واکاوی کاربست موسیقی کناری و درهمتنیدگی لفظ و معنا در سرودههای ابن معتز
ئالا شهسواری
1
(دانشگاه آزاد واحد علوم تحقیقات)
علیرضا باقر
2
(گروه زبان و ادبیات عرب دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم تحقیقات تهران)
کلید واژه: دوره عباسی, موسیقی شعر, موسیقی کناری, ابن معتز,
چکیده مقاله :
موسیقی از ارکان بنیادین شعر است وبرای نقد شعر ناگزیر باید با ضرب‌آهنگ آن آشنا بود که حاصل درهمتنیدگی واژگان، هارمونی آوایی وفونتیکی ساختار زبان، انسجام وپیوستگی صامت‌ها ومصوت‌هاست و سخن هنری را از کلام روزمره بشر متمایز می‌سازد. درمیان دوره‌های ادبیات عرب، عصر عباسی به‌عنوان دوران پختگی بدیع وبلاغت عربی واز میان شاعران این دوره، ابن معتز به‌مثابه شاعری سرآمد شناخته شده‌اند، پژوهش حاضر با روش توصیفی-تحلیلی ودر پی کشف اثر موسیقایی سرودههای ابن معتز وپیوند آن با مفهوم مورد نظر شاعر، پس ازبررسی لایه‌های چهارگانه موسیقی یعنی "موسیقی بیرونی، موسیقی درونی، موسیقی معنوی و موسیقی کناری "،به بررسی لایه چهارم این مجموعه وارتباط آن با مضامین مهم اشعار ابن معتز در فخر، غزل، وصف طبیعت وشراب، حکمت و..پرداخته و شیوه کاربست آن را در سرودههای ابن معتز واکاوی کرده است و با کشف عیوب قافیهدر شعر شاعر از تاثیر آن بر نغمه کلام و ایجاد ناهماهنگی در ضرب‌آهنگ ابیات پرده برداشته و به این نتیجه می‌رسد که: ابن‌معتز بسیاری از حروف هجاء را در قالب روی و در پیوند مستقیم و موفق با مفهوم اصلی سخن به‌کار بسته است که افزون بر تناسب لفظ و معنا،ضرب‌آهنگ موزون وهماهنگ کلام را نیز به نمایش گذارده است واین درهمتنیدگی در بن‌مایه‌های فخر، غزل، وصف طبیعت و شراب، شکارنامه‌ها، زهد و حکمت، رثا و هجو متجلی است.درخصوص عیوب قافیه وتاثیر آن در اضطراب نغمه‌ها، نمونه‌هایی از "اقواء" و"اجازه" دراشعار شاعر یافت واین نتیجه حاصل شد که شمار این عیوب بسیار محدود بوده و درنتیجه تاثیر آن بر موسیقی شعر ناچیز است.
چکیده انگلیسی :
Music is one of the fundamental elements of poetry, and it is essential to be familiar with its rhythmic patterns to critique poetry. The integration of words, vocal and phonetic harmony, language structure, coherence, and continuity of consonants and vowels distinguish artistic speech from everyday language. Among the periods of Arabic literature, the Abbasid era is known as the golden age of Arabic eloquence and literary excellence. Among the poets of this era, Ibn Mu'taz is recognized as a prominent and distinguished poet. In this regard, the present research aims to discover the musical effects in Ibn Mu'taz's poems and their connection to the intended meaning of the poet. Using a descriptive-analytical approach, the study examines the four layers of music: "external music or poetic meter, internal music, spiritual music, and parallel music or rhyme." It focuses on the fourth layer of this collection and its relationship with the prominent themes in Ibn Mu'taz's poems concerning pride, love, nature description, wine, wisdom, asceticism, elegy, and satire. The study explores the techniques employed in Ibn Mu'taz's poems and uncovers the flaws in rhyme and their impact on the rhythm of verses, creating disharmony in the poetic meter. Ultimately, it concludes that Ibn Mu'taz skillfully incorporates many phonetic elements into the structure of his verses, creating a harmonious and cohesive rhythm in addition to the alignment of word and meaning. This integration is evident in the themes of pride, love, nature description, wine, hunting poems, asceticism, wisdom, elegy, and satire...