بررسی برهمکنش رودخانه و آبخوان با استفاده از پارامترهای فیزیکوشیمیایی، مطالعه موردی: بخش شمالی محدوده دزفول- اندیمشک
محورهای موضوعی : فصلنامه زمین شناسی محیط زیستمحمد فاریابی 1 , منوچهر چیت سازان 2
1 - هیات علمی دانشگاه جیرفت
2 - استاد دانشکده علوم زمین، دانشگاه شهید چمران اهواز
کلید واژه: رودخانه دز, آب زیرزمینی تبادلات آبی, پارامترهای فیزیکوشیمایی,
چکیده مقاله :
تعیین نحوه تبادلات آبی بین آب زیرزمینی و رودخانه ها، به عنوان مهمترین منابع آب در مناطق خشک و نیمه خشک، در سال های اخیر توجه بسیاری از محققین را به خود جلب کرده و روش های مختلفی مانند استفاده از نشت سنج ها، مینی پیزومترها و دیتالاگرهای حرارتی و همچنین سنجش و مطالعه پارامترهای فیزیکوشیمیایی برای بررسی این تبادلات آبی توسعه پیدا کرده اند. رودخانه دز که سومین رودخانه بزرگ ایران است، یکی از منابع آب سطحی مهم در بخش شمالی استان خوزستان است. در این مطالعه برهمکنش این رودخانه و آبخوان موجود در بخش شمالی محدوده دزفول- اندیمشک با استفاده از پارامترهای فیزیکوشیمیایی مطالعه شده است. به این منظور تغییرات زمانی و مکانی پارامترهای کیفی آب زیرزمینی و رودخانه بررسی شده است. در بررسی های زمانی از نتایج آنالیز شیمیایی منابع انتخابی موجود در منطقه و رودخانه دز استفاده شده است. برای بررسی مکانی تبادلات آبی رودخانه و آبخوان نیز 69 نمونه آب زیرزمینی از چاه های بهره برداری جمع آوری و آنالیز شده است. نتایج این آنالیزهای شیمیایی با استفاده از نمودارهای پایپر، درو و نمودارهای ترکیبی و همچنین روش های آماری مانند آنالیز خوشه ای بررسی شده است. همچنین از برنامه کامپیوتری PRO-GRADE برای ارزیابی نتایج حاصله از پارامترهای فیزیکوشیمیایی استفاده شده است. نتایج حاصل از این تحقیق موید وجود ارتباط هیدرولیکی بین رودخانه دز و آبخوان در منطقه مورد مطالعه است. ماهیت هیدرولیکی رودخانه دز به صورت یک رودخانه دهنده است. اندازه گیری غلظت نیترات در آب رودخانه و آب زیرزمینی نیز موید کاهش آغشتگی نیتراته آبخوان توسط آب نفوذ یافته از طریق رودخانه است.
Determination of the hydraulic interaction between the rivers and groundwater, as the most significant water resources in arid and semi-arid regions, attracted a great attention recently. In recent years, several methods have been used for the study of these water exchanges such as seepage meters, minipiezometers, temperature data loggers and the study of the physicochemical parameters. The Dez River that is the third largest river in Iran also is one of the important surface water resources in the northern part of Khuzestan province. In this research, the water physicochemical parameters were used to assessment of the interaction between the Dez River and aquifer in the north part of Dezful-Andimeshk district. To this purpose, the temporal and spatial variations of river and groundwater quality parameters have been studied. The physicochemical analysis results of the river and quality monitoring wells have been used for the temporal assessments of river-aquifer interaction. For spatial assessment of the river-aquifer interaction, 69 groundwater samples were collected from the abstraction wells. Hydrochemical diagrams such Piper and composition diagrams along with some statistical methods such as Cluster Analysis were applied to the interpretation of the results of the water samples analysis. Also, the PRO-GRADE computer code was used for evaluation of the achieved results. The results of this study show that the Dez River has a losing nature and its recharge water in to the underlying groundwater body can enhance the quality of the groundwater in the study area. The measured nitrate concentration of river and groundwater also shows the positive role of river infiltrated water on the groundwater quality
_||_