مطالعات رسوب شناسی و روند تغییرات اندازه ذرات به طرف پایین دست و تعیین معادله دبی- رسوب حوضه آبریز جاجرود
محورهای موضوعی : فصلنامه زمین شناسی محیط زیست
فرج االله فیاضی
1
(گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه تربیت معلم تهران)
نیما نظام وفا
2
(گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه تربیت معلم تهران)
خلیل رضایی
3
(گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه تربیت معلم تهران)
ندا نوروزی
4
(گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه تربیت معلم تهران)
فائزه بوربوری
5
(گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه تربیت معلم تهران)
محمد نخعی
6
(گروه زمین شناسی، دانشکده علوم، دانشگاه تربیت معلم تهران)
کلید واژه: سیلاب, جاجرود, رسوب شناسی, دبی,
چکیده مقاله :
رسوبات پر کننده سدها باعث کاهش عمر مفید آنها شده و در این رابطه مطالعات رسوبشناختی بستر رودخانههای ورودی در جهتشناسایی منابع تولید رسوب و کاهش آنها بسیار ضروری به نظر میرسد. سد لتیان و رودخانه جاجرود نیز دارای وضعیتی اینگونه میباشند.حوضه آبریز جاجرود دارای وسعتی برابر 710کیلومتر مربع بوده و در شمال شرق تهران واقع شده است. این حوضه آبریز شامل 7زیرحوضه فشم، آهار، میگون، لوارک، امامه، کند و افجه میباشد. شکل آن از سمت شمال غربی به جنوب شرقی شبیه بیضی میباشد. رودخانهجاجرود که از نوع رودخانههای بریده بریده است، دارای بستر گراولی با کانال منفرد و پارامتر سدی بیشتر از یک میباشد. این رودخانه باشیب متوسط 4درصد در مناطق بیکربناته در سازندهای سیلیکاته، بیکربناته کلسیک، بیکربناته، سولفاته و شور جریان دارد. اندازه ذراترسوبات بستر به دلیل ورود شاخابههای فرعی، ورود ذرات رسوبی به شکل واریزه، فعالیتهای تکتونیکی خاص منطقه و تغییرات شیبآبراهه، دارای روند تغییرات نامنظم است. تراکم زهکشی حوضه آبریز جاجرود برابر 1.6میباشد.سدهای غالب در رودخانه جاجرود از نوع سدهای طولی و بیانگر مناطق کم عمق و آرام میباشند. مورفوسکوپی ذرات از روند خاصی پیروینمیکند و نمودارهای دانهبندی همگی پلی مدال هستند. جورشدگی اغلب ذرات بد بوده و نمودارهای تغییرات میانه و میانگین دارای روندمنظمی نمیباشد. کج شدگی اغلب نمونهها به صورت منفی بوده و از نظر کشیدگی اغلب نمونهها به صورت پلتی کورتیک هستند. اینحوضه آبریز با داشتن ضریب انشعاب 3/081جزء حوضههای معمولی است و هیدروگراف سیل آن دارای حالت نرمال میباشد. مدل نهاییدبی- رسوب حوضه آبریز جاجرود که بر پایه عوامل فیزیوگرافی حوضه بدست آمده است، با حداکثر دبی و رسوب سیلابی گزارش شدهتوسط وزارت نیرو مطابقت دارد
Filling sediments behind dams decrease their useful lifetime, so sedimentological investigations in bedof arriving rivers are very necessary for distinguish and determination of sediment producer sources ofsediments. Latian dam and Jajroud river have a critical situation. Jajroud drainage basin has an extentabout 710 km2. It is located in north east of Tehran. It has 7 sub basins include Fasham, Ahar,Meigoon, Lavarak, Emameh ,Kond and Afjeh. Its shape is nearly ellipsoid from NW to SE. Thisbraided river has gravely bed with single channel and dam parameter more than 1. Average slope ofJajroud river is 4 percent. This river flows on bicarbonate, silicate, calcium bicarbonate, sulfate andsalt material as bed rocks. The size of bed sediments has very irregular changes due to specializedtectonic activities in this area, arriving minor branches, clastic inputs, and changes in slope. So densityof drainage in this river is 1.6. Most of sedimentary bars in Jajroud river are longitude and they showshallow and claim conditions. Morphoscopy of grains doesn’t have any defined trend. Granulometricgraphs are polymodal. Sorting of grains are bad mostly. The graphs of mean and median changes havenot regular trend. Most of samples have negative skewness and they are platykortic. Branch coefficientof this basin is 3.081, so this basin is general basin. The hydrograph curve of flood is normal. Finalmodel for Debi- sediment for Jajroud basin has calculated based on physiography factors of basin thatis correlated in maximum of Debi and flooding sediments by power ministry of Iran.