معراج یا خلسه‌های نظامی، تجربه مشترک عرفا

محورهای موضوعی : زبان و ادب فارسی

اسحاق طغیانی اسفراینی ¹ , محبوبه همتیان ²

1 - عضو هیأت علمی دانشگاه اصفهان
2 - دانشجویدوره دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه اصفهان

تاریخ دریافت : 1389/03/21 تاریخ پذیرش : 1389/06/03 تاریخ انتشار : 1389/09/01

کلید واژه: نظامی, معراج, مخزن الاسرار, شرفنامه, واقعه یا خلسه, خسرو شیرین,

چکیده مقاله :

معراج به عنوان غایت آمال پرواز معنوی عارفان همواره مورد توجه عارفان شاعر یا شاعران عارف زبان فارسی بوده است و شاعرانی از این دست بعضاً در آثارشان مدعی اند که چنین سفری را تجربه کرده اند. نظامی گنجوی از جمله شاعرانی است که در منظومه‌ی مخزن الاسرار خود در بیتی ادعا می کند که در شبی که مانند روز روشن بوده، معراجی داشته است. در این پژوهش سعی شده است با بررسی پنج گنج نظامی این ادعای او مورد بررسی قرار گیرد و نحوه بازتاب آن در آثار او تحلیل شود و در نهایت نحوه و چگونگی این سفر روحانی او با زبان خود شاعر به تصویر کشیده شود و مورد بررسی قرار گیرد.

چکیده انگلیسی:

Ascent, as the end of the mystic’s spiritual flight, has, for a long time, been dealt with by several mystic poets who usually claim to have experienced the voyage to the world beyond. Nizami Ganjavi makes the same claim in his Makhzan Al-Asrar, where he speaks about his ascent in a night as vivid as day. The purpose of this article is to study Panj Ganj in order to deal with this claim and to analyze its reflection in his works.

منابع و مأخذ:

1-    استیس، و.ت، (1358) عرفان وفلسفه، ترجمه‌ی بهاء­الدین خرمشاهی، تهران، سروش.

2-    معلوف، لویس، (1369)، المنجد، بیروت، دارالشرق.

3-    حسن زاده آملی، حسن (1377) انسان در عرف عرفان، ج اول، تهران، سروش.

4-    رازی نجم الدین ابوبکر، (1374) مرصادالعباد، به کوشش محمد امین ریاحی، چاپ ششم، تهران، علمی.

5-    فروزانفر، بدیع الزمان، (1364)، شرح مثنوی شریف، چاپ سوم، تهران، دانشگاه تهران.

6-    بهاء ولد، (1368)، معارف، چاپ دوم، تهران، علمی فرهنگی.

7-  میر داماد، (1381)، مصنفات میرداماد (مشتمل بر ده عنوان از کتاب­ها و رساله­ها و اجازه­ها و نامه­ها)، به اهتمام عبدالله نورانی، تهران، موسسه مطالعات اسلامی دانشگاه تهران – دانشگاه مگ گیل، انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.

8-    نسفی، عزیزالدین، (1368)، الانسان الکامل، چ سوم ، تهران، فرهنگ.

9-  نظامی، الیاس بن یوسف، (1378)، اقبالنامه، با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، چ چهارم ، تهران، نشر قطره.

10-نظامی، الیاس بن یوسف، (1378)، خسرو و شیرین، با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، چ سوم ، تهران، نشر قطره.

11-نظامی، الیاس بن یوسف، (1381)، شرفنامه، با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، چ چهارم، تهران، نشر قطره.

12-نظامی، الیاس بن یوسف، (1380)، لیلی و مجنون، با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، چ چهارم، تهران، نشر قطره. 

13-نظامی، الیاس بن یوسف، (1379)، مخزن الاسرار، با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، چ چهارم ، تهران، نشر قطره.

14-نظامی، الیاس بن یوسف، (1380)، هفت پیکر، با تصحیح و حواشی حسن وحید دستگردی، به کوشش سعید حمیدیان، چ چهارم، تهران، نشر قطره.

هجویری علی ابن عثمان، (1371)، کشف المحجوب، با مقدمه قاسم انصاری، تهران، مرکز مطالعات فرهنگی.