ارزیابی توزیع زیست محیطی فلزات سنگین در رسوبات رودخانه دوهزار با استفاده از شیوه های آماری چند متغیره و شاخص های زیست محیطی
محورهای موضوعی : فصلنامه زمین شناسی محیط زیستمحمد رضا انصاری 1 , سحر سرتیپی یاراحمدی 2 , حنانه السادات نصر 3
1 - استادیارگروه زمین شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس، چالوس، ایران
2 - دانشجوی دکتری گروه آلودگی محیط زیست، دانشگاه برگن، برگن، نروژ.
3 - کارشناس ارشد زمین شناسی گروه علوم زمین، دانشگاه آزاد اسلامی واحد چالوس ، چالوس، ایران.
کلید واژه: فلزات سنگین, رودخانه دو هزار, شاخص غنی شدگی, آنالیز خوشه ای, آنالیز فاکتور عاملی,
چکیده مقاله :
رسوبات رودخانه دو هزار تنکابن حاوی مقادیر فلزات سنگین بالایی بوده و به این منظور، رسوبات این رودخانه، برای تعیـین غلظت فلزات سنگین و شدت آلودگی، تحت آنالیز شیمیایی واقع شدند. در واقع، هدف این پژوهش، ارزیابی میزان آلودگی فلـزات سـنگین As ،Pb ،Ni ،Mn ،Cr ،Zn ،Mo ،Cu ،Co، Feدر رسوبات رودخانه ایی بوده اسـت. در ایـن پـژوهش، شاخصهای آلودگی نظیر ضریب آلودگی، شاخص بار آلودگی، فاکتور غنی شدگی و شاخص زمین انباشتگی استفاده شد، و لذا با توجه به میانگین غلظت عناصر سنگین در کلیه ایستگاه ها بیشترین مقدار میانگین عناصر متعلق به عنصر آهن بوده و کمترین میانگین غلظت عناصر متعلق به عنصر مولیبدن می باشد ، بنابراین میانگین تغییرات غلظت عناصر بشرح زیر می باشد Fe> Mn> Zn> Cr> Ni> Pb> Cu> Co> As> Mo غلظت فلزات سـنگین در نمونه های قابل بررسی ارزیابی شد. با توجه به محاسبه شاخص زمین انباشتگی برای فلزات سنگین با توجه به جدول کلاسه بندی فاکتور EF بیشترین تعداد ایستگاهها با 84.88 درصد در طبقه دوم به معنی آلودگی متوسط قرار گرفته اند و مابقی ایستگاهها با 12.79درصد در طبقه اول به معنی فاکتور آلودگی پائین و 2.33 درصد در طبقه سوم آلودگی قابل توجه قرار گرفته اند.در این پژوهش از مطالعات آماری ضـریب همبـستگی و آنـالیز خوشه ای و آنالیز فاکتور جهت یافتن منشأ فلزات سنگین موجود در رسوبات، الگوی پراکنش عناصر و ارزشیابی زیست محیطی وضعیت موجـود در منطقـه مـورد مطالعـه کمک گرفته شد. نتایج به دست آمده از مطالعات ژئوشیمیایی، آماری به کارگیری صحیح آمار چند متغیره و محاسبه شاخص های آلودگی، فاکتور غنی شدگی، شاخص زمین انباشتگی، ضریب آلودگی و شاخص بار آلودگی برای نمونـه هـای رسـوب، تأییدکننـده غلظتهای بالای این فلزات است. نتایج به دست آمده از آنالیز فاکتوری و آنالیز خوشه ای میزان بار فلز سـنگین بـر نمونـه هـای رسوبات منطقه مورد مطالعه با نتایج حاصل از محاسبه ضریب آلودگی برای ایستگاه های نمونه برداری مطابقت کامل دارد.
Riverin sediments of the Dohezar River in Tonekabon contain high levels of heavy metals and therefore, they were chemically analyzed to determine concentrations of these elements. In fact, this research intended to evaluate the ecological risks of the heavy metals As, Pb, Cr, Zn, and Cu in the river sediments. Contamination indices such as enrichment factor and contamination factor, were evaluated. Considering the average concentrations of the heavy metals at all of the Stations, the maximum average for the elements was zinc and the minimum was copper. Therefore, the averages of changes in the concentrations of the elements are Zn > Cr > Pb > As > Cu. Considering calculation of the enrichment factors for the heavy metals according to the EF classification table, the maximum number of Stations (43.02%) with respect to contamination with As were in class 4(moderately severe enrichment). With respect to enrichment of Pb, Zn, Cr, and copper, the rest of the stations with 83.72, 77.91, 86.05, and 69.77%, respectively, were in class 2 (minor enrichment). Considering the high concentrations of the studied elements in the sediments of the region compared to the background value, and based on calculations related to contamination factor, arsenic with the average of 11.9 exceeded the most from the standard limit. It was followed by Pb with 2.2, zinc with 2, Cr with 1.8, and Cu with1.6 (copper exceeding the least from the standard limit). This research used statistical studies on correlation coefficients and cluster analysis to find the origin of the heavy metals in the sediments of the region. The low correlation between the heavy metals in the soil can indicate they probably did not have the same source. Moreover, these elements have different geochemical behaviors due to their low correlation.
_||_