بررسی آلودگی زمین شیمیایی فلزات سنگین در نهشته های تراورتن و خاک،محور قروه-تکاب ،شمال غرب ایران
محورهای موضوعی : فصلنامه زمین شناسی محیط زیست
ریحانه روشنک
1
(دانشجوی دکترای زمین شناسی اقتصادی دانشگاه شهید چمران اهواز)
فرید مر
2
(استاد دانشکده علوم زمین دانشگاه شیراز)
بهنام کشاورزی
3
(استاد دانشکده علوم زمین دانشگاه شیراز)
کلید واژه: خاک, آلودگی, فلزات سنگین, تراورتن, محور قروه-تکاب,
چکیده مقاله :
چرخه زیست زمین شیمیایی عناصر با سنگ آغاز می گردد،بنابراین زمین شناسی و زمین شیمی سنگ و فرسایش خاک بیشترین نقش را در توزیع و تمرکز عناصر بالقوه سمناک در هر بوم سامانه ایفا می کند.در این پژوهش نمونه های سنگ و خاک مناطق روه،بیجار و تکاب در استانهای کردستان و آذربایجان غربی با استفاده از روش آنالیز دستگاهی ICP-MS تجزیه زمین شیمیایی شد.در بررسی زمین شیمیایی غلظتهای بالایی از فلزات سنگین CO,Se,Cd,Ni,As در نمونه های خاک و تراورتن یافت شد که در این میان آرسنیک غلظت بسیار بالایی (ppm10000بیش از) را نشان داد.چگونگی حضور فلزات سنگین در تراورتن های منطقه نیز با استفاده از تجربه XRD بررسی شد و با تلفیق نتایج کانی شناختی و زمین شیمیایی،یکی از علل غلظت بالای آرسنیک در این نهشته ها،حضور کانیهای آرسنیک دار می باشد.برخی شاخصهای زیست محیطی شامل ضریب غنی شدگی(EF)،ضریب آلودگی(Cf),بار آلودگی جمعی(pli),و خطر بوم شناختی بالقوه(ri) برای نمونه ها محاسبه شد و اکثر نمونه ها در رده آلودگی بسیار شدید جای گرفتند.میانگین غلظت آرسنیک در نمونه های سنگ و خاک منطقه،به ترتیب 1089/1423(mg/kg) می باشد.عامل اصلی وجود چنین غلظت های بالایی از فلزات سنگین و به ویژه آرسنیک،در محیط های زمین شیمیایی این منطقه را می توان،وجود تعداد زیادی چشمه های تراورتن ساز باقیمانده از مراحل پسین فعالیتهای آتشفشانی،دانست.
Biogeochemical cycle begins with rock, so geology and geochemistry of rock and soil erosion play the mostimportant role in the distribution and concentration of potentially toxic elements in each ecosystem. In this study,rock and soil samples from Gorveh, Bijar and Takab cities were analyzed using ICP-MS instrumental method.Geochemical analyses indicate high amounts of heavy metals such as As, Ni, Cd, Se and Co in soil andtravertine samples, of which arsenic is prominent (>10000 ppm). XRD analysis revealed how heavy metals arepresent in the travertines of the area and by integrating mineralogical and geochemical results, the main reasonfor high concentration of As in these deposits was shown to be the presence of arsenic bearing minerals. Theenvironmental indices including enrichment factor, contamination factor, pollution load index, potentialecological risk index were calculated and indicated that the majority of the samples are categorized as highlycontaminated. Average arsenic concentration in rock and soil samples is 423 and 1089 (mg/kg) respectively. Themain reason for such high heavy metals contents -especially arsenic- in the area is believed to be the existence ofmany hot springs representing waning stages of volcanic activity.