فهرست مقالات برحسب موضوع بلاغت
-
دسترسی آزاد مقاله
1 - بررسی تصویرسازی در اشعار حسین اسرافیلی
مریم محمودی حسن قربانیدر قلمرو شعر دفاع مقدس چند تن از شاعران بیشتر از دیگران نامبردار شده اند که از آن میان باید از حسین اسرافیلی شاعر تمام عیار شعر دفاع مقدس نام برد. وی یکی از پرکارترین شاعران ادبیات پایداری است، ولی پرکاربودن مانع توجه او به ساخت ادبی و هنری شعرش نشده است. لذا در مقاله ح چکیده کاملدر قلمرو شعر دفاع مقدس چند تن از شاعران بیشتر از دیگران نامبردار شده اند که از آن میان باید از حسین اسرافیلی شاعر تمام عیار شعر دفاع مقدس نام برد. وی یکی از پرکارترین شاعران ادبیات پایداری است، ولی پرکاربودن مانع توجه او به ساخت ادبی و هنری شعرش نشده است. لذا در مقاله حاضر تلاش شده است مهمترین شگردهای ادبی اسرافیلی برای خلق تصاویر شعری در سه دفتر عبور از صاعقه، تولد در میدان و در سایة ذوالفقار (به عنوان مهمترین آثار او) مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. بررسی ها نشان از بهره گیری وی از شگردهای بیانی به‌ویژه استعاره، تشبیه و کنایه و نیز صنایع بدیعی همچون تمثیل و تلمیح دارد.در قلمرو شعر دفاع مقدس چند تن از شاعران بیشتر از دیگران نامبردار شده اند که از آن میان باید از حسین اسرافیلی شاعر تمام عیار شعر دفاع مقدس نام برد. وی یکی از پرکارترین شاعران ادبیات پایداری است، ولی پرکاربودن مانع توجه او به ساخت ادبی و هنری شعرش نشده است. لذا در مقاله حاضر تلاش شده است مهمترین شگردهای ادبی اسرافیلی برای خلق تصاویر شعری در سه دفتر عبور از صاعقه، تولد در میدان و در سایة ذوالفقار (به عنوان مهمترین آثار او) مورد بررسی و تحلیل قرار گیرد. بررسی ها نشان از بهره گیری وی از شگردهای بیانی به‌ویژه استعاره، تشبیه و کنایه و نیز صنایع بدیعی همچون تمثیل و تلمیح دارد. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
2 - نمودهای زبانی تأکید و کارکردهای بلاغی آن در غزل حافظ «با تکیه بر سه گسترة معنایی خدا، انسان و عشق»
علی احمدنیای دیسفانی عباسعلی وفایی علیرضا شعبانلواین پژوهش با روشی توصیفی – تحلیلی در صدد معرفی روش‌ها و کارکردهای بیانی تأکید در گفتمان غزلیات حافظ است. تأکید یکی از سازوکارهای زبانی است که به شیوه‌ها و انواع گوناگون در متن ایجاد می-شود و دارای کارکردهای مختلف بلاغی است. تأکید با برجسته‌کردن بخش از معنای متن، ب چکیده کاملاین پژوهش با روشی توصیفی – تحلیلی در صدد معرفی روش‌ها و کارکردهای بیانی تأکید در گفتمان غزلیات حافظ است. تأکید یکی از سازوکارهای زبانی است که به شیوه‌ها و انواع گوناگون در متن ایجاد می-شود و دارای کارکردهای مختلف بلاغی است. تأکید با برجسته‌کردن بخش از معنای متن، به انتقال بهتر اندیشه‌ها و تفکرات خاص گوینده کمک میکند. تأکید به عنوان یکی از سازوکارهای زبانی، در چهارچوب نقش ترغیبی و نقش عاطفی زبان مطرح می‌شود. این نقش‌ها به ترتیب نقش‌هایی مخاطب‌محور و گوینده‌محور هستند که بیش از هر چیز در جستجوی انتقال اندیشة مطرح‌شده در متن به مخاطب و بیان احساسات گوینده قرار دارند. هر یک از کاربران زبان با توجه به هدفی که نسبت به بیان یک موضوع دارند، از روش‌های خاصی برای مؤکدکردن کلام خود بهره می‌گیرند. گستره‌های معنایی مورد تأکید در بافت متنی غزلیات حافظ به سه گسترة خداوند، انسان و عشق محدود می‌شوند؛ اما برخلاف محدودیت این گستره‌ها، روش‌ها و نمودهای زبانی تأکید در این اشعار متنوع و مختلف است. در بین این روش‌ها، انواع تکرار، روش‌های مختلف حصر و قصر، کاربرد قیود تأکید، جملات امری و پرسشی، افعال ناقص، میزان قطعیت بالای کلام، شبه‌جملات، افعال کنشی، افعال وجهی شناختی، جملات ندایی، جابجایی معنادار اجزای نحوی جملات و تقدیم و تأخیر واژگان، نسبت به سایر روش‌ها بسامد بیشتری دارد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که حافظ به دو شیوة مستقیم خطاب به مخاطب خاص و غیرمستقیم بدون در نظر داشتن مخاطبی خاص برای بیان احساسات شخصیِ و ابلاغ اندیشة خود از عنصر تأکید بهره گرفته است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
3 - نگاهی به تصویرسازی و همسویی آن با عاطفه در اشعار سلمان هراتی
قاسم مهرآور گیگلو فاطمه مدرسیسلمان هراتی(1365-1338) یکی از شاعران متعهد صاحب سبک معاصر در حوزه‌ی ادبیات انقلاب اسلامی و پایداری است. زبان شعری سلمان زبان شعر انقلاب است ، ساده و بی-آلایش. سلمان با زبانی ساده و استوار، موفق به خلق تصاویری بدیع و سرشار از عاطفه می-شود . پژوهش حاضر برآن است تا با روشی چکیده کاملسلمان هراتی(1365-1338) یکی از شاعران متعهد صاحب سبک معاصر در حوزه‌ی ادبیات انقلاب اسلامی و پایداری است. زبان شعری سلمان زبان شعر انقلاب است ، ساده و بی-آلایش. سلمان با زبانی ساده و استوار، موفق به خلق تصاویری بدیع و سرشار از عاطفه می-شود . پژوهش حاضر برآن است تا با روشی توصیفی – تحلیلی تصویرسازی و همسویی آن را با عاطفه در اشعار سلمان هراتی مورد بحث و مدّاقه قرار دهد. برآیند تحقیق حاکی از آن است که خلاقیت شاعر در پیوند میان عاطفه، تصویر و تخیّل است. او با تصویر، عناصر بیگانه-ی طبیعت را به هم پیوند می‌دهد و با ابداع حس و فهم مشترک، نسبت میان انسان و طبیعت را از سطح این نه آنی به این همانی ارتقا می‌بخشد . این سطح از صورت بندی‌های خیال، فقط زمانی گریبان شاعر را میگیرد که شاعر، منطق متعارف مکالمه و مفاهیم را فاقد قابلیت لازم برای حسی کردن معانی و مضامین شهودی و انتزاعی و تجارب ناب ببیند. لذا زبان را با انحراف هنرمندانه از هنجار منطق محاوره و منطق مکاتبه که مبتنی بر دلالت مطابقی و کارکرد ارجاعی است، خارج می سازد و در سطح کارکرد شاعرانه بازسازی میکند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
4 - تحلیلِ ارکان و شگردهای بلاغی اخوانیات در نسخۀ خطی مخزن الانشاء
کسری بقائی پور بهرام پروین گنابادیاخوانیه و اخوانیه سرایی یکی از گونه‌های دیرپای ادبیات فارسی و جزو زیرشاخه‌های ادب غنایی است که نویسندگان از سده‌هایِِِِ نخستین ادب فارسی، بدان توجه داشته‌اند. درونمایه اخوانیه‌ها بسیار گسترده است؛ امّا بیشتر حول محورهایِِِ ستایش از دوستان اهل فضل و ادب، احوالپرسی‌های د چکیده کاملاخوانیه و اخوانیه سرایی یکی از گونه‌های دیرپای ادبیات فارسی و جزو زیرشاخه‌های ادب غنایی است که نویسندگان از سده‌هایِِِِ نخستین ادب فارسی، بدان توجه داشته‌اند. درونمایه اخوانیه‌ها بسیار گسترده است؛ امّا بیشتر حول محورهایِِِ ستایش از دوستان اهل فضل و ادب، احوالپرسی‌های دوستانه، شکوه و‌گلایه‌های خصوصی، شکایت از روزگار و اهل روزگار، طنز وطیب ... می‌چرخد.پژوهشگران و محققان ادب فارسی اعتنای چندانی به این خرده ژانر ادبی نداشته‌اند و تحقیقات بسیار کمی در این زمینه به سامان رسانده‌اند در این پژوهش، ضمن بررسی اجمالی تاریخچه اخوانیه، نمونه‌های آن را در نسخه خطی مخزن‌الانشاء اثرعلی اکبرخوانساری و به خط محمدرضا‌بن‌محمدرحیم کلهر، بررسی و گونه‌های مختلف آن دسته‌بندی و برخی شگردهای بلاغی آن نشان داده شده است. استنتاج این پژوهش نشان می‌دهد گسترش ابزارهای گوناگون ارتباطی در گذر روزگار، از رونق اخوانیه‌سرایی کم نکرده است و با وجود دگرگونی‌های بسیاری که ساخت و درونمایه نامه‌ها و رقعه‌های دوستانه در سده حاضر به خود دیده است هنوز به سنت اخوانیه سرایی توجه می‌شود.از منظرادبی، برآیند پژوهش نشان می‌دهد که نویسنده این کتاب و مشخصا در نامه‌های اخوانی توجه خاصی به جناسها خصوصا جناس‌های اشتقاق ـ که در سجع‌سازی اهمیت دارند ـ و جناس نقطه بسامد زیادی است.توجه به عناصر طبیعت، واج‌آرایی و تکرار از دیگر شگردهای تأثیر‌گذار متن است. همچنین اطناب‌های ممل و استعمال افعال بیشتر به سبک خراسانی، از ویژگیهای سبکی و زبانی این اخوانیه است.کلیدواژه‌ها: مخزن الانشا، نامه نگاری، اخوانیه، اخوانیه سرایی پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
5 - مضمون آفرینی در غزلیات کلیم کاشانی
مرتضی رشیدی زهرا حاتمی مهرداد چتراییمضمونآفرینی فرایندی است که در آن نکتة باریک، خیال دقیق، نازک‌بینی و صورت تازه از معنی آفریده شده باشد که مهمترین ویژگی شعر فارسی از قرن نهم به بعد تا سبک معروف به هندی است. مضمون مقوله‌ایست ساختاری و مربوط به فرم و ظرفیت‌های زبانی و عامل شکل‌گیری مضمون، قدرت تداعی شاعر چکیده کاملمضمونآفرینی فرایندی است که در آن نکتة باریک، خیال دقیق، نازک‌بینی و صورت تازه از معنی آفریده شده باشد که مهمترین ویژگی شعر فارسی از قرن نهم به بعد تا سبک معروف به هندی است. مضمون مقوله‌ایست ساختاری و مربوط به فرم و ظرفیت‌های زبانی و عامل شکل‌گیری مضمون، قدرت تداعی شاعراز رهگذر شباهت‌ها، مجاورت و تضادهاست. کلیم کاشانی شاعر مضمون‌آفرین سبک هندی، با برخورداری از نگاهی ژرف و باریک‌بینانه به دنیای پیرامون خویش اشیا را با روشی متفاوت به کار میگیرد و با توجّه به عینیّت‌ها، اصول کلی و تصاویر خیالی و نیز کاربرد یک یا چند شگرد مضمون ساز به آفرینش مضامین تازه دست می‌زند و به شکل غیر مستقیم به بیان حالات نفسانی ناب خود می‌پردازد. در این پژوهش برای دستیابی به شگردهای مضمون سازی با اشیا و بررسی زاویة دید شاعر، شمع به عنوان یکی از عناصر مضمونساز در غزلیات کلیم مورد مطالعه قرار گرفت و مشخص شد که در میان شگردهای مختلف مضمون آفرینی اسلوب معادله پربسامدترین روش به کار رفته است که شاید بتوان دلیل وجود این بسامد چشمگیر را به آمیختگی میان شاعران و عوام نسبت داد عاملی که انگیزة همه فهم بودن را در شاعران صفویّه تقویت کرده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
6 - نگاهی به شیوه های مضمون بندی در غزلیات کلیم کاشانی
مرتضی رشیدی زهرا حاتمی مهرداد چترایییکی از شیوههای سبکی و منحصر به فرد در شعر سبک هندی که باعث خلق معانی و مضامین بکر شعری (معنی بیگانه) گردیده است بکار بردن شگردهایی است که با استفاده از آن به کشف رابطه و پیوندی تازه میان امری ذهنی با عینی پرداخته که در ظاهر هیچ پیوندی میان آنها نبوده و این جزئی نگری و ب چکیده کاملیکی از شیوههای سبکی و منحصر به فرد در شعر سبک هندی که باعث خلق معانی و مضامین بکر شعری (معنی بیگانه) گردیده است بکار بردن شگردهایی است که با استفاده از آن به کشف رابطه و پیوندی تازه میان امری ذهنی با عینی پرداخته که در ظاهر هیچ پیوندی میان آنها نبوده و این جزئی نگری و باریک بینی و دقّت در جزئیات عاملی است که شاعر حتّی اشیاء پیرامون خود را به عنوان یکی از عناصر مضمونساز انتخاب مینماید.کلیم را میتوان تواناترین شاعر در تجسّم بخشیدن به معانی دقیق و مصوّر ساختن افکار رقیق در قالب الفاظ خواند که غزلیّاتش مُزیّن به تشخیص، باریکاندیشی، مضمونهای بکر و بدیع، خیالپردازی، معانی رنگین و استعارههای متعالی و دور از ذهن است.در این پژوهش شگردهای مضمونبندی در غزلیات کلیم مورد مطالعه قرار گرفت و مشخص شد که وی برای بستن مضمون و مضمونبندی در غزلیّاتش از عناصر مختلفی بهره میگیرد که این عناصر در شبکة تصاویر و تداعی معانی در شعر او نقش مهمّی داشته چون نگاه ژرفبین و خلاّق او مدام از یک شیء یا پدیده، متوجّه امر دیگری شده که از طریق ارتباط میان الفاظِ یک بیت و پیوند بین آنها و رابطة سه گانة شباهت، مجاورت و تضاد از رهگذر نگرشی دقیق و جزئی به اشیاء پیرامون خود مضمونی تازه خلق میکند. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
7 - شگردهای کتاب طباشیر‌الحکمه راز شیرازی در باور‌‌پذیر کردنِ خرق‌عادت‌های زندگی پیامبر اسلام (ص)
زهرا نصیری سعید قشقایی احمد طحانچکیدهزبان به عنوان یک فاکتور مهم در روایت خرق عادت‌های عرفانی- تاریخی، کارکرد پارادوکسی دارد. از سویی با وسعت بخشیدن به تخیَل، ادبیَت متون تاریخی را ارتقاء می‌بخشد و خواننده را از جهان واقعیت جدا می‌سازد. از طرفی نیز با نگرش زبان‌شناسانه در ایجاد منطق و رابطۀ علت و معل چکیده کاملچکیدهزبان به عنوان یک فاکتور مهم در روایت خرق عادت‌های عرفانی- تاریخی، کارکرد پارادوکسی دارد. از سویی با وسعت بخشیدن به تخیَل، ادبیَت متون تاریخی را ارتقاء می‌بخشد و خواننده را از جهان واقعیت جدا می‌سازد. از طرفی نیز با نگرش زبان‌شناسانه در ایجاد منطق و رابطۀ علت و معلولی زبان‌شناختی، مخاطب را به بستر واقعیت بر می‌گرداند تا در اوج حیرت‌انگیزی، خرق‌عادت‌هایِ عرفانی و تاریخی را بپذیرد. این مقاله با تلفیق زبان‌شناسیِ ساختارگرا و زبان‌شناسیِ نقش‌گرا و با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی، عناصر زبانی و فرا زبانی را در داستان مولود مصطفی(ص) از کتاب طباشیر‌الحکمۀ راز شیرازی را بررسی کرده؛ نتایج تحقیق نشان می‌دهد که نویسنده برای باور-پذیر کردن خرق عادت‌های زندگی پیامبر اکرم(ص) از کارکرد پارادوکسی زبان در ایجاد باورپذیری، بیشترین بهره را برده‌است. در این راه از شخصیت‌پردازی دقیق افراد تاریخی، روایت افراد مورد وثوق، توصیف دقیق مکان‌ها و زمان زندگی حضرت رسول(ص)، عنصر گفت‌وگو، تنوّع افعال و جمله‌های کوتاه، بهره‌مندی از حروف برای مقاصد ثانویّه نیز کمال استفاده را کرده است. پرونده مقاله -
دسترسی آزاد مقاله
8 - بلاغت قرآن در مخزن الاسرار
آرزو برومندیحکیم نظامی گنجوی (595- 535 هـ. ق) از شاعران سدۀ ششم هجری در حوزۀ جغرافیایی اران، سرزمین کردهای روادی و شدادی است. او آغازگر خمسه‌ای بود که پس از او به وفور مورد تقلید شاعران در سده‌های مختلف قرار گرفته است. زبان او از نظر بلاغی، بسیار سخته و سنجیده است و همین امر او را چکیده کاملحکیم نظامی گنجوی (595- 535 هـ. ق) از شاعران سدۀ ششم هجری در حوزۀ جغرافیایی اران، سرزمین کردهای روادی و شدادی است. او آغازگر خمسه‌ای بود که پس از او به وفور مورد تقلید شاعران در سده‌های مختلف قرار گرفته است. زبان او از نظر بلاغی، بسیار سخته و سنجیده است و همین امر او را در شمار بزرگترین شاعران ادب پارسی قرار داده است. او از نظر هنری بیشتر به جانب استعاره گراییده است و میتوان گفت که کاربرد استعاره در پنج گنج او از ویژگیهای بارز سبکی به شمار می‌رود. همین امر باعث شده که پژوهشگران از جوانب دیگر بلاغی شعر او غفلت کنند. نگارنده در این مقاله با روش توصیفی- تحلیلی و با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، به بازتاب قرآن در آرایه‌های بدیعی منظومۀ مخزن الاسرار پرداخته است. نتایج حاکی از آن است که نظامی در این زمینه نیز به وفور از ظرافتهای ادبی استفاده کرده است. به‌ویژه به شکل سحرآمیزی آیه‌های قرآن را با آرایه‌های ادبی چنان پیوند داده که کشف آن آیات در لابه‌لای ابیات، دقت بسیاری بالایی را می‌طلبد. پرونده مقاله