مدلسازی اثرات ریسک و بازده بر استراتژی¬های رفتاری سرمایه¬گذاران و کشورها در تحلیل تعادل روابط بین الملل
محورهای موضوعی : مهندسی مالیآرش اعظمی 1 * , محمود همت فر 2 , مریم خلیلی عراقی 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه مدیریت مالی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
2 - دانشیار، گروه حسابداری، واحد بروجرد، دانشگاه آزاد اسلامی، بروجرد، ایران
3 - دانشیار، گروه مدیریت مالی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
کلید واژه: نظریه بازی, تعادل نش, ریسک سیاسی, بازده, روابط بین الملل. ,
چکیده مقاله :
اقتصاددانان بر این باور هستند که بازارهای مالی کارا و بالاخص بازار سهام نقش کلیدی در توسعه و رشد اقتصادی کشورها دارد؛ که البته این کارایی تابعی از فاکتورهای بسیار مهمی است که هم سرمایهگذاران و هم کشورها را به اهدافشان نزدیک کند. امروزه مفهوم توسعه اقتصادی با توسعه بازارهای مالی و تجارت آزاد بینالمللی گره خورده است. در این مقاله با ارائه یک بازی ایستا بین کشور و سرمایهگذاران، به مدلسازی بازی بین بازیکنان با توجه به استراتژیهای ممکن ریسک سیاسی (برای کشور) و بازده (برای سرمایهگذار) در سه حالت مختلف پرداخته است. استراتژیهای رفتاری سرمایهگذاران شامل سرمایهگذاری در سهام بدون ریسک (RF) با بازدهی ثابت در هر دو بازار داخل و خارج، سرمایهگذاری در سهام ریسکی در هر دو بازار داخل و خارج و ترکیبی از این دو (سرمایهگذاری در سهام بدون ریسک با بازدهی ثابت و سهام ریسکی در هر دو بازار داخل و خارج) است. همچنین سه استراتژی کشورها شامل کاهش ریسک یا ایجاد تعامل هر چه بیشتر در روابط بینالملل (تعامل)، ریسک موجود (قوانین موجود در بازارهای مالی در راستای تعامل در بازارهای مالی داخل و بینالملل) و افزایش ریسک یا ایجاد و تصویب قوانین سختگیرانه مالی جدید (عدم تعامل) میباشد و نهایتاً به تحلیل تعادل نش و اثرات متقابل این استراتژی‌ها پرداخته میشود. نتایج نشان داد تعادل نش در جایی اتفاق خواهد افتاد که سرمایهگذاران، سرمایهگذاری خود را به صورت ترکیبی و در داخل و خارج از کشور انجام داده و کشور با کاهش ریسک و تعامل هر چه بیشتر با سایر کشورها (صلح بینالمللی) ضمن جذب سرمایههای داخلی، زمینهساز جذب سرمایه از خارج از کشور نیز خواهد شد.
واژههای کلیدی: نظریه بازی، تعادل نش، ریسک سیاسی، بازده، تعادل بین الملل.
Economists believe that efficient financial markets, and especially stock markets, play a key role in the development and economic growth of countries; of course, this efficiency is a function of very important factors that bring both investors and countries closer to their goals. Today, the concept of economic development is tied to the development of financial markets and international free trade. This article presents a static game between the country and investors, and models the game between players with respect to possible strategies of political risk (for the country) and return (for the investor) in three different cases. Investor behavioral strategies include investing in risk-free stocks (RF) with fixed returns in both domestic and foreign markets, investing in risky stocks in both domestic and foreign markets, and a combination of the two (investing in risk-free stocks with fixed returns and risky stocks in both domestic and foreign markets). Also, the three strategies of countries include reducing risk or creating more interaction in international relations (interaction), existing risk (existing rules in financial markets in line with interaction in domestic and international financial markets), and increasing risk or creating and approving new strict financial rules (non-interaction). Finally, the Nash equilibrium and the mutual effects of these strategies are analyzed. The results showed that Nash equilibrium will occur where investors make their investments in a mixed manner, both inside and outside the country, and the country, by reducing risk and interacting as much as possible with other countries (international peace), will attract domestic capital and also facilitate the attraction of capital from abroad.
Keywords: Game Theory, Nash equilibrium, political risk, return, international relations.
1- احمدپور، احمد، عظیمیان معز، امیرحسین (1391). بررسی ارتباط رشد دارایی¬ها با بازده سهام در بورس اوراق بهادار تهران، پژوهشنامه اقتصادی. (46)12، 27-42.
2- رستمی، مجتبی، مکیان، سید نظام الدین، روزگار، رسول (1399). مدلسازی بیزی تلاطم بازده سهام با مدلهای GARCH متقارن و نامتقارن، سیاست گذاری اقتصادی. (24)12، 171-206.
3- زارع، محمد حسن، انصاری سامانی، حبیب، نامداری، سیمین، محمودی، زهرا (1400). تأثیر ریسک اقتصادی، سیاسی و مالی بر فرار سرمایه: رهیافت پنل پویا، اقتصاد و تجارت نوین. (16)1، 95-127.
4- راستی، محمد (1389). بررسی رابطه توسعه مالی و تجارت بینالملل در کشورهای در حال توسعه (رویکرد علت و معلولی و مقایسه کشورهای صادرکننده و غیرصادرکننده نفت). پژوهش¬های اقتصادی ایران، (45)15، 47-25.
5- سوری، علی (1386). نظریه بازی¬ها و کاربردهای اقتصادی، انتشارات دانشکده علوم اقتصادی: تهران.
6- صادقی، سمیه (1403). اثر باز بودن تجاری-مالی و سرمایه انسانی بر حمایت از سرمایه گذاران خرد در کشورهای در حال توسعه. سیاست¬گذاری اقتصادی، (32)16، 234-208.
7- طالبلو، رضا، مهاجری، پریسا، یگانه، مرتضی (1402). الگوسازی ریسک سهام شرکت‌های بزرگ بازار بورس اوراق بهادار تهران؛ رویکرد تلاطم تصادفی چندمتغیره عاملی، پژوهشنامه اقتصادی، (91)23، 131-165.
8- کرد زنگنه، ناهید، آرمن، سید عزیز و منتظر حجت، امیرحسین. (1399). بررسی و مقایسه تاثیر بحران مالی جهانی بر اقتصاد ایران و ترکیه با استفاده از کاربرد روش (DSGE)، فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران، 9¬ (35)، 177-217.
9- کشاورز، غلامرضا، مفتخر دریایی، کبری (1397). تأثیر سرایت بازده و تلاطم در برآورد ارزش در معرض ریسک سبد دارایی، متشکل از طلا، ارز و سهام. فصلنامه تحقیقات اقتصادی، (1)53، 117-152.
10- کشاورز، هادی، رضایی، محمد (1400). اثر ریسک اقتصادی، مالی و سیاسی بر ریسک و بازده بورس اوراق بهادار تهران، اقتصاد پولی، مالی (دانش و توسعه). (28)22، 127-152.
11- مهرآرا، محسن، طلاکش نائینی، حسین (1388). بررسی رابطه توسعه مالی و رشد اقتصادی در کشورهای منتخب با روش داده‌های تلفیقی پویا (2003-1979). اقتصاد پولی و مالی، (26)16، 169-143.
12- بیاولیو، کاسیت و اسسادام (2005). تأثیر ریسک سیاسی بر نوسانات بازده سهام: مورد کانادا مجله مطالعات بازرگانی بین المللی، 36، 701-718.
13- بانتاگار، آزن، تانجا، گریما و آپوگا (2022). ارتباط پویا بین ریسک و بازده در بازار فین‌تک هند: شواهد با استفاده از رویکرد GARCH-M. خطرات، 10 (11)، 209.
14- بوتسکا و ریگایگ (2020). بیزاری از دست دادن، اعتماد بیش از حد سرمایه گذاران و تأثیر آنها بر شواهد عملکرد بازار از بازارهای سهام ایالات متحده. مجله اقتصاد، مالی و علوم اداری، 25(50)، 451-478.
15- بوت و میلنر (2008). سیاست سرمایه گذاری مستقیم خارجی در کشورهای در حال توسعه: افزایش سرمایه گذاری مستقیم خارجی از طریق توافق نامه های تجاری بین المللی؟ مجله آمریکایی علوم سیاسی، 52 (4)، 741-762.
16- کای و چنگ (2022). تئوری و کاربرد مدرن پورتفولیو در استرالیا. مجله اقتصاد، تجارت و مدیریت، 10، 128-132.
17- نیمو، انگوین و رافرتی (2016). سرریز ریسک و بازده در میان ارزهای G10. مجله بازارهای مالی، 31، 43-62.
18- نیمو، استینکمپ و جارزولد (2025). سرریز ریسک و بازده در میان ارزهای بازار توسعه یافته و نوظهور. مجله بازارهای مالی بین المللی، موسسات و پول، 98، 102086.
19- کارتینی و نهدا (2021). سوگیری های رفتاری در تصمیم گیری سرمایه گذاری: مطالعه موردی در اندونزی. مجله مالی آسیایی، اقتصاد و تجارت، 8 (3)، 1231-1240.
20- کاساراننی (2021). بهینه سازی نمونه کارها با هوش مصنوعی: متعادل کردن ریسک و بازده با مدل های یادگیری ماشین. مجله آفریقایی هوش مصنوعی و توسعه پایدار، 1 (1)، 219-265.
21- ایلگبینوسا، مایکل و واتسون (2015). سرمایه گذاری داخلی و رشد اقتصادی در نیجریه از 1970-2013: یک تحلیل اقتصادسنجی علوم اجتماعی کانادا، 11 (6)، 70-79.
22- مارتیننکو، ناستنکو و وادر (2024). تأثیر بی ثباتی ژئوپلیتیکی بر مدیریت سرمایه گذاری در اوکراین: تجزیه و تحلیل ریسک ها و فرصت ها. مجموعه مقالات آینده، 1.
23- گیبونز (2019). مقدمه ای بر مدل سازی نظری بازی ها (جلد 37). انجمن ریاضی آمریکا.
24- میتال (2022). سوگیری های رفتاری و تصمیم سرمایه گذاری: چارچوب نظری و پژوهشی تحقیقات کیفی در بازارهای مالی، 14(2)، 213-228.
25- مشیریان، تیانگ، ژانگ و ژانگ (2021). آزادسازی و نوآوری بازار سهام مجله اقتصاد مالی، 139 (3)، 985-1014.
26- ناسیر، گوآ و ژو (2024). معاوضه ESG با ریسک و بازده در شرکت های انرژی چینی. مجله بین المللی مدیریت بخش انرژی، 18 (5)، 1109-1126.
27- نیومایر و اسپس (2005). آیا معاهدات سرمایه گذاری دوجانبه باعث افزایش سرمایه گذاری مستقیم خارجی به کشورهای در حال توسعه می شود؟ توسعه جهانی، 33(10)، 1567-1585.
28- نافسینگر (2017). روانشناسی سرمایه گذاری راتلج.
29- آزبورن (2020). دوره ای در نظریه بازی-مارتین جی. آزبورن.
30- روین و ایوب (2023). بی ثباتی سیاسی و الگوهای سرمایه گذاری مستقیم خارجی: شواهد تجربی تازه از اقتصادهای در حال توسعه. مجله مسائل کلان اقتصاد معاصر، 4(2)، 13-38.
31- پترز (2013). تئوری بازی های چانه زنی بدیهی (جلد 9). علوم و تجارت پزشکی اشپرینگر.
32- فان، برتراند، فان و وو (2023). نقش رفتار سرمایه گذار در بازارهای سهام در حال ظهور: شواهدی از ویتنام فصلنامه بررسی اقتصاد و امور مالی، 87، 367-376.
33- آکادیری، الوول، آکادیری و آوسی (2020). آیا علیت بین ریسک ژئوپلیتیک، گردشگری و رشد اقتصادی اهمیت دارد؟ شواهد از ترکیه مجله مدیریت هتلداری و گردشگری، 43، 273-277.
34- ستار، توسیف و ستار (2020). سوگیری های مالی رفتاری در تصمیم گیری سرمایه گذاری مجله بین المللی حسابداری، مالی و مدیریت ریسک، 5(2)، 69.
35- استاتس و بیگلایسر (2012). سرمایه گذاری مستقیم خارجی در آمریکای لاتین: اهمیت قدرت قضایی و حاکمیت قانون فصلنامه مطالعات بین المللی، 56(1)، 193-202.
36- ورگارا، هیلمن و زیمانوسکا (2023). توصیف روابط مدل: مورد خانواده مدل قیمت گذاری دارایی های سرمایه ای (CAPM) در اقتصاد مالی. مطالعات تاریخ و فلسفه علم، 97، 91-100.
37- یاواس و مالادی (2020). تأثیرات سرمایه گذاری مستقیم خارجی و بازارهای مالی: نتایج از ایالات متحده مجله اقتصاد و امور مالی آمریکای شمالی، 53، 101182.
38- یو و وانگ (2023). تأثیر ریسک ژئوپلیتیکی بر سرمایه گذاری مستقیم بین المللی و اقدامات متقابل آن. پایداری، 15(3)، 2522.
منابع به انگلیسی
1- Ahmadpoor, A., Azimiyan M, A. (2012). Analysis of Relation between Asset Growth and Stock Return in Tehran Stock Exchange. Economic Research, 12(3), 27-42.
2- Rostami, M., Makiyan, N., & Roozegar, R. (2021). Stock return volatility using Bayesian symmetric and asymmetric GARCH. The Journal of Economic Policy, 12, 171-206.
3- Zare, M, H., Ansari Samani, H., Namdari, S., & Mahmoodi, Z. (2021). The Effect of Economic, Political and Financial Risk on Capital Flight: Dynamic Panel Approach. The journal Quarterly Journal of New Economy and Trade (QJNET), 16(1), 95-127.
4- Rasti, M. (2011). Financial Development and Trade in Developing Countries: A Causality Issue. Iranian Journal of Economic Research, 15, 25-47.
5- Souri, A. (2007). Game Theory and Economic Applications, Faculty of Economic Sciences Publications: Tehran.
6- Sadeghi, S. (2025). The effects of Trade and Financial Openness and Human Capital on the Protecting Micro Investors in Developing Countries. The Journal of Economic Policy, 16, 208-234.
7- Taleblou, R., Mohajeri, P., & Yeganeh, M. (2023). Risk Modeling of Stocks of Large Companies in the Tehran Stock Exchange: A Multivariate Factor Stochastic Volatility Approach. Economic Research, 23(4), 131-165.
8- Kordzangeneh, N., Arman, A., & Montazerhojat, A, H.(2020). Investigating and Comparing the Impact of the Global Financial Crisis on the Economies of Iran and Turkey using (DSGE) Method. Applied Economic Studies Iran, 9, 177-217.
9- Keshavarz, GH., & Moftakhar Daryaee, K. (2018). Returns and Volatility Spillover Effects on the Estimated VaR of Gold and Exchange Rate Portfolio. Economic Research, 53(1), 117-152.
10- Keshavarz, H., & Rezaei, M. (2022). The Effect of Economic, Financial and Political Risk on the Risk and Return of Tehran Stock Exchange. Monetary & Financial Economics, 22, 127-152.
11- Talakesh Nayini, H., Mehrara, M. (2009). The Relationship between Financial Development and Economic Growth Based on Dynamic Panel Data Approach in selected countries (1979-2003). Monetary & Financial Economics, 16.
12- Beaulieu, M. C., Cosset, J. C., & Essaddam, N. (2005). The impact of political risk on the volatility of stock returns: The case of Canada. Journal of International business studies, 36, 701-718.
13- Bhatnagar, M., Özen, E., Taneja, S., Grima, S., & Rupeika-Apoga, R. (2022). The dynamic connectedness between risk and return in the fintech market of India: evidence using the GARCH-M approach. Risks, 10(11), 209.
14- Bouteska, A., & Regaieg, B. (2020). Loss aversion, overconfidence of investors and their impact on market performance evidence from the US stock markets. Journal of Economics, Finance and Administrative Science, 25(50), 451-478.
15- Büthe, T., & Milner, H. V. (2008). The politics of foreign direct investment into developing countries: increasing FDI through international trade agreements?. American journal of political science, 52(4), 741-762.
16- Cui, Y., & Cheng, C. (2022). Modern Portfolio Theory and Application in Australia. J. Econ. Bus. Manag, 10, 128-132.
17- Greenwood-Nimmo, M., Nguyen, V. H., & Rafferty, B. (2016). Risk and return spillovers among the G10 currencies. Journal of Financial Markets, 31, 43-62.
18- Greenwood-Nimmo, M., Steenkamp, D., & Van Jaarsveld, R. (2025). Risk and return spillovers among developed and emerging market currencies. Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 98, 102086.
19- Kartini, K., & NAHDA, K. (2021). Behavioral biases on investment decision: A case study in Indonesia. The Journal of Asian Finance, Economics and Business, 8(3), 1231-1240.
20- Kasaraneni, R. K. (2021). AI-Enhanced Portfolio Optimization: Balancing Risk and Return with Machine Learning Models. African Journal of Artificial Intelligence and Sustainable Development, 1(1), 219-265.
21- Ilegbinosa, I. A., Micheal, A., & Watson, S. I. (2015). Domestic investment and economic growth in Nigeria from 1970-2013: An econometric analysis. Canadian Social Science, 11(6), 70-79.
22- Martynenko, V., Nastenko, M., & Vader, T. (2024). The Impact of Geopolitical Instability on Investment Management in Ukraine: Analysis of Risks and Opportunities. Futurity Proceedings, 1.
23- Mesterton-Gibbons, M. (2019). An introduction to game-theoretic modelling (Vol. 37). American Mathematical Soc.
24- Mittal, S. K. (2022). Behavior biases and investment decision: theoretical and research framework. Qualitative Research in Financial Markets, 14(2), 213-228.
25- Moshirian, F., Tian, X., Zhang, B., & Zhang, W. (2021). Stock market liberalization and innovation. Journal of Financial Economics, 139(3), 985-1014.
26- Naseer, M. M., Guo, Y., & Zhu, X. (2024). ESG trade-off with risk and return in Chinese energy companies. International Journal of Energy Sector Management, 18(5), 1109-1126.
27- Neumayer, E., & Spess, L. (2005). Do bilateral investment treaties increase foreign direct investment to developing countries?. World development, 33(10), 1567-1585.
28- Nofsinger, J. R. (2017). The psychology of investing. Routledge.
29- Osborne, M. J. (2020). A Course in Game Theory-Martin J. Osborne.
30- Perveen, S., & Ayyoub, M. (2023). Political Instability and the Patterns of Foreign Direct Investment: Fresh Empirical Evidence from Developing Economies. Journal of Contemporary Macroeconomic Issues, 4(2), 13-38.
31- Peters, H. J. (2013). Axiomatic bargaining game theory (Vol. 9). Springer Science & Business Media.
32- Phan, T. N. T., Bertrand, P., Phan, H. H., & Vo, X. V. (2023). The role of investor behavior in emerging stock markets: Evidence from Vietnam. The Quarterly Review of Economics and Finance, 87, 367-376.
33- Saint Akadiri, S., Eluwole, K. K., Akadiri, A. C., & Avci, T. (2020). Does causality between geopolitical risk, tourism and economic growth matter? Evidence from Turkey. Journal of Hospitality and Tourism Management, 43, 273-277.
34- Sattar, M. A., Toseef, M., & Sattar, M. F. (2020). Behavioral finance biases in investment decision making. International journal of accounting, finance and risk management, 5(2), 69.
35- Staats, J. L., & Biglaiser, G. (2012). Foreign direct investment in Latin America: The importance of judicial strength and rule of law. International Studies Quarterly, 56(1), 193-202.
36- Vergara-Fernández, M., Heilmann, C., & Szymanowska, M. (2023). Describing model relations: The case of the capital asset pricing model (CAPM) family in financial economics. Studies in History and Philosophy of Science, 97, 91-100.
37- Yavas, B. F., & Malladi, R. K. (2020). Foreign direct investment and financial markets influences: Results from the United States. The North American Journal of Economics and Finance, 53, 101182.
38- Yu, M., & Wang, N. (2023). The influence of geopolitical risk on international direct investment and its countermeasures. Sustainability, 15(3), 2522.