امکان سنجی حسابداری مدیریت زیست محیطی و اجتماعی در شهرداری (مطالعه موردی شهرداری شیراز)
محورهای موضوعی : حسابداری مالی و حسابرسی
مجتبی احمدی
1
,
فرزانه حیدر پور
2
*
,
اسماعیل شمس الدینی
3
1 -
2 - گروه حسابداری، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران
3 - دانشگاه آزاد یاسوج
کلید واژه: امکان سنجی, حسابداری مدیریت, زیست محیطی, اجتماعی, شهرداری, مطالعه موردی, شیراز,
چکیده مقاله :
چکیده
شهرها بهعنوان محرکهای اصلی توسعه اقتصادی، تأثیرات عمیقی بر محیطزیست و ساختارهای اجتماعی داشته و مدیریت آنها مستلزم رویکردی مسئولانه است. لذا نظام حسابداری مدیریت زیستمحیطی و اجتماعی بهعنوان یک سامانه اطلاعاتی راهبردی، نقش کلیدی در تلفیق ملاحظات پایداری در فرآیندهای تصمیمسازی ایفا میکند. پژوهش حاضر با هدف امکانسنجی استقرار این نظام در شهرداری شیراز و با تمرکز بر شناسایی ابعاد مفهومی، شاخصهای بنیادین و طبقهبندی هزینهها و عواید مرتبط، با مشارکت ۳۳ خبره و ۱۹۲ کارکنان مالی و حسابرسان در سال ۱۴۰۴ صورت پذیرفته است. ابزارهای گردآوری دادهها شامل پرسشنامه و مصاحبه بوده و برای تحلیل دادهها از نرمافزارهای SPSS و SmartPLS بهره گرفته شده است. یافتههای تحقیق حاکی از آن است که از مجموع ۲۹ شاخص زیست محیطی و ۱۸ شاخص اجتماعی استخراج شده از اجماع خبرگان، به ترتیب ۲۲ و ۱۸ شاخص از ضرورت اجرایی برخوردار بودهاند. همچنین از بین ۲۲ گویه هزینهها و عواید پیشبینیشده برای شاخصهای زیست محیطی، ۱۸ گویه و از ۱۵ گویه مربوط به شاخصهای اجتماعی، ۱۳ گویه مورد تأیید پاسخدهندگان قرار گرفته است.
Abstract
Cities function as primary drivers of economic development, exerting profound impacts on ecological systems and social structures, thereby necessitating responsible management approaches. Consequently, Environmental and Social Management Accounting (ESMA) serves as a strategic information system, playing a pivotal role in integrating sustainability considerations into managerial decision-making processes. This study aimed to assess the feasibility of implementing ESMA within Shiraz Municipality, focusing on identifying its conceptual dimensions, fundamental indicators, and the classification of associated costs and benefits. Conducted in 2025, the research engaged 33 experts and 192 financial staff and auditors. Data collection employed questionnaires and interviews, with data analysis performed using SPSS and SmartPLS software. Findings indicate that, from a total of 29 environmental and 18 social indicators derived from expert consensus, 22 and 18 indicators, respectively, were deemed essential for implementation. Furthermore, out of 22 proposed cost and benefit items for environmental indicators, 18 were confirmed by respondents, while 13 out of 15 items related to social indicators received confirmation.
فهرست منابع
１- احمدزاده، یونس؛ مرانجوری، مهدی؛ علیخانی، رضیه؛ تقی پوریان، یوسف. (1401). ارائه چارچوب گزارشگری پایداری مبتنی بر ایجاد توازن بین انتظارات ذینفعان و ظرفیت های شرکت. پژوهش هاي حسابداري مالي و حسابرسي، سال 14، شماره 4. صص 189-161
２- باباجانی،جعفر؛ حیدریان، ناصح. (1394). ارزیابی سازگاری محتوای چارچوب نظری، اصول حسابداری و گزارشگری مالی شهرداریها با ویژگیهای محیطی فعالیتهای شهرداریها از منظر کارشناسان مالی. پژوهش هاي حسابداري مالي. سال 7، شماره 2. صص 72-53
３- پارسیان، حسین، حسین کاظمی و جواد رضازاده، (1398)، "شناسایی شاخصهای افشای داوطلبانه اطلاعات و نظام راهبری شرکتی؛ شکاف بین وضعیت موجود و مورد انتظار"، پژوهش های کاربردی در گزارشگری مالی، سال 8، شماره 14، صص 95-67
４- پورخانی ذاکله بری، مظفر و آزیتا جهانشاد، (1400)،"ارائه الگو برای افشاء پایداری شرکتی و ارزیابی عوامل مرتبط با تئوری مشروعیت بر گزارشگری آن"، پژوهش هاي حسابداري مالي و حسابرسي، سال 13، شماره 49، صص 204-177
５- جلالیان، عسکر؛ منوری، سید مسعود؛ پرکره، محمد حسین. (۱۴۰۰). تدوین چارچوب ضوابط حقوقی حفاظت از محیط زیست شهری در ساخت و سازهای کلان شهری. پژوهش نامه حقوق بشری. دوره 23. شماره ۲۸. صص 38-11
６- چناری بوکت، حسن و بهمن بنی مهد، (1398)، "در پژوهشی به بررسی پایداری شرکتی: راهبردی تئوریکی و یکپارچه با رویکرد دستوری و عمل گرا"، نشریه علمی حسابداري مدیریت، سال 12، شماره 42، صص 125-103
７- رفیعی، محمد؛ سجادی، امیر. (1404). طراحی الگوی بومی استقرار نظام پایداری در شهرداریهای ایران. پژوهشهای مدیریت در ایران. سال ۸. شماره ۳. صص ۱۵۰-۱۲۵
８- ستایش، محمد حسین و زینب مهتری، (1398). چارچوبی برای کلیات مبانی نظری گزارشگری یکپارچه در ایران. مجله پیشرفت های حسابداری دانشگاه شیراز. سال 11. شماره 1. صص 105-142
９- طالب نیا، قدرت الله، رضیه علی خانی و مهدی مران جوری، (1391). ارزیابی کمیت و ماهیت افشاء اطلاعات حسابداری زیست محیطی و اجتماعی در ایران. مجله بررسی های حسابداری و حسابرسی، سال 19، شماره 69، صص 60-43
１０- عباسی استمال، محمدرضا، مهدي زینالی، رسول برادران حسن زاده و یونس بادآور نهندی، (1400). تحلیل شکاف فازي عوامل افشاء اطلاعات مربوط به حسابداري توسعه پایدار با رویکرد آمیخته در ایران. دوفصلنامه علمی حسابداری دولتی، سال 8، شماره 1، صص 52-29
１１- عبدي، مصطفی، غلامرضا کردستانی و جواد رضازاده، (1398). طراحی الگوي منسجم گزارشگري پایداري شرکت ها. پژوهش هاي حسابداري مالی، سال 4، شماره 11، صص 44-23
１２- عزیزی، صدیقه؛ سالاری، حجت الله؛ رنجبر، محمد حسین؛ خدادادی، داوود. (۱۴۰۰). ارایه الگویی به منظور شناسایی و رتبه بندی شاخص های حسابداری زیست محیطی با استفاده از تکینک ORESTE و بر مبنای رویکرد گراندد تئوری. مجله علوم و تکنولوژی محیط زیست. دوره 23. شماره 11. صص 114-99
１３- غیاثی، مرضیه؛ خردمند، علی. (۱۴۰۲). بررسی تاثیر حسابداری سبز در هوشمند سازی و توسعه پایدار شهری. فصلنامه چشم انداز حسابداری و مدیریت دوره 6. شماره ۸۰. صص 168-151
１４- فاطری، علی؛ مشایخی، بیتا؛ حجازی، رضوان. (1402). رتبه بندي ابعاد و شاخص هاي گزارشگري پایداري در شهرداري ها. حسابداري و منافع اجتماعی. دوره 13. شماره 1. صص 54-33
１５- فخاری، حسین، اسفندیار ملكيان و منیر جفائی رهنی، (۱۳۹۶). تبیین و رتبه بندی مؤلفه ها و شاخص های گزارشگری زیست محیطی، اجتماعی و راهبری شرکتی به روش تحلیل سلسله مراتبی در شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار. حسابداری ارزشی و رفتاری، سال 2، شماره 4، صص ۱۸۷-۱۵۳
１６- مشایخ، شهناز، منا پارسایی و اکرم کرانی، (1400). رابطه بین مسئولیت اجتماعی شرکتها با کیفیت اطلاعات حسابداری و گزارش حسابرس. پژوهش هاي حسابداري مالي و حسابرسي، سال 13، شماره 51، صص 64-41
１７- مهرانی، کاوه و سید حسین شاکری طاهری، (1399). تدوين چارچوب گزارشگري پايداري شركتي. پژوهشهای تجربی حسابداری، سال 9، شماره 38، صص 83-111
１８- یوسفیزاده، محسن؛ فخاری، علی. (1403). عوامل شرکتی موثر بر گزارشگری پایداری و ارتباط آن با بازده حقوق صاحبان سهام. پژوهشهای حسابداری مالی. سال ۱۰. شماره ۴. صص ۱۲۰-۹۵
１９- Adams, Carol A and Subhash, Abhayawansa, (2021),“Connecting the COVID-19 pandemic, environmental, social and governance (ESG) investing and calls for ‘harmonisation’ of sustainability reporting”, Critical Perspectives on Accounting, 4 (11), PP 23-44
２０- Aksoy, M., M. K. Yilmaz, E. Tatoglu, and M. Basar. (2020). Antecedents of corporate sustainability performance in Turkey: The effects of ownership structure and board attributes on non-financial companies. Journal of Cleaner Production, 276: 1-11.
２１- Aktas, R., K. Kayalidere, and M. Kargin. (2017). Corporate sustainability reporting and analysis of sustainability reports in turkey. International Journal of Economics and Finance. 5(3): 113-125.
２２- Al-Masri, J., & Tanaka, K. (2025). Integrated ESG Dashboard Japan municipalities 2025. Advance online publication
２３- Al-Mawali, H. (2015). Contingent Factors of Strategic Management Accounting. Research Journal of Finance and Accounting, 6 (11), 130–137.
２４- Aswani, J., A. Raghunandan, and S. Rajgopal (2024). “Are Carbon Emissions Associated with Stock Returns?” Review of Finance 28 (1), pp. 75–106.
２５- Azar, J., M. Duro, I. Kadach, and G. Ormazabal (2021). “The Big Three and corporate carbon emissions around the world”. Journal of Financial Economics 142 (2), pp. 674–696.
２６- Bellini, O., Rodrigues, N., Lagioia, T., & Freitas, T. (2019). Public Sector (UN) Sustainability: a study of GRI adherence and sustainability reporting disclosure standards in Public Institutions and State-Owned Companies of the Public Agency Sector. Cuadernos de Contabilidad, 20(49), 1-28 DOI:10.11144/ Javeriana.cc20-49.psss.
２７- Berkman, H., J. Jona, and N. Soderstrom (2024). “Firm-specific climate risk and market valuation”. Accounting, Organizations and Society 112.
２８- Bissessur, Sanjay. (2024). Accounting for Environmental Cost. SSRN Electronic Journal
２９- Bolton, P. and M. Kacperczyk (2021). “Do investors care about carbon risk?” Journal of Financial Economics 142 (2), pp. 517–549.
３０- Dik, R. (2017). Sustainability in local governments: Disclosures in Dutch and Canadian municipal annual reports. Master’s Thesis, Radboud University. https://pdfs.semanticscholar.org/1725/ e2392150fc00a532d98800d3cdec4f20b2cb.pdf.
３１- Gonzalez-García, S., Rama, M., Cortes, A., García-Guaita, F., Nunez, A., Gonzalez Louro, L., Teresa Moreira, M., & Feijoo, G. (2019). Embedding environmental, economic and social indicators in the evaluation of the sustainability of the municipalities of Galicia (northwest of Spain). Journal of Cleaner Production, 234, 27-42 https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2019.06.158.
３２- Greco, G., Sciulli, N., & D’Onza, G. (2013). The influence of stakeholder engagement on sustainability reporting: evidence from Italian local councils. Public Management Review, 17(4),1-24.
３３- Kwakye, T.O., E. E. Welbeck, G. M. Y. Owusu, and F. K. Anokye. (2018). Determinants of intention to engage in Sustainability Accounting and Reporting (SAR): the perspective of professional accountants. Int J Corporate Soc Responsibility 3(1): 1-13. DOI:10.1186/s40991-018-0035-2.
３４- Macedo, J; Rodrigues, F; Tavares, F; (2017). Urban sustainability mobility assessment: indicators proposal. Energy Procedia, 731-740.
３５- Nguyen , T. (2022). Factors Affecting Application of Cost Management Accounting: Evidence from Small and Medium Enterprises in Vietnam. The Journal of Asian Finance, Economics & Business, 9(4), 185-190.
３６- Niemann, L., & Hoppe, T. (2018). Sustainability reporting by local governments: a magic tool? Lessons on use and usefulness from European pioneers. Public Management Review, 20(1), 201-223 https://doi.org/ 10.1080/14719037.2017.1293149.
３７- Nikherda, N., Jamiliah, S., Ibrahim, k., & Tuan, Z. (2020). Strategic Management Accounting Practices as a Mediating Role between Strategy Formation Capability and Value Creation. International Journal of Innovation, Creativity and Change, 10(11), 405-429.
３８- Oyewo, B., Tauringana, V., Omikunle, B.M. and Owoyele, O. (2022). The global management accounting principles (GMAP) and the relationship between organizational design elements, Accounting Research Journal, 35(5), 637-659. https://doi.org/10.1108/ ARJ-07-2020-0202.
３９- Papoutsi, A; Sodhi, M.S; (2020). Does disclosure in sustainability reports indicate actual sustainability performance? Journal of Cleaner Production, in press, journal pre-proof, Available online 11 March 2020, Article 121049.
４０- Qian, W., Burritt, R., & Monroe, G., (2011). Environmental management accounting in local government: A case of waste management. Accounting, Auditing and Accountability Journal, 24(1), 93-128 https://doi.org/10.1108/09513571111098072.
４１- Roosa, S.A. 2010. Sustainable Development Handbook, 2nd ed., The Fairmont Press, GA.
４２- Stroebel, J. and J. Wurgler. (2021). “What do you think about climate finance?” Journal of Financial Economics 142 (2), pp. 487–498
４３- Sue Moffitt, Jacquelyn. Jeanne-Claire Patin. Luke Watson. (2023). Corporate Environmental, Social, and Governance (ESG) Performance and the Internal Control Environment. Accounting Horizons, forthcoming. SSRN Electronic Journal.
４４- Sulkowski, A. (2016). City sustainability reporting: An emerging & desirable legal necessity. Pace Enviromental Law Review, 33, 278-299.
４５- Tetrevova, L., & Jelinkova, M. (2019). Municipal social responsibility of statutory cities in the Czech Republic. Sustainability, 11(8), 1-19 https://doi.org/10.3390/su11082308.
４６- Utama, A., & Anis, I. (2023). Contingent Factors that Influence the Accounting Information System Quality and Environmental Management Accounting Adoption among Companies in Indonesia. Budapest International Research and Critics Institution, 5(3), 80-93.