برداشت های عرفانی مولوی از داستان قرآنی حضرت یوسف در مثنوی

محورهای موضوعی : ادبیات تطبیقی

علی حاتمی ¹ , ملک محمد فرخزاد ²

1 - کارمند صدا و سیما
2 - عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی ساوه

تاریخ دریافت : 1397/05/25 تاریخ پذیرش : 1397/10/21 تاریخ انتشار : 1397/12/01

کلید واژه: مصر, زلیخا, مثنوی, یوسف, قرآن,

چکیده مقاله :

یکی از دلایل پیدایش و شکل گیری زبان عرفانی، رویکرد تأویلی است که در قرآن وجود دارد، زیرا در قرآن، بخش زیادی از مفاهیم در قالب داستان بیان شده است، یکی از این داستان ها داستان حضرت یوسف است. براساس سوره‌ی یوسف در قرآن، زندگی حضرت یوسف(ع)، مشحون از حوادث و رویدادهای تلخ و شیرین است؛ مولانا از رویدادهای مختلف زندگی یوسف برداشتی عرفانی دارد و در مثنوی، بسیاری از این رویدادها و شخصیت ها را به صورت رمز و تمثیل به کار برده است. در این پژوهش سعی شده این برداشت‌های عرفانی و رمزها و تمثیل‌ها، کشف و بیان شود و بدین منظور، نخست داستان یوسف در قرآن به خوبی مطالعه و پس از فیش‌برداری و دسته‌بندی ابیات مربوط به یوسف(ع) در مثنوی، بر اساس سیر تاریخی رویدادها، متن اصلی نوشته شد. یوسف در مثنوی، نماد روحی است که در چاه ظلمانی جسم گرفتار می‌شود، سپس با رسن عنایت حق، از این چاه بیرون می-آید و به سوی مصر کمال می‌رود. خواب‌ها و تعبیرهای آن هم، اشاره به کشف و شهود عرفانی یوسف یعنی عارف و انسان کامل دارد؛ از نظر مولانا، خواب و رؤیا دریچه‌ای است به سوی عالم کشف و شهود و وحی و الهام و موجب گشایش و رهایی روح از زندان تن و دنیا می‌شود. و زلیخا نماد و رمز سالکی است که از پل عشق مجازی به عشق حقیقی و از مظهر جمال حق، که همان یوسف(انسان کامل) است، به سرچشمه ی حقیقت می رسد.

چکیده انگلیسی:

One of the reasons for the formation of mystical language is an interpretive approach in Qur'an. because expressed much of the concepts in the form of stories in Qur'an. one of these stories is the story of prophet Yusuf. according to Qur'an, Yusuf Surah, Joseph's life is full of bitter and sweet events . Rumi has spiritual harvest various events in the life of Joseph and he has used many of the events and characters in code and allegory in Masnavi. is tried in this research that discover and express these mystical interpretations of symbols and allegories and For this purpose first the story of Joseph in Qur'an were studied and then was written main text based on historical events. Joseph in Masnavi is symbol of a spirit that be caught in the dark well of body then it comes out from this well with God's grace sling and goes toward egypt perfection. dreams and their interpretations are referring to the mystical intuition of Joseph mystic and the perfect man, in Rumi 's opinion dream is a window to the world of intuition and inspiration that liberates the soul from the prison of body and the world. and Zulaykha is symbol of a wayfarer that arrives to true love from virtual love bridge and arrives to the fountainhead of truth from the manifestation of the beauty of God that is Joseph as a perfect human.