدرسول   پروری ¹ ( دانشجوي دکتري جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران)
مرضیه موغلی ² (دانشیار گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران (نویسنده مسئول) )
محمدابراهیم عفیفی ³ ( دانشیار گروه جغرافیا، واحد لارستان، دانشگاه آزاد اسلامی، لارستان، ایران)

تاریخ دریافت : 1402/11/29 تاریخ پذیرش : 1403/02/13 تاریخ انتشار : 1403/03/16

کلید واژه:

چکیده مقاله :

هدف از انجام این پژوهش بررسی وضعیت تاب آوری در برابر مخاطرات سیلاب در منطقه 3 شهر شیراز می باشد. تحقیق حاضر با ترکیب داده های عینی برگرفته از اسناد آماری و گزارشات مکتوب و نیز داده های پرسشنامه حاصل از بررسی های پیمایشی انجام شده است.نمونه آماری پژوهش 30 نفر از متخصصان درگیر مدیریت بحران و تاب آوری ناحیه 3 شهرداری شیراز می باشد.حجم نمونه با استفاده از روش اشباع نظری تعیین و برای نمونه گیری از روش گلوله برفی استفاده شده است.به منظور تعیین وزن شاخص ها و اهمیت آنها در تاب آوری از روش آنتروپی شانون و همچنین به منظور ارزیابی تاب آوری ناحیه های محدوده مورد مطالعه از روش کوپراس استفاده شده است. نتایج حاصل از بررسی ها نشان می دهد که در ابعاد چهارگانه ( کالبدی، اقتصادی، اجتماعی و نهادی) مورد بررسی ناحیه های 6 و 5 دارای عملکرد بهتری از منظر تاب آوری می باشند و ناحیه های7 و 2 دارای عملکرد ضعیف در متغیرهای تاب آوری در برابر سیلاب می باشند.

منابع و مأخذ:

پورطاهری، مهدی(1389) کاربرد روش های تصمیم گیری چند شاخصه در جغرافیا، تهران:انتشارات سمت،ص88.
حاجی نژاد،علی، بذرافشان،جواد،وثوقی حمزه خانلو، جلال، بدری،سیدعلی(1395)ارزیابی راهبردهای اسکان مجدد پس از مخاطره زلزله در نواحی روستایی مطالعه موردی دهستان آبگرم شهرستان اردبیل،مجله مخاطرات محیط طبیعی،سال 5،شماره9،صص20-1.
حسينيون، سولماز( 1395 )، تاب آورى در سكونتگاه هاى فقيرنشين، فصلنامه شهرسازى و معمارى هفت شهر، شماره 53 . صص 156-152.
حیدرزاده، حمیده، بالیست، جهانبخش، کریمی، سعید، جعفری، حمیدرضا(1395)پهنه بندی تاب آوری بافت های شهری در برابر زلزله با استفاده از منطق فازی و FAHP (مطالعه موردی منطقه 12 شهرداری تهران)،مجله محیط زیست و توسعه، سال 7، شماره 14،صص72-61.
خالدی، شهریار، قهرودی تالی، منیژه، فرهنمد، قاسم(1399)سنجش وارزیابی میزان تاب آوری مناطق شهری در برابر سیلاب های شهری(مطالعه موردی:شهر ارومیه)فصلنامه توسعه پایدار محیط جغرافیایی،سال دوم،شماره سوم،صص182-169.
روستا، مجتبی، ابراهیم زاده، عیسی و ایستگلدی، مصطفی، (1396)، تحلیل تاب آوری کالبدی در برابر زلزله:مطالعه موردی بافت فرسوده شهر مرزی زاهدان، مجله جغرافیا و توسعه، شماره46، صص18-1.
زارع، صدیقه، (1395)، برنامه ریزی فضایی باهدف افزایش تاب¬آوری شهری با استفاده از مدل مکانی کاتر در شهرهای ساحلی مازندران: مطالعه مکانی شهرسرخرود، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر اصفهان، دانشکده معماری و شهرسازی، گروه برنامه ریزی شهری، اصفهان،ص22.
زيارى، يوسفعلى؛ عباداله زاده ملكى، بهناز؛ بهزاد پور، الناز( 1397)ارزيابى ميزان تاب آورى كالبدى در برابر مخاطرات زلزله با رويكرد دستيابى به مديريت پايدار( مورد مطالعه: منطقه يك تهران)، فصلنامه علمى-پژوهشى نگرش هاى نو در جغرافياى انسانى، سال دهم، شماره دوم،112-97.
صفاری، امیر، ساسان پور، فرزانه، موسی وند، جعفر(1390) ارزیابی آسیب پذیری مناطق شهری در برابر خطر سیل با اسـتفاده از سیستم اطالعات جغرافیایی و منطق فازی مطالعه موردی:منطقه3تهران،نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، دوره17، شماره20، صص.150-129.
ناهید، مصطفی، زندمقدم، محمدرضا،کرکه آبادی، زینب(1400)سنجش و ارزیابی میزان تاب آوری مناطق شهری در برابر سیلاب های شهری(مطالعه موردی:منطقه 4تهران)فصلنامه علوم و تکنولوژی محیط زیست، دوره23، شماره12، پیاپی115،صص145-125.
نیکمردنمین، سارا، (1390)، کاهش خطرات زلزله با تاکید بر عوامل اجتماعی رویکرد تاب¬آوری: مطالعه موردی منطقه 22 تهران، پایان¬نامه¬ی کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر، دانشکده معماری و شهرسازی، برنامه ریزی شهری،ص21.
Campana, N.A. and Tucci, E.M.C., 2001. Predicting floods from urban development scenarios: Case study of the Diluvio basin, Porto Alegre, Brazil. Urban Water, 3, p. 113-124. https://www.sciencedirect.com/science/article.
USAID. (1772). Making cities work: USAID, s urban strategy. An Initiative launched by the Administrator and prepared by the Urbanization task force.
NOAA/ NWS, 2009. Flood losses: complication of flood loss statistics [Online], NOAA gov climate research Center. Available: http://www.weather.gov /oh/hic/flood stats/Flood Loss time series, shtml .
Sun, R., Shi, S., Reheman, Y., & Li, S. (2022). Measurement of urban flood resilience using a quantitative model based on the correlation of vulnerability and resilience. International Journal of Disaster Risk Reduction, 103344.
Eslamian, S., & Maleki, M. (2021). Disaster Resilience and Computational Methods for Urban Infrastructures. In Handbook of Disaster Risk Reduction for Resilience (pp. 279-298). Springer, Cham.
Eslamian, S., Parvizi, S., & Behnassi, M. (2021). New Frameworks for Building Resilience in Hazard Management. In Handbook of Disaster Risk Reduction for Resilience (pp. 107-130). Springer, Cham.
Nazif, S., Mohammadpour Khoie, M. M., & Eslamian, S. (2021). Urban Disaster Management and Resilience. In Handbook of Disaster Risk Reduction for Resilience (pp. 157-185). Springer, Cham.
Mayunga, J. S. 2007. Understanding and applying the concept of community disaster resilience: a capital-based approach, summer academy for social vulnerability and resilience building, Munich, Germany, 1, 16. https://www.
Ainuddin, S., & Routray, J. K. (2012). Community resilience framework for an earthquake prone area in Baluchistan. International Journal of Disaster Risk Reduction, 2, 15-36.
Yang, Qiaoyun Yang, Dan; Li, Peng; Liang, Shilu; Zhang, Zhenghu (1712). Discrete Dynamics in Nature and Society; New York. DOI:27.2255/1712/55.
Mitchell, T., & Harris, K.. 2012. Resilience: A risk management approach, ODI Background Note, Overseas Development Institute: London, England. http://www.sciepub.com/
Cutter, Susan. L. Lindsey Barnes, Melissa Berry, Christopher Burton, Elijah Evans, Eric Tate, and Jennifer Webb.2008 Community and Regional Resilience: Perspectives From Hazards, Disasters, and Emergency Management, CARRI Research Report 2 https://www.degruyter.com/
Ghadiri, M. Roknaddin Eftekhari, A. Shayan, S. Parhizkar, (2011)0 “Explaining the Socio-Spatial Focus of Tehran’s Vulnerability against Earthquake”0 Journal of Planning and Space Planning, Volume 26, No. http://jzpm. miau.ac.ir/article_3662_en.htm.
Prerna S,Adjo ,A, Brian ,W, Sanskruti, J (2022) Lessons from case studies of flood resilience: Institutions and built systems, Journal, Transportation Research Interdisciplinary Perspectives, Volume 6.
Bastaminia, Amir; Rezaie, Mohammad reza; Tazesh, Y.; & Dastoorpoor, Maryam. (2021). Evaluation of Urban Resilience to Earthquake A Case Study: Dehdasht City. International Journal of Ecology & DevelopmentTM, 32(4), 46-56.
Falco, G. J. (2015). City Resilience through Data Analytics: A Human-centric Approach. Procedia Engineering, 222, 2772 -1314. Retrieved from: www.sciencedirect.com/science/ article/pii/S2200075225712606.
Bodoque, J. M., Amérigo, M., Díez-Herrero, A., García, J. A,. Cortés, B., Ballesteros-
Cánovas, J. A., & Olcina, J. (2016) Improvement of resilience of urban areas by integrating social perception in flash-flood risk management. Journal of Hydrology. Pp665–606. Retrieved from : http://www. sciencedirect.com/science/article/pii.
Wehn Uta a, Maria Rusca a, Jaap Evers a, Vitavesca Lanfranchi b,(2015). Participation in flood risk management and the potential of citizen observatories: A governance analysis environmental science & policy, 42: 115 – 136.