طراحی و اعتبار سنجی الگوی توسعه فناوری اطلاعات به منظور آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی برای مدیران مدارس
محورهای موضوعی : آموزش و پرورشاحسان محمدزاده 1 , نورالدین میرزایی 2 , نقی کمالی 3
1 - دانشجوی دکتری، گروه مدیریت آموزشی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
2 - استادیار، گروه مدیریت آموزشی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران
3 - استادیار، گروه مدیریت آموزشی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
کلید واژه: توسعه فناوری اطلاعات, آموزش و ترویج, مدیریت دانش, سواد اطلاعاتی, مدیران مدارس.,
چکیده مقاله :
هدف: پژوهش حاضر با هدف طراحی و اعتبار بخشی الگوی توسعه فناوری اطلاعات به منظور آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی برای مدیران مدارس انجام شد. روش: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش گردآوری داده ها آمیخته می باشد. جامعه آماري در بخش کیفی افراد صاحب نظر در حوزه مدیریت و فناوری اطلاعات و ارتباطات بودند. نمونه ها با روش هدفمند انتخاب و مصاحبه نیمه ساختارمند تا اشباع نظری با آنها انجام شد. همچنین جامعه آماری در بخش کمی را تمامی مدیران آموزش و پرورش استان البرز تشکیل دادند، که در سال تحصیلی (۱۳۹۷)، اشتغال داشتند و جمعاً نمونهای به حجم 400 نفر با استفاده از روش نمونه گیری خوشه ای چند مرحله ای تصادفی انتخاب شد. براي جمع آوري اطلاعات مورد نیاز از روش کتابخانه ای برای بررسی متون، از روش میدانی، برای انجام بخش کیفی از مصاحبه نیمه ساختارمند و برای بخش کمی از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. یافته ها: یافته ها حاکی از آن بود که پنج عامل مؤثر بر آموزش و توانمندسازی مدیران شناسایی شد. که بر اساس ضرایب مسیر؛ متغیر تدوین سیاست ها و راهبردهای مدیریت دانش در رتبه اول؛ متغیر آموزش و توانمندسازی مدیران در رتبه دوم؛ متغیر تغییر در فرهنگ سازمانی و ساختاری در رتبه سوم و متغیر حمایت مدیریت و رهبری در رتبه چهارم و متغیر توسعه فناوری اطلاعات در رتبه پنجم قرار دارد. مقدار GOF با مقدار 592/0 محاسبه شده که بالاتر از مقدار ملاک 3/0 است و نشان از توان مناسب مدل در پیش بینی متغیر مکنون درون زای مدل دارد. نتیجه گیری: توسعه فناوری اطلاعات با آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران تأثیر مثبت و مستقیم دارد.
Purpose: The current research was conducted with the aim of designing and validating the model of information technology development to teach and promote knowledge management and information literacy for school administrators. Method: The current research is applied in terms of purpose and mixed in terms of data collection method. The statistical population in the qualitative section were experts in the field of management and information and communication technology, which were selected with a purposeful method and semi-structured interviews were conducted with them until theoretical saturation. A total sample of 400 people was selected using random multi-stage cluster sampling method. To collect the required information, the library method was used to review the texts, the field method was used for the qualitative part of the semi-structured interview, and for the quantitative part, the researcher-made questionnaire was used. Findings: findings indicated that 5 effective factors in the training and empowerment of managers were identified. which based on path coefficients; The variable of developing knowledge management policies and strategies in the first place; The variable of training and empowering managers in the second place; The variable of change in organizational and structural culture is ranked third, the variable of management and leadership support is ranked fourth, and the variable of information technology development is ranked fifth. The value of GOF was calculated with a value of 0.592, which is higher than the criterion value of 0.3 and shows the appropriate power of the model in predicting the endogenous current variable of the model. Conclusion: Thus, we conclude that the development of information technology has a positive and direct effect on the education and promotion of knowledge management and information literacy of managers.
بایرامی اردی، محمد، تورانی، حیدر، خلخالی، علی، شکیبایی، زهره و کاظم پور، اسماعیل. (1399). بررسی تأثیر عوامل مدیریت دانش بر بهبود یادگیری، در واحدهای آموزشی فنی و حرفه¬ای. مشاوره شغلی و سازمانی، ۱۲(۴۴): ۱۶۰-۱۲۹.
حجازی، مسعود، ویسی، عاطفه. (1395). سبک¬های اسنادی، خودکارآمدی تحصیلی و سلامت روان دانش آموزان تیزهوش. تازه های علوم شناختی، (1) 5: ۳۲-۲۸.
دولت آبادی فراهانی ، زهرا. (1397). بررسی نقش رضایت شغلی بر میزان تعهد سازمانی دبیران دبیرستان¬های ناحیه 4 آموزش و پرورش شهر مشهد . پایان نامه کارشناسی ارشد. مرکز آموزش مدیریت دولتی مشهد.
ذاکر فرد، منیرالسادات، عریضی سامانی، سید حمیدرضا، نوری، ابوالقاسم. ( 1397). رابطه کار شغلی با بصیرت شغلی و تعهد سازمانی در مجموعه¬ای از کارکنان زن و مرد واحدهای پژوهش و توسعه شرکت¬های صنعتی. مقاله ارائه شده در اولین کنگره دو سالانه روان شناسی صنعتی و سازمانی، دانشگاه اصفهان.
رزاقی، محمد، بلوچ، سلیم و مهاجران، بهناز. (1401). نقش مدیریت دانش و سواد دیجیتالی در عملکرد شغلی: سهم متغیر یادگیری سازمانی. علوم و فنون مدیریت اطلاعات، ۸ (۱): ۳۹۲-۳۵۹.
رزم طلب، ناصر، محرمی، هادی. (۱۴۰۱). بررسی و مقایسه مدیریت دانش و یادگیری سازمانی در مدارس شهری و روستایی شهرستان سرعین در سال تحصیلی۱۴۰۱-۱۴۰۲، سومین همایش ملی مدرسه آینده، اردبیل.
زنجیرچی، سید محمود، حکاکی، کنجکاو منفرد، امیررضا، بهنیا، فروغ. (1396). عارضه یابی پیاده‌سازی مدیریت دانش در آموزش و پرورش استان یزد. فصلنامه علمی-پژوهشی تعلیم و تربیت، 31(3): 95-116.
سلطان حسینی، محمد، موسوی، زهره. (1398). رابطه بین کیفیت زندگی کاری و تعهد سازمانی کارکنان اداره کل تربیت بدنی استان اصفهان، مقاله ارائه شده در اولین کنگره دو سالانه روان شناسی صنعتی و سازمانی، دانشگاه اصفهان.
صادقی، افسانه و محمد داوودی، امیرحسین. (1401). ارایه مدل شبکه¬های اجتماعی و سواد اطلاعاتی با رویکرد موفقیت تحصیلی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی ساوه. فصلنامه مطالعات مدیریت و رهبری در سازمان¬های آموزشی. ۲(۴): ۵۶-۴۳.
عصاره، فریده، بیگدلی، زاهد، شهنی ییلاق، منیجه و طاهرزاده موسویان، صدیقه. (1399). طراحی و آزمایش مدل رابطۀ علّی مؤلفههای سواد اطلاعاتی و یادگیری سازمانی با میانجی‌گری مدیریت دانش در کارکنان پالایشگاه گاز بیدبلند شهرستان بهبهان. علوم و فنون مدیریت اطلاعات، ۶(۴): ۴۸-۱۵.
هادیان سیده زینت، بابایی زهرا، رنجبر سمیه، طالبی سمیه. (۱۴۰۰). بررسی رابطه مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی با کارآفرینی سازمانی دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان مازندران، مطالعات روانشناختی نوجوان و جوان، ۲ (۱): ۳۵۸-۳۶۹.
Arche, S., Griteeze., J. (2019). Kaizen: An Essential tool for Inclusion in Industrial Technology. Journal of industrial technology, 16: 1-20.
Brown, G. (2018). National Cultures in Four Dimensions. International studies of management and organization, 13: 46-74.
Cortes. N. (2017). The Effect of Psychological Birth Order on Goldberg's "BIG 5" Personality Traits. A Thesis Submitted to The Faculty of Rowan University.
Dato, D. Young, N. (2018). Construct And Used Crittenton Related Validity of Four Commonly Used Goal Orientation Instrument. Contemporary Educational Psychology. 28, 434 – 469.
De Long, D. W., and Fahy, L., 2000, Diagnosing Cultural Barriers to Knowledge Management. The Academy of Management Executive, 14(4).
Harney & Jordan. (2018). Family and Dimensions of Emotional Intelligence, Dissertation Abstracts International, 58(4): 2109-2122.
Herzguvich, B. Tupolonski, D.G. (2018). Organizational Culture is Important in Software Productivity.
Hibis Abualoush, Sh., Misheal Obeidat, A., Tarhini, A., Masa'deh, R., & Al- Badi, A. (2018). The Role of Employee’s' Improvement as an Intermediary Variable Between Knowledge Management and Information System on Employees' Performance. Journal of Information and Knowledge Management Ayatems, 48(2): 217- 237.
Kyoung, A.N. & Sunyoung, P. (2019). Factors Influencing Job Performance: Organizational Learning Culture, Cultural Intelligence, and Transformational Leadership. Performance Improvement Quarterly, 32(2).
Malhotra. M. (2017). Social support matters: longitudinal effects of social support on three dimensions of school engagement from middle to high School. Child Development, 83, 877-895.
Rader, B. (2017). Apsychometric Evaluation of The Mayer-Salovey-Caruso Emotional intelligence Test Version 2.0. Intelligence, 33, 285-305.
Rosna, I. & Mahaliza, M. (2020). The Relationship between Knowledge Management and Organizational Learning with Academic Staff Readiness for Education 4.0. Eurasian Journal of Educational Research, 85: 69-184.
Setall, N. J. (2017). The Vole of Metacognition in Second Language Teaching and Learning. Online Resources. Digest Retrieved November.
Schiller, S. (2016). The Effect of Birth Order on Intelligence and Personality. A Thesis Submitted to The Faculty Of San Francisco State University.
Vannucci, A., Simpson, E. G., Gagnon, S., and Ohannessian, C. M. (2020). Social media use and risky behaviors in adolescents: A meta-analysis. Journal of Adolescence, 79, 258-274.
Yasir, M., Ullah, A., Shafiq, M., Sami, A., Irum, S. (2020). direct and indirect effects of intensive social media usage on deviant workplace behavior. International Journal of Management. 11(8): 1774- 1784.
Yu Lin, C.h. & Kai Huang, C.h. (2020). Employee turnover intentions and job performance from a planned change: the effects of an organizational learning culture and job satisfaction. International Journal of Manpower, 42(3): 409-423.
فصلنامه رهبری و مدیریت آموزشی دانشگاه آزاد اسلامی‌واحدگرمسار سال هفدهم، شماره 4، زمستان 1402 صص 87-59 |
طراحی و اعتبار سنجی الگوی توسعه فناوری اطلاعات به منظور آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی برای مدیران مدارس
احسان محمدزاده1، نورالدین میرزایی2، نقی کمالی3
چکیده:
هدف: پژوهش حاضر با هدف طراحی و اعتبار بخشی الگوی توسعه فناوری اطلاعات به منظور آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی برای مدیران مدارس انجام شد.
روش: پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش گردآوری دادهها آمیخته میباشد. جامعه آماري در بخش کیفی افراد صاحبنظر در حوزه مدیریت و فناوری اطلاعات و ارتباطات بودند. نمونهها با روش هدفمند انتخاب و مصاحبه نیمهساختارمند تا اشباع نظری با آنها انجام شد. همچنین جامعه آماری در بخش کمی را تمامی مدیران آموزش و پرورش استان البرز تشکیل دادند، که در سال تحصیلی (۱۳۹۷)، اشتغال داشتند و جمعاً نمونهای به حجم 400 نفر با استفاده از روش نمونهگیری خوشهای چند مرحلهای تصادفی انتخاب شد. براي جمعآوري اطلاعات مورد نیاز از روش کتابخانهای برای بررسی متون، از روش میدانی، برای انجام بخش کیفی از مصاحبه نیمهساختارمند و برای بخش کمی از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد.
یافتهها: یافتهها حاکی از آن بود که پنج عامل مؤثر بر آموزش و توانمندسازی مدیران شناسایی شد. که بر اساس ضرایب مسیر؛ متغیر تدوین سیاستها و راهبردهای مدیریت دانش در رتبه اول؛ متغیر آموزش و توانمندسازی مدیران در رتبه دوم؛ متغیر تغییر در فرهنگ سازمانی و ساختاری در رتبه سوم و متغیر حمایت مدیریت و رهبری در رتبه چهارم و متغیر توسعه فناوری اطلاعات در رتبه پنجم قرار دارد. مقدار GOF با مقدار 592/0 محاسبه شده که بالاتر از مقدار ملاک 3/0 است و نشان از توان مناسب مدل در پیشبینی متغیر مکنون درونزای مدل دارد.
نتیجه گیری: توسعه فناوری اطلاعات با آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران تأثیر مثبت و مستقیم دارد.
کلیدواژه‌ها: توسعه فناوری اطلاعات، آموزش و ترویج، مدیریت دانش، سواد اطلاعاتی، مدیران مدارس.
پذیرش مقاله: 29/2/ 1403 دریافت مقاله: 27/8/1402
مقدمه
آموزش یکی از مهمترین ارکان برنامهریزی جامعه است و مردم آن جامعه کلیدیترین عنصر در توسعه یک جامعه هستند که باید از فرهنگ، آگاهی و مهارتهای گوناگونی برخوردار باشند، مدارس بهعنوان یک پایگاه آموزشی موظف به آماده کردن دانشآموزان برای کسب تجربهها و استفاده از فرصتها و پذیرش مسئولیتها و رشد مهارتهای شهروندی در زندگی بزرگسالی میباشند (ذاکر فرد، عریضی و نوری، ۱۳۹۷). یکی از مفاهیمی که بیش از سه دهه به دنیای مؤسسات آموزش عالی راه یافته است، مفهوم سواد اطلاعاتی میباشد. هر چند بررسی ادبیات موجود در خصوص سواد اطلاعاتی بازنمای تعدد دیدگاهها است (حجازی و ویسی، 1395)، اما مرور ادبیات سازمانهای یادگیرنده و یادگیری سازمانی و کاربرد این مفاهیم در آموزش عالی نشان میدهد، شواهد اندک تجربي در زمينه تبيين موضوع سواد اطلاعاتی در آموزش و پرورش و آموزش عالی وجود دارد. همچنین مرور ادبیات سازمانهای یادگیرنده و سواد اطلاعاتی، نشان دهنده آن است که این مفاهیم با تئوریهای یادگیری در محیطهای آموزشی پیوند نخوردهاند (ارچه و گیریتز4، ۲۰۱۹). از طرف دیگر سازمانی که براساس اخلاق استوار است از یک سرمایه فرهنگی غنی برخوردار بوده و بنابراین در نهایت میتواند شاهد ارتقاي بهرهوري و مدیریت دانش در منابع انسانی خود باشد (هیبیس ابالوش و همکاران5، ۲۰۱۸). لذا سواد اطلاعاتی و مدیریت دانش، میتواند بر ارتقاي بهرهوري منابع انسانی تأثیرگذار باشد. محیط آموزشی تمامی عوامل و رویدادهایی را شامل میشود که در کلاس نقش بسیار قاطع در تعیین موفقیت دانشآموزان ایفا میکند (حال، اشنایدر و نرجن6، ۲۰۱۹).
بدین ترتیب شناخت محیط آموزشی و چالشهای موجود در آن، میتواند به مدیریت مؤثر در فرآیند یادگیری و ایجاد تغییرات متناسب کمک بسزایی کند (هنری و جردن7،۲۰۱۷). يادگيري، فرآيندي پيچيده است كه در آن عوامل گوناگوني نقش دارد. تمامي تلاشها در چرخه آموزش بر افزايش يادگيري دانشآموز استوار است. يادگيري، تعامل ميان استاد و دانشآموزان است كه منجر به تغييرات رفتاري نسبتاً دائم و پايدار در دانش آموز در سه حيطه دانش، مهارت و نگرش ميشود (سلطان حسینی و موسوی، ۱۳۹۸). مطالعات نشان داده که دانشآموزان بهعنوان دريافتكنندگان خدمات آموزشي، بهترين منبع براي شناسايي مشكلات آموزش باليني هستند، زيرا حضور و تعاملي مستقيم و بيواسطه با اين فرآيند دارند (مادسلی8،2017). عوامل مختلفی بر جو آموزشی در محیطهای آموزشی تأثیر میگذارند، که این مؤلفهها میتوانند تعیینکننده کیفیت آموزش در یک مرکز آموزشی باشند. بنابراین رابطه بین محیط آموزشی که توسط دانشآموزان درک و یا تجربه میشود و رضایت و موفقیت تحصیلی آنها در مدارس، مطالعه و ارزیابی محیط مدرسه را ضروری نموده است (روسنا و مهالیزا9، ۲۰۲۰).
بهطور كلي دانش سازماني بايد در جهت محصولات، خدمات و فرآيندهاي سازماني به كار گرفته شود. اگر سازماني به راحتي نتواند شكل صحيح دانش را در جاي مناسب آن مشخص نمايد در عرصه‌هاي رقابتي با مشكل مواجه خواهد شد. زماني كه نوآوري و خلاقيت راه پيروزي در جهان امروز است، سازمان بايد بتواند دانش مناسب را در جاي مناسب به كار گيرد (دولت آبادی فراهانی، ۱۳۹۷). معيار ارزيابي در مفيد بودن دانش معمولاً مشخص نيست. در عين حال، اگر سازماني دانش را در كارها و فعاليتهاي رايج خود مفيد دانست، بايد ترتيبي اتخاذ نمايد كه گروههاي كاري بتوانند به سنجش و ارزيابي دانش بپردازند. سازمان‌ها بهمنظور هدايت دانش فردي در جهت اهداف سازماني، بايد محيطي براي اشتراك، انتقال و تقابل دانش در ميان اعضا به وجود آورند (کورتس10، ۲۰۱۷).
خلاصه اينكه مديريت دانش به تغيير فرهنگ همكاري در فرآيندهاي تجاري، بهمنظور ممكن ساختن اشتراك اطلاعات اشاره دارد. اين كار همانند فعاليت در زيرمجموعه‌هاي فرهنگي و اجتماعي است. در محيط‌هاي پويا، سازمان‌ها با يك سلسله مسائل ناخواسته و موقعيتهاي پيش‌بيني نشده روبرو هستند، كه كنترل آنها توسط فرد در سازمان دشوار است (مالهورتا11، 201۷). سواد اطلاعاتي بهعنوان يك نياز و ضرورت در عصر اطلاعات با تجهيز افراد به توانمنديهاي تشخيص، تعيين نياز اطلاعاتي، جايابي، ارزيابي و استفاده مؤثر و مسئولانه اطلاعات، بقا و كاميابي در اين عصر را تا حد بسيار زيادي تضمين مينمايد (اسچیلر12، ۲۰۱۶). براي بسط اين توانمنديها در سطح جامعه، كتابداران، اساتيد و مربيان، متخصصان فناوري، و برخي از سياستگذاران، نياز براي تدريس و آموزش مهارتهاي اطلاعاتي در كليه سطوح و مقاطع آموزشي را مطرح نمودهاند و ضرورت مهيا نمودن افراد را براي يادگيري تمام عمر مورد تأكيد قرار دادهاند (هرزگوویچ و توپولونسکی13، ۲۰۱۸).
سواد اطلاعاتي بهعنوان پيشنياز مشاركت شهروندان، تضمين‌كننده آينده اقتصاد موفق كشورها از طريق توليد دانش، و بالاخره بهعنوان پيشنيازي براي طرح مسائل جهاني كه بقاي تمدنها را به چالش مي‌گذارند، عنصري ضروري و حياتي به حساب مي‌آيد (لیدر14، 2016). بر اين اساس بسياري از كشورها مانند آمريكا، استراليا و بيشتر كشورهاي اروپايي اين مقوله را از طريق گنجاندن در نظام آموزشي خود در سطحي فراگير، مورد بهرهبرداري قرار دادهاند و آموزش سواد اطلاعاتي به دانشآموزان، دانشجويان، و دانشپژوهان در اين كشورها به يك مهم بدل شده است. اين رويكرد با هدف توانمند ساختن دانشآموختگان براي بقا در محيط متغير اطلاعات و استفاده مؤثر و آگاهانه از فرصتهاي توسعه شغلي صورت پذيرفته است. مجموعه مهارتهاي سواد اطلاعاتي بويژه براي دانشآموزان و دانشجويان اهميتي فزاينده دارد كه در محيطي مملو از اطلاعات چندگانه، و آميخته با فناوري سريعاً در حال پيشرفت و توسعه، به سرمي‌برند (صادقی و محمد داوودی، ۱۴۰۱). با توجه به روند شتابناك كهنه شدن دانش، دانشجويان نيازمند مهارتهاي سواد اطلاعاتي هستند تا قادر به دسترسي، درك، و بهرهگيري بهينه از دانش روز رشته خود باشند. در دهه اخير عمدتاً به دليل ايجاد پيوند ميان مهارتهاي سواد اطلاعاتي و يادگيري تمام عمر، تمايل به سواد اطلاعاتي در تمام سطوح آموزشي رشد چشمگيري داشته است، بهطوري كه اين باور حاكم است كه بدون داشتن توانايي راهيابي در درياي پهناور اطلاعات، دانشجويان به دشواري مسير درست را خواهند يافت. همچنين آگاهي مربيان دانشگاه نسبت به نقش خود در آموزش دانشجويان با سواد اطلاعاتي، به سرعت در حال افزايش است (استیل15،۲۰۱۷).
در نهایت اینکه مدارس بهعنوان قلب نظام تعليم وتربيت هركشور نقش مهمي در بهبود و توسعه نظام تعليم و تربيت بر عهده دارند، چرا كه این دانشآموزان بعد از فارغ التحصيلان دانشگاهها که بروندادهای نظام آموزش عالي هستند ميتوانند پستهاي كليدي وحساس كشور را به عنوان مديران، طراحان، برنامهريزان، پزشکان و... دركشور برعهده گيرند (رزاقی، بلوچ و مهاجران، ۱۴۰۱). در ادامه به بررسی برخی پژوهشهای داخلی و خارجی مرتبط انجام شده میپردازیم. رزم طلب و محرمی (۱۴۰۲)، در پژوهشی با عنوان بررسی و مقایسه مدیریت دانش و یادگیری سازمانی در مدارس شهری و روستایی شهرستان سرعین به این نتیجه دست یافتند که بین مدیریت دانش و یادگیری سازمانی در مدارس روستایی و شهری تفاوت معناداری وجود ندارد. رزاقی، بلوچ و مهاجران (۱۴۰۱)، در پژوهش خود تحت عنوان نقش مدیریت دانش و سواد دیجیتالی در عملکرد شغلی: سهم متغیر یادگیری سازمانی، به این نتیجه دست یافتند که مدیریت دانش، سواد دیجیتالی و یادگیری سازمانی بر عملکرد شغلی دبیران تأثیر بسزایی دارد.
صادقی و محمد داوودی (۱۴۰۱)، در پژوهشی تحت عنوان ارایه مدل شبکه های اجتماعی و سواد اطلاعاتی با رویکرد موفقیت تحصیلی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی ساوه، با این نتیجه دست یافتند که بین استفاده از شبکه اجتماعی و موفقیت تحصیلی ارتباط مثبت و معنا داری وجود دارد و همچنین بین سواد اطلاعاتی و موفقیت تحصیلی ارتباط موثر و معناداری وجود دارد. همچنین، هادیان و همکاران (۱۴۰۰)، در پژوهشی با عنوان بررسی رابطه مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی با کارآفرینی سازمانی دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان مازندران، به این نتیجه دست یافتند که توجه به رشد و توسعه سواد اطلاعاتی و مدیریت دانش در دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان میتواند به افزایش کارآفرینی سازمانی آنان منتهی شود.
عصاره و همکاران (1399)، در پژوهشی با عنوان بررسی رابطه علی مؤلفههای سواد اطلاعاتی و یادگیری سازمانی با میانجی‌گری مدیریت دانش در میان کارکنان زن و مرد پالایشگاه گاز بیدبلند شهرستان بهبهان انجام دادند. مقادیر شاخصهای برازندگی مربوط به الگوی پیشنهادی پژوهش نشان داد که اکثر شاخصهای برازندگی در حد مطلوب و تا حدودی زیادی قابل قبول است. در رابطه با فرضیه‌های مربوط به اثر مستقیم، یافتهها نشان داد که سواد اطلاعاتی اثر مستقیم و مثبت بر مدیریت دانش و یادگیری سازمانی دارد. همچنین مدیریت دانش نیز رابطه مستقیم و مثبت بر یادگیری سازمانی دارد. نتایج آزمون بوت استراپ در خصوص فرضیه غیر مستقیم نشان داد که سواد اطلاعاتی از طریق مدیریت دانش اثر غیر مستقیم و مثبت بر یادگیری سازمانی کارکنان پالایشگاه گاز بیدبلند شهرستان بهبهان دارد.
یاسیر و همکاران16 (۲۰۲۰)، در تحقیقی تحت عنوان نقش توانمندسازی کارکنان به عنوان متغیر واسطه بین مدیریت دانش و تیمهای اطلاعاتی بر روی عملکرد کارکنان: به این نتیجه دستیافتهاند که مدیریت دانش و تیمهای اطلاعاتی تأثیر مثبت روی توانمندسازی کارکنان دارند و باعث میشود عملکرد کارکنان بعداً خوب شود. براون17 ( 2018)، در پژوهش خود نشان داد که بین سبک رهبری با ساختار به سازمانی که فرد در آن کار می کند از سالهای 2016 تا 2017 رو به بعد کاهش نهاده است. هرزکوویچ و توپولنیتسکی18 (2018)، فراتحلیلی را از پیش بینها انجام دادهاند نتیجه این فرا تحلیل نشان داد که الگوی سه بعدی ساختار سازمانی مناسبترین مفهوم سازی ساختار سازمانی است و در کشورهای دیگر و فرهنگهای خارج از آمریکای شمالی دارای کاربرد است. بقا در عصر اطلاعات نيازمند فراگيري توانمنديهايي است كه افراد به كمك آنها بتوانند نياز خود را به اطلاعات تشخيص دهند و پس از جايابي و ارزيابي اطلاعات، از آن به شكل مؤثر استفاده كنند. در واقع افراد بايد بتوانند با فراگيري نحوه يادگيري، به «فراگيراني تمام عمر» تبديل شوند و از اين طريق با عصر پرشتاب اطلاعات همگام گردند. توانمنديهايي از اين دست، سواد اطلاعاتي خوانده مي‌شوند. با توجه به اهميت و ضرورت پژوهش در راستای فراگيري اين توانمنديها، برخي از سازمان‌ها و مراكز آموزشي در سراسر جهان براي اجراي آموزش اين توانمنديها به ايجاد و توسعه استانداردها و مدل‌هايي مبادرت ورزيده‌اند. در این پژوهش راهکارهای موجود برای به روز بودن مدیران مدارس و چگونگی رویارویی با رقبا و تحمل بار رقابتی ملی و بینالمللی در موسسات آموزشی مورد بحث قرار میگیرد. سیاستهای مناسب برای فراگیری، دانش ارتباط برقرار کردن، افزایش توانایی، کسب و پذیرش دانش جهانی، استفاده از تکنولوژی مناسب با ارزشهای حاکم بر جامعه بهعنوان عناصر مورد تعمق در مدارس و در حیطه مسئولیت برای مسئولان نظام تعلیم و تربیت و راهبردهای مناسب در مدیریت دانش و مدل مناسب برای بکار بستن مدیریت دانش در مدارس بررسی میشود. هدف پژوهش حاضر طراحی و اعتبار بخشی برای الگوی مناسب به منظور آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی برای مدیران مدارس میباشد.
سوالات تحقیق
1) ابعاد و مؤلفههای آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران مدارس کدامند؟
2) چه الگویی را میتوان برای آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران مدارس ارائه نمود؟
3) آیا الگوی آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی برای مدیران مدارس از اعتبار لازم برخوردار است؟
4) مدیران مدارس در هریک از مؤلفههای شناسایی شده چه وضعیتی دارند؟
روش تحقیق
پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر روش گردآوری دادهها آمیخته میباشد. جامعه آماری در بخش کیفی افراد صاحبنظر در حوزه مدیریت و فناوری اطلاعات و ارتباطات بودند که معیار انتخاب افراد حداقل یکی از شرایط: دارا بودن کرسی تدریس در حوزه مدیریت فناوری اطلاعات، دارا بودن تألیف و یا پژوهش در زمینه مورد پژوهش، داشتن مسئولیت و تجربه در زمینه فناوری اطلاعات، توسعه شبکه و هوشمندسازی اداره کل و ادارات نواحی آموزش و پرورش بوده است. مشارکت کنندگان در مصاحبه بهطور هدفمند انتخاب و مصاحبه نیمهساختارمند تا اشباع نظری با آنها ادامه یافت. همچنین جامعه آماری در بخش کمی را تمامی 1540 نفر مدیران آموزش و پرورش استان البرز تشکیل دادند، که در سال تحصیلی 1397 اشتغال داشتند. جهت آزمون مدل پیشنهادی و فرضیه‌های پژوهش، با در نظر گرفتن تعداد متغیرها و بر اساس نظر متخصصان مدل‌یابی معادلات ساختاری، بهمنظور جلوگیری از برآورد پیشنهاد کلی آن است که تا حد امکان تحلیل دادهها با استفاده از این روش آماری بر پایه مفروضه‌های نمونههای بزرگ انجام شود. هرچند استفاده از نمونههای بزرگ احتمال کشف برازنده نبودن مدل را افزایش میدهد، حتی اگر برازنده نبودن مدل خیلی جزئی باشد. بهطورکلی، هرچه مدل پیچیدهتر باشد، باید اندازه اثر کمتری انتظار داشته باشیم، و اگر دادههای از دست رفته بیشتری داشته باشیم و دادهها کجی بیشتری داشته باشند، به نمونه بزرگتری نیاز است (جان کن و شارون فاستر، 1393). بنابراین، تامپسون (2000)، برای هر متغییر مشاهده شده 10 تا 15 آزمودنی را پیشنهاد میکند، بر این اساس، با توجه به وجود 14 متغیر قابل مشاهده در این پژوهش، به ازای هر متغیر 15-10 نفر نمونه در نظر گرفته شد، که جمعاً نمونهای به حجم 400 نفر (با در نظر گرفتن افت آزمودنیها، پرسشنامههای مخدوش و حذف دادههای پرت) با استفاده از روش نمونه گیری خوشهای چند مرحلهای تصادفی انتخاب شد. براي جمعآوري اطلاعات مورد نیاز از روش کتابخانهای و برای بررسی متون، از روش میدانی، برای انجام بخش کیفی از مصاحبه نیمه ساختارمند و برای بخش کمی از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شد. پرسشنامههای مزبور بر اساس اهداف و فرضیات تحقیق و با الهام از بررسی متون، مصاحبهها، مطالعات و تحقیقات انجام شده تهیه شد.
جهت اطمینان از روایی پژوهش، از روشهای بررسی توسط مشارکت کنندگان (اعضا)، همسوسازی دادهها و بازبینی توسط همکاران استفاده شد. در بررسی توسط اعضا از برخی از مصاحبه شوندگان خواسته شد تا فرآیند تحلیل یا مقولههای بدست آمده را بازبینی کرده و نظر خود را در ارتباط با آنها ابراز کنند. همچنین جهت تضمین بیشتر روایی از همسوسازی دادهها استفاده شد. برای اطمینان از پایایی ابزار کیفی، نتایج چند کدگذاری انجام شده از چند نفر کدگذار مختلف، مورد بررسی قرار گرفت که تا 80 درصد مشابهت بین کدهای استخراج شده مشاهده گردید.
پرسشنامه بخش کمی عوامل مبتنی بر مؤلفه اصلی و زیر مؤلفههاي استخراجی از چهارچوب نظري، پیشینه مطالعاتی، و تحلیل ومحتوای مصاحبهها از بخش کیفی شامل 5 مؤلفه در قالب طیف 5 درجهاي لیکرت مورد سنجش قرار گرفت. پرسشنامه محقق ساخته در پژوهش حاضر در قالب 5 عامل و 56 گویه است. یافتهها حاکی از آن بود که، 5 عامل مؤثر بر آموزش و توانمندسازی مدیران شناسایی شد، که بر اساس ضرایب مسیر؛ متغیر تدوین سیاستها و راهبردهای مدیریت دانش از لحاظ تأثیرگذاری بر آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران در رتبه اول؛ متغیر آموزش و توانمندسازی مدیران در رتبه دوم ؛ متغیر تغییر در فرهنگ سازمانی و ساختاری در رتبه سوم و متغیر حمایت مدیریت و رهبری از لحاظ تأثیرگذاری بر آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران در رتبه چهارم و متغیر توسعه فناوری اطلاعات در رتبه پنجم قرار دارد. در تحقیق حاضر، با رجوع به نظر متخصصان و اساتید از روایی ابزار اندازهگیری، در سنجش متغیرهای تحقیق اطمینان حاصل شده است. و پس از تعیین روایی صوری، محتوایی و سازه و پایایی با استفاده از ضریب آلفای کرونباخ، ابزار مورد اشاره در میان افراد جامعه مورد پژوهش توزیع گردید.
بررسي پايايي از مراحل مهم و حساس طراحي پرسشنامه است. در تحقيق حاضر براي ارزيابي پايايي از ضريب آلفاي كرونباخ و براي محاسبه آن از نرم افزار SPSS22 استفاده شده است. براي بررسي پايايي قبل از جمع آوري نمونه اصلي يك پيش نمونه به حجم مناسب جمع آوري ميشود و پايايي سؤالات پرسشنامه توسط اطلاعات جمعآوري شده از نمونه مورد بررسي قرار ميگيرد. برای بررسی پایایی پرسشنامه از یک نمونه اوليه با حجم 30 نفر استفاده شده است. در جدول زیر ضريب آلفاي كرونباخ محاسبه شده است. اگر مقدار آلفای كرونباخ بزرگتر از 7/0 باشد، نشان دهنده پايا بودن سؤالات مطرح شده است.
جدول۱. آلفای کرونباخ، پايايي تركيبي و AVE برای پرسشنامه تحقیق
سازه | میانگین واریانس | پایایی ترکیبی | آلفای کرونباخ |
توسعه فناوری اطلاعات | 615/0 | 941/0 | 929/0 |
آموزش و توانمندسازی مدیران | 517/0 | 948/0 | 941/0 |
تغییر در فرهنگ سازمانی و ساختار | 519/0 | 906/0 | 883/0 |
تدوین سیاستهای مدیریت دانش | 530/0 | 918/0 | 901/0 |
حمایت مدیریت و رهبری | 532/0 | 918/0 | 900/0 |
در راستای ملاحظات اخلاقی پژوهش، شرکتکنندگان در پژوهش حاضر با رضایت و آگاهانه در این پژوهش مشارکت نمودند. برای خروج از پژوهش به هر یا هیچ دلیلی و در هر زمان، برای مشارکتکنندگان در پژوهش به رسمیت شمرده شد. به شرک کنندگان در پژوهش اطمینان داده شده که از اطلاعاتشان محافظت خواهد شد. در صورت درخواست مشارکتکنندگان در پژوهش، نتایج و یافتههای پژوهش به ایشان اطلاع داده خواهد شد. مشارکت در تحقیق موجب هیچگونه بار مالی برای شرکت کنندگان نشد. این پژوهش با موازین دینی و فرهنگی آزمودنی و جامعه هیچ گونه مغایرتی نداشته است.
یافتهها
وضعیت مشارکتکنندگان در بخش کیفی پژوهش حاکی از آن است، که کارشناسان فناوری و شبکه اداره آموزش و پرورش با 89/57 درصد بیشترین میزان مشارکت و رئیس اداره فناوری اداره کل آموزش و پرورش با 26/5 درصد کمترین میزان مشارکت را داشتهاند. بر اساس تجزیه و تحلیل دادههاي کیفی حاصل از مطالعه ادبیات و پیشینه و مصاحبههاي عمیق و اکتشافی و کدگذاري و تحلیل محتواي متن مصاحبهها و در عین حال مطابقت آنها با مبانی نظري، طبق نظر مشارکت کنندگان عوامل مؤثر بر آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران مدارس شناسایی گردید و ابعاد و مؤلفههای آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران بررسی شد.
جدول۲. ابعاد و مؤلفههای آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران
مقولههای اصلی(ابعاد) (کدمحوری) | مقولههای فرعی (کد باز) | مأخذ کد | فراوانی | درصد فراوانی | |
ادبیات و پیشینه | مصاحبه | ||||
توسعه فنادری اطلاعات | 1.سیستمهای اطلاعاتی 2.مدیریت فناوری 3.آموزش مهارت فناورانه(اینترنت، پست الکترونیک) 4.زیرساخت فناوری | معمر حور(1391)، نوناکا و تاکیوچی(1998)، آزاد شهرکی(1388)، خجسته فر و همکاران(1388)، عسگری (1388)، دیبان(2002)، سينگ و کانت(2008)، هال(2001) | M2, M3,M4, M5,M6, M9,M10, M11,M12, M13,M14, M15,M16, M17, M19, | 23 | 42/17 |
آموزش و توانمدسازی مدیران | 1.مشارکت در تصمیم گیری، 2.شناسایی اطلاعات مورد نیاز، 3.انتخاب اطلاعات، 4.سازماندهی اطلاعات، 5.نشردانش، 6.زمان آموزش | معمر حور(1391)، زاد شهرکی(1388)، معمر حور(1391)، گوپتا و همکاران(2000)،آزاد شهرکی(1388)، خجسته فر و همکاران(1388)، حبیس ابوالوش(2018)، زنجیرچی و همکاران(1396)، سیوی(2000)، چانگ و چوی(2005)، بات(2002)، چوی(2000) | M1,M2, M3,M4, M5,M6, M7, M9,M10 M11,M12, M13, M15,M16, M17 | 27 | 45/20
|
تغییر در فرهنگ سازمانی و ساختار | 1.فرهنگ مشارکت و کار تیمی، اشتراک و تبادل اطلاعات، 2.فرهنگ انتقال تجربیات، 3.تعلق سازمانی 4.ارتباط سازمانی
| معمر حور(1391)، نوناکا و تاکیوچی(1998)، آزاد شهرکی(1388)، خجسته فر و همکاران(1388)، عسگری(1388)، دی لانگ و فاهی(2000)، چین لوی(2003)، بایرامی اردی(1399)، زنجیرچی و همکاران(1396)، سينگ و کانت(2008)،هال(2001)، سیوی(2000)، رایگ(2005)، لین و همکاران(2008)، وانگ و چوی(2007) | M1,M2, M3,M4, M5,M6, M8, M9,M10, M11, M13,M14 ,M16, M17,M18, M19, | 31 | 48/23 |
تدوین سیاست ها و راهبردهای مدیریت دانش | 1.هدایت دانش(فرآیندسازمانی) فردی، 2.فرآیندهای کسب اطلاعات، 3.نظام پاداش و تشویق، 4.ایجاد انگیزه، 5.تشکیل جلسات و شورای کارکنان | معمر حور(1391)، نوناکا و تاکیوچی(1998)،آزاد شهرکی(1388)، خجسته فر و همکاران(1388)، ترابی نهاد(1389)، دی لانگ و فاهی(2000)، دیبان(2002) ، مرلو(2016)، زنجیرچی و همکاران(1396)، سينگ و کانت(2008) | M1,M2, M3,M4, ,M6, M7,M8, M9,M10, M11,M12, M13,M14 ,M16, M17,M18,
| 26 | 69/19 |
حمایت مدیریت و رهبری | 1.استراتژی مدیریت 2.سودمندی درک شده 3.رضایتمندی کاربر 4.بودجه | معمر حور(1391)، آزاد شهرکی(1388)، خجسته فر و همکاران(1388)، ترابی نهاد(1389)، دی لانگ و فاهی(2000)، دیبان(2002)، بایرامی اردی(1399)،مرلو(2016)، زنجیرچی و همکاران(1396)، سينگ و کانت(2008)، وانگ چانگ(2007) | M1,M2, M3,M4, M5, M7,M8, M10, M11,M12, M13, M15,M16, M19, | 25 | 93/18 |
کل | 132 | 100 | |||
نتایج جدول ۲ حاکی از آن است که عامل تغییر در فرهنگ سازمانی و ساختار با 48/23 درصد بیشترین فراوانی و عامل توسعه فنادری اطلاعات با 42/17 درصد کمترین فراوانی را در بین عوامل شناسایی شده آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران داشتهاند.
در این قسمت به بررسی ویژگی جمعیت شناختی نمونهآماري در بخش کمی میپردازیم. یافتههای پژوهش حاکی از آن بود که 75/60 درصد پاسخ دهندگان را زنان و 25/39 درصد پاسخ دهندگان را مردان تشکیل میدهند. یافتههای پژوهش حاکی از آن بود که تحصیلات 50/40 درصد پاسخ دهندگان کارشناسی، 75/43 درصد کارشناسی ارشد و 75/15 درصد دکتری میباشد. همانطور که مشخص است افراد با تحصیلات کارشناسی ارشد بیشترین تعداد و افراد با تحصیلات دکتری کمترین تعداد هستند.
تحلیل توصیفی متغیرهای پژوهش بر اساس پارامترهای مرکزی(میانگین، بیشینه و کمینه) و پارامترهای پراکندگی (انحراف معیار و دامنه تغییرات) در جدول ۳ ارائه شده است. بر اساس دادههای مندرج در جدول ۳، متغیر توسعه فناوری اطلاعات دارای میانگین 71/3 و انحراف معیار 467/0، متغیر آموزش و توانمندسازی مدیران دارای میانگین 58/3 و انحراف معیار 598/0، متغیر تغییر در فرهنگ سازمانی و ساختار دارای میانگین 64/3 و انحراف معیار 499/0، متغیر تدوین سیاستها و راهبردهای مدیریت دانش دارای میانگین 50/3 و انحراف معیار 692/0 و متغیر حمایت مدیریت و رهبری دارای میانگین 45/3 و انحراف معیار 538/0 است.
جدول ۳. تحلیل توصیفی متغیرهای پژوهش
متغیر | میانگین | انحراف معیار | بیشینه | کمینه | دامنه تغییرات |
توسعه فناوری اطلاعات | 71/3 | 467/0 | 5 | 40/2 | 60/2 |
آموزش و توانمندسازی مدیران | 58/3 | 598/0 | 5 | 06/2 | 94/2 |
تغییر در فرهنگ سازمانی و ساختار | 64/3 | 499/0 | 5 | 44/2 | 44/2 |
تدوین سیاستها و راهبردهای مدیریت دانش | 50/3 | 692/0 | 5 | 10/1 | 90/3 |
حمایت مدیریت و رهبری | 45/3 | 538/0 | 80/4 | 80/1 | 3 |
در ابتدا بايد نرمال بودن متغیرهای پژوهش توسط آزمون کلموگروف-اسميرنوف يک نمونهاي بررسي شود. نتایج نشان داد سطح معناداری آزمون کلموگروف- اسمیرنوف برای تمامی متغیرهای پژوهش بزرگتر از مقدار 05/0 است. در نتیجه تمامی متغیرهای پژوهش دارای توزیع نرمال میباشند. در این قسمت به بیان و بررسی سوالات پژوهش میپردازیم.
سوال اول: چه عواملی بر آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران مدارس اثرگذار است؟
برای بررسی پرسش اول، با توجه به نرمال بودن توزیع متغیرها از آزمون تی استیودنت تک نمونهای استفاده شده است. با استفاده از این آزمون عوامل به دو دسته به صورت زیر تقسیم بندی خواهند شد:
الف) عوامل مؤثر بر طراحی الگوی مناسب بهمنظور آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی: که میانگین امتیاز این متغیرها بزرگتر از مقدار متوسط 3 است (𝜇 > 3).
ب) عوامل غیرمؤثر بر طراحی الگوی مناسب به منظور آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی: که میانگین امتیاز این متغیرها کوچکتر یا مساوی مقدار متوسط 3 است (𝜇 ≤ 3).
متغیر | میانگین | انحراف معیار | آماره t | df | سطح معناداری | فاصله اطمینان 95 درصد | |
حد پایین | حد بالا | ||||||
توسعه فناوری اطلاعات | 71/3 | 467/0 | 351/30 | 399 | 001/0 | 664/0 | 756/0 |
آموزش و توانمندسازی مدیران | 58/3 | 598/0 | 404/19 | 399 | 001/0 | 521/0 | 639/0 |
تغییر در فرهنگ سازمانی و ساختار | 64/3 | 499/0 | 814/25 | 399 | 001/0 | 595/0 | 694/0 |
تدوین سیاستهای مدیریت دانش | 50/3 | 692/0 | 705/14 | 399 | 001/0 | 441/0 | 577/0 |
حمایت مدیریت و رهبری | 45/3 | 538/0 | 803/16 | 399 | 001/0 | 399/0 | 505/0 |
با توجه به نتایج آزمون تی استیودنت، سطح معناداری برای تمامی متغیرها کوچکتر از مقدار 05/0 بوده و فاصله اطمینان در دامنه اعداد مثبت قرار دارد. بنابراین در سطح اطمینان 95 درصد نتیجه میشود که، تمامی متغیرها بر آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی اثرگذار هستند.
سوال دوم: چه الگویی را میتوان برای آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران مدارس ارائه نمود؟
برای بررسی مدل مناسب برای آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران مدارس از روش معادلات ساختاری استفاده شده است. بهمنظور سنجش روایی روشهای گوناگونی وجود دارد که در این پژوهش با توجه به اینکه متغیرهای پژوهش از چند بعد (مؤلفه) تشکیل شدهاند، از آزمون تحلیل عاملی تأییدی بهره گرفته شده است.
تحليل عاملي تائيدي سؤالات پرسشنامه تحقیق در جدول شماره ۵ ارائه شده است. بهمنظور ارزیابی مدل، در این پژوهش از بارهای عاملی، بررسی پایایی ترکیبی و میانگین واریانس استخراج شده، بررسی جذر میانگین واریانس استخراج‌شده سازهها با همبستگی سازهها استفاده شده است. به منظور دستیابی به اعتبار همگرا و میزان همبستگی، آزمونهای پایایی مرکب و میانگین واریانس ارزیابی شد.
جدول۵. مقادیر بارعاملی، آماره معناداری، آلفای کرونباخ، پايايي تركيبي و AVE برای پرسشنامه تحقیق
سازه | گویه | بار عاملی | آماره معناداری | میانگین واریانس(AVE) | پایایی ترکیبی | آلفای کرونباخ |
|---|---|---|---|---|---|---|
توسعه فناوری اطلاعات | Q01 | 0.861 | 53.844 | 615/0 | 941/0 | 929/0 |
Q02 | 0.841 | 44.195 | ||||
Q03 | 0.863 | 51.090 | ||||
Q04 | 0.636 | 19.266 | ||||
Q05 | 0.724 | 28.912 | ||||
Q06 | 0.776 | 36.951 | ||||
Q07 | 0.865 | 60.950 | ||||
Q08 | 0.784 | 35.004 | ||||
Q09 | 0.698 | 26.722 | ||||
Q10 | 0.762 | 27.431 | ||||
آموزش و توانمندسازی مدیران | Q11 | 0.748 | 30.221 | 517/0 | 948/0 | 941/0 |
Q12 | 0.718 | 27.970 | ||||
Q13 | 0.764 | 25.849 | ||||
Q14 | 0.769 | 26.175 | ||||
Q15 | 0.724 | 22.559 | ||||
Q16 | 0.671 | 20.053 | ||||
Q17 | 0.657 | 20.171 | ||||
Q18 | 0.665 | 20.600 | ||||
Q19 | 0.669 | 20.594 | ||||
Q20 | 0.746 | 32.061 | ||||
Q21 | 0.668 | 21.032 | ||||
Q22 | 0.838 | 46.927 | ||||
Q23 | 0.715 | 25.421 | ||||
Q24 | 0.784 | 42.330 | ||||
Q25 | 0.663 | 21.110 | ||||
Q26 | 0.670 | 22.258 | ||||
Q27 | 0.716 | 25.841 | ||||
تغییر در فرهنگ سازمانی و ساختار | Q28 | 0.665 | 20.294 | 519/0 | 906/0 | 883/0 |
Q29 | 0.748 | 28.943 | ||||
Q30 | 0.646 | 18.120 | ||||
Q31 | 0.803 | 43.851 | ||||
Q32 | 0.750 | 30.813 | ||||
Q33 | 0.755 | 30.252 | ||||
Q34 | 0.738 | 27.526 | ||||
Q35 | 0.658 | 19.405 | ||||
Q36 | 0.707 | 21.008 | ||||
تدوین سیاستها و راهبردهای مدیریت دانش | Q37 | 0.737 | 27.059 | 530/0 | 918/0 | 901/0 |
Q38 | 0.662 | 19.715 | ||||
Q39 | 0.739 | 25.080 | ||||
Q40 | 0.654 | 18.659 | ||||
Q41 | 0.733 | 30.021 | ||||
Q42 | 0.794 | 38.278 | ||||
Q43 | 0.714 | 27.016 | ||||
Q44 | 0.733 | 25.510 | ||||
Q45 | 0.759 | 33.186 | ||||
Q46 | 0.746 | 27.032 | ||||
حمایت مدیریت و رهبری | Q47 | 0.836 | 38.626 | 532/0 | 918/0 | 900/0 |
Q48 | 0.595 | 16.003 | ||||
Q49 | 0.613 | 17.364 | ||||
Q50 | 0.692 | 23.633 | ||||
Q51 | 0.657 | 19.315 | ||||
Q52 | 0.703 | 24.057 | ||||
Q53 | 0.866 | 44.767 | ||||
Q54 | 0.767 | 25.793 | ||||
Q55 | 0.730 | 20.209 | ||||
Q56 | 0.784 | 25.699 |
همانطور که در جدول بالا نشان داده شده است، بار عاملی هیچ سوالی کمتر از 5/0 نیست. بنابراین هیچ سوالی از تحلیل حذف نخواهد شد. برای محاسبه ضریب آلفای کرونباخ، ابتدا باید واریانس نمرههای هر زیر مجموعه سوالات پرسشنامه و واریانس کل را محاسبه و سپس مقدار ضریب آلفا را محاسبه کرد. هر قدر ضریب آلفای به دست آمده به یک نزدیکتر باشد، بیانگر قابلیت اعتماد بیشتر پرسشنامه است. قابل ذکر است که ضریب آلفای کمتر از 7/0 معمولاً ضعیف تلقی میشود، دامنه بالای 7/0 خوب تلقی میشود. البته هر چه قدر ضریب پایایی به عدد یک نزدیکتر باشد، بهتر است. همانطور که در جدول بالا نشان داده شده است، آلفای کرونباخ برای همه سازهها بالای 7/0 است که اعتبار همگرایی بالایی را نشان میدهد. و همچنين بيان ميكند كه سازهها(متغيرهاي پنهان) از اعتبار بالايي جهت برازش مدل برخوردارند. با توجه به نتایج همچنین مقادیر پایایی ترکیبی(CR)، برای تمامی سازهها بالاتر از مقدار 7/0 گزارش شده که نشان میدهد که، سازهها از پایایی ترکیبی مناسبی برخوردار هستند. برای بررسی روایی همگرا شاخص میانگین واریانس استخراج شده(AVE19) محاسبه شده است. روایی همگرا زمانی وجود دارد که پایایی ترکیبی از 7/0 و AVE از 5/0 بزرگتر باشند. همچنین پایایی ترکیبی باید از AVE بزرگتر باشد. در این صورت شرط روایی همگرا وجود خواهد داشت. با توجه به نتایج جدول بالا هر سه شرط فوق برقرار بوده، بنابراین پرسشنامه از روایی همگرا برخوردار است. چنانچه جذر میانگین واریانس استخراج شده(
) برای یک متغیر بزرگتر از همبستگی آن متغیر با سایر متغیرها باشد، روایی تشخیصی برای آن متغیر وجود دارد. در جدول زیر اعداد روی قطر اصلی جذر میانگین واریانس استخراج شده میباشند.
جدول ۶. AVE و همبستگی بین متغیرهای پرسشنامه تحقیق
ردیف | شاخص | 1 | 2 | 3 | 4 | 5 |
1 | آموزش و توانمندسازی مدیران | 0.719 |
|
|
|
|
2 | تدوین سیاستها و راهبردهای مدیریت دانش | 0.669 | 0.728 |
|
|
|
3 | تغییر در فرهنگ سازمانی و ساختاری | 0.724 | 0.735 | 0.721 |
|
|
4 | توسعه فناوری اطلاعات | 0.630 | 0.614 | 0.540 | 0.784 |
|
5 | حمایت مدیریت و رهبری | 0.721 | 0.774 | 0.681 | 0.602 | 0.729 |
همانطور که از دادههای جدول ۶ مشخص است، جذر میانگین واریانس استخراج شده برای هر متغیر بیشتر از همبستگی آن متغیر با سایر متغیرها است. بنابراین روایی تشخیصی پرسشنامه تحقیق مورد تأیید است. برای بررسی سؤالات و آزمون معنیداری ضرایب مسیر بین متغیرها از خروجی نرم افزار استفاده شده است. ضرایب مسیر و نتایج مربوط به معناداری آنها در جدول زیر داده شده است.
جدول ۷. نتایج حاصل از ارزیابی مدل ساختاری
ردیف | مسیر | بار عاملی (β) | عدد معنیداری | نتیجه آزمون | رتبه تأثیرگذاری | |
1 | توسعه فناوری اطلاعات | 770/0 | 854/34 | تایید | (5) | |
2 | آموزش و توانمندسازی مدیران | 866/0 | 272/70 | تایید | (2) | |
3 | تغییر در فرهنگ سازمانی و ساختاری | 865/0 | 125/65 | تایید | (3) | |
4 | تدوین سیات های مدیریت دانش | 884/0 | 951/82 | تایید | (1) | |
5 | حمایت مدیریت و رهبری | 861/0 | 503/57 | تایید | (4) | |
سوال سوم: آیا الگوی آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی برای مدیران مدارس از اعتبار لازم برخوردار است؟
برای بررسی میزان تناسب مدل پیشنهادی و کفایت مدل از سه معیار بررسی کفایت مدل به صورت زیر استفاده شده است.
الف) معیار
: معیار مربوط به متغیرهای پنهان درونزای(وابسته) مدل است. معیاری است که نشان از تأثیر یک متغیر برونزا بر یک متغیر دورنزا دارد و سه مقدار 19/0، 33/0 و 67/0 بهعنوان مقدار ملاک برای مقادیر ضعیف، متوسط و قوی در نظر گرفته میشود.
ب) معیار 
: معیار قدرت پییش بینی مدل را مشخص میکند و در صورتی که مقدار آن در مورد یک سازه درونزا سه مقدار 02/0، 15/0 و 35/0 را کسب نماید، به ترتیب نشان از قدرت پیشبینی ضعیف، متوسط و قوی سازه یا سازههای برونزای مربوط به آن را دارد. مقدار در جدول زیر نشان از قدرت پیشبینی مناسب مدل در خصوص سازههای درونزای پژوهش دارد و برازش مناسب مدل ساختاری را تائید میسازد. مقدار و در جدول زیر مناسب بودن برازش مدل ساختاری را تائید میسازد.
جدول ۸. مقادیر R2 و متغیرهای تحقیق
ردیف | متغیر | R2 | Q2 |
1 | آموزش و توانمندسازی مدیران | 751/0 | 357/0 |
2 | تدوین سیاستها و راهبردهای مدیریت دانش | 781/0 | 386/0 |
3 | تغییر در فرهنگ سازمانی و ساختاری | 747/0 | 362/0 |
4 | توسعه فناوری اطلاعات | 593/0 | 332/0 |
5 | حمایت مدیریت و رهبری | 741/0 | 356/0 |
ج) معیار GOF: شاخص دیگری که برای برازش توسط تنن هاوس و همکاران (505) معرفی شده است، ملاک کلی برازش (GOF) است که با محاسبه میانگین هندسی میانگین اشتراک و محاسبه میشود. این شاخص نیز همانند شاخصهای برازش مدل لیزرل عمل میکند و بین صفر تا یک قرار دارد و مقادیر نزدیک به یک نشانگر کیفیت مناسب مدل هستند. البته باید توجه داشت این شاخص همانند شاخصهای مبتنی بر خی دو در مدل های لیزرل به بررسی میزان برازش مدل نظری با داده های گردآوری شده نمیپردازد. بلکه توانایی پیشبینی کلی مدل را مورد بررسی قرار میدهد و اینکه آیا مدل آزمون شده در پیشبینی متغیرهای مکنون درونزا موفق بوده است یا نه.
جدول ۹. میزان communality و متغیرهای تحقیق
متغیر | communality | R2 |
آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی | 593/0 | -- |
آموزش و توانمندسازی مدیران | 438/0 | 751/0 |
تدوین سیاستها و راهبردهای مدیریت دانش | 414/0 | 781/0 |
تغییر در فرهنگ سازمانی و ساختاری | 390/0 | 747/0 |
توسعه فناوری اطلاعات | 504/0 | 593/0 |
حمایت مدیریت و رهبری | 419/0 | 741/0 |
میانگین | 460/0 | 723/0 |
مقدار GOF برای مدل پژوهش مطابق با نتایج، مقدار 592/0 محاسبه شده که بالاتر از مقدار ملاک 3/0 است و نشان از توان مناسب مدل در پیشبینی متغیر مکنون درونزای مدل دارد. با توجه به موارد مطرح شده در بالا نتیجه میشود که؛ میزان تناسب مدل پیشنهادی مناسب بوده و مدل مورد تأیید است.
سوال چهارم: مدیران مدارس در هریک از مؤلفههای شناسایی شده چه وضعیتی دارند؟
با توجه به نتایج آزمون تی استیودنت در جدول 4، سطح معناداری برای تمامی متغیرها کوچکتر از مقدار 05/0 بوده و فاصله اطمینان در دامنه اعداد مثبت قرار دارد. از سوی دیگر تمامی میانگینهای حاصله از گزارش وضعیت مدیران مدارس در هر یک از متغیر ها حاکی از آن است وضعیت مدیران مدارس بیشتر از حد متوسط دادهها قرار گرفته است، ولی این مطلب در حالی است که تا وضعیت مطلوب یعنی حد بالای پاسخها (عدد5) فاصله زیادی وجود دارد.
بحث و نتیجهگیری
در دهة اخير عمدتاً به دليل ايجاد پيوند ميان مهارتهاي سواد اطلاعاتي و يادگيري ، تمايل به سواد اطلاعاتي در تمام سطوح آموزشي رشد چشمگيري داشته است، به طوري كه اين باور حاكم است كه بدون داشتن توانايي راهيابي در درياي پهناور اطلاعات، مدیران به دشواري مسير درست را خواهند يافت. مدارس به عنوان قلب نظام تعليم وتربيت هركشور نقش مهمي در بهبود وتوسعه نظام تعليم وتربيت بر عهده دارند . بقا در عصر اطلاعات نيازمند فراگيري توانمنديهايي است كه افراد به كمك آنها بتوانند نياز خود را به اطلاعات تشخيص دهند و پس از جايابي و ارزيابي اطلاعات، از آن به شكل مؤثر استفاده كنند. در واقع افراد بايد بتوانند با فراگيري نحوه يادگيري، به «فراگيراني تمام عمر» تبديل شوند و از اين طريق با عصر پرشتاب اطلاعات همگام گردند. توانمنديهايي از اين دست، سواد اطلاعاتي خوانده مي‌شوند. با توجه به اهميت و ضرورت فراگيري اين توانمنديها برخي از سازمان‌ها و مراكز آموزشي در سراسر جهان براي اجراي آموزش اين توانمنديها به ايجاد و توسعة استانداردها و مدل‌هايي مبادرت ورزيده‌اند. در این پژوهش به مطالعهای برای به روز بودن مدارس و چگونگی رویارویی با رقبا و تحمل بار رقابتی ملی و بینالمللی در موسسات آموزشی مورد بحث قرار میگیرد. سیاستهای مناسب برای فراگیری، دانش ارتباط برقرار کردن، افزایش توانایی، کسب و پذیرش دانش جهانی، استفاده از تکنولوژی مناسب با ارزشهای حاکم بر جامعه به عنوان عناصر مورد تعمق در مدارس و در حیطه مسئولیت برای مسئولان نظام تعلیم و تربیت و راهبردهای مناسب در مدیریت دانش و مدل مناسب برای بکار بستن مدیریت دانش در مدارس بررسی شد. برهمین اساس در این پژوهش پژوهشگر با قصد طراحی و اعتبار بخشی برای الگوی مناسب بهمنظور آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی برای مدیران مدارس در پی پاسخ به سوالات زیر برآمده است:
با توجه به نتایج آزمون تی استیودنت، سطح معناداری برای تمامی متغیرها کوچکتر از مقدار 05/0 بوده و فاصله اطمینان در دامنه اعداد مثبت قرار دارد. بنابراین در سطح اطمینان 95 درصد نتیجه میشود که، تمامی متغیرها بر آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی اثرگذار هستند.
برای بررسی مدل مناسب برای آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران مدارس از روش معادلات ساختاری استفاده شده است. مطابق با نتایج، آماره معنیداری بین متغیر توسعه فناوری اطلاعات و آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران برابر(854/34) میباشد که بزرگتر از مقدار (96/1) است و نشاندهنده این است که ارتباط میان توسعه فناوری اطلاعات و آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران در سطح اطمینان (95%) معنیدار است. همچنین ضریب مسیر مابین این دو متغیر برابر(770/0) است، و میزان تأثیر مثبت توسعه فناوری اطلاعات بر آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران را نشان میدهد. این بدان معناست که توسعه فناوری اطلاعات بر آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران تاثیر مثبت و مستقیم دارد. بنابراین فرضیه پژوهش تأیید میشود. همچنین با توجه به مقادیر ضرایب مسیر مشخص است که متغیر توسعه فناوری اطلاعات از لحاظ تاثیرگذاری بر آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران در رتبهی پنجم قرار دارد. همچنین آماره معنیداری بین متغیر آموزش و توانمندسازی مدیران و آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران برابر(272/70) میباشد که بزرگتر از مقدار (96/1) است و نشاندهنده این است که ارتباط میان آموزش و توانمندسازی مدیران و آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران در سطح اطمینان(95%) معنیدار است. همچنین ضریب مسیر مابین این دو متغیر برابر(866/0) است و میزان تأثیر مثبت آموزش و توانمندسازی مدیران بر آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران را نشان میدهد. این بدان معناست که آموزش و توانمندسازی مدیران بر آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران تاثیر مثبت و مستقیم دارد. بنابراین فرضیه پژوهش تایید میشود. همچنین با توجه به مقادیر ضرایب مسیر مشخص است که متغیر آموزش و توانمندسازی مدیران از لحاظ تأثیرگذاری بر آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران در رتبهی دوم قرار دارد. آماره معنیداری بین متغیر تغییر در فرهنگ سازمانی و ساختاری و آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران برابر(125/65) میباشد که بزرگتر از مقدار (96/1) است و نشاندهنده این است که ارتباط میان تغییر در فرهنگ سازمانی و ساختاری و آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران در سطح اطمینان (95%) معنیدار است. همچنین ضریب مسیر مابین این دو متغیر برابر (865/0) است و میزان تاثیر مثبت تغییر در فرهنگ سازمانی و ساختاری بر آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران را نشان میدهد. این بدان معناست که تغییر در فرهنگ سازمانی و ساختاری بر آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران تاثیر مثبت و مستقیم دارد. بنابراین فرضیه پژوهش تأیید میشود. همچنین با توجه به مقادیر ضرایب مسیر مشخص است که متغیر تغییر در فرهنگ سازمانی و ساختاری از لحاظ تأثیرگذاری بر آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران در رتبهی سوم قرار دارد. آماره معنیداری بین متغیر تدوین سیاستها و راهبردهای مدیریت دانش و آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران برابر(951/82) میباشد که بزرگتر از مقدار (96/1) است و نشاندهنده این است که ارتباط میان تدوین سیاست ها و راهبردهای مدیریت دانش و آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران در سطح اطمینان (95%) معنیدار است. همچنین ضریب مسیر مابین این دو متغیر برابر(884/0) است و میزان تأثیر مثبت تدوین سیاستها و راهبردهای مدیریت دانش بر آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران را نشان میدهد. این بدان معناست که تدوین سیاستها و راهبردهای مدیریت دانش بر آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران تاثیر مثبت و مستقیم دارد. بنابراین فرضیه پژوهش تأیید میشود. همچنین با توجه به مقادیر ضرایب مسیر مشخص است که متغیر تدوین سیاستها و راهبردهای مدیریت دانش از لحاظ تاثیرگذاری بر آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران در رتبه اول قرار دارد. ودر نهایت آماره معنیداری بین متغیر حمایت مدیریت و رهبری و آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران برابر(503/57) میباشد، که بزرگتر از مقدار (96/1) است و نشاندهنده این است که ارتباط میان حمایت مدیریت و رهبری و آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران در سطح اطمینان(95%) معنیدار است. همچنین ضریب مسیر مابین این دو متغیر برابر(861/0) است و میزان تأثیر مثبت حمایت مدیریت و رهبری بر آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران را نشان میدهد. این بدان معناست که حمایت مدیریت و رهبری بر آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران تأثیر مثبت و مستقیم دارد. بنابراین فرضیه پژوهش تأیید میشود. همچنین با توجه به مقادیر ضرایب مسیر مشخص است که متغیر حمایت مدیریت و رهبری از لحاظ تأثیرگذاری بر آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی مدیران در رتبه چهارم قرار دارد.
با توجه به نتایج آزمون تی استیودنت، سطح معناداری برای تمامی متغیرها کوچکتر از مقدار 05/0 بوده و فاصله اطمینان در دامنه اعداد مثبت قرار دارد. از سوی دیگر تمامی میانگینهای حاصله از گزارش وضعیت مدیران مدارس در هر یک از متغیرها حاکی از آن است وضعیت مدیران مدارس بیشتر از حد متوسط دادهها قرار گرفته است ولی این مطلب در حالی است، که تا وضعیت مطلوب یعنی حد بالای پاسخها (عدد 5) فاصله زیادی وجود دارد.
حاصل پژوهش حاضر مبنی بر طراحی و اعتبار بخشی برای الگوی مناسب به منظور آموزش و ترویج مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی برای مدیران مدارس توجه به عواملی چون توسعه فناوری اطلاعات، آموزش و توانمندسازی مدیران، تغییر در فرهنگ سازمانی و ساختار، تدوین سیاستها و راهبردهای مدیریت دانش، حمایت مدیریت و رهبری بوده است. این نتایج با نتایج پژوهشگران دیگری همخوانی داشته و همسو بوده است؛ که در ادامه به برخی از آنها اشاره میشود: از آن جمله پژوهش عصاره و همکاران (1399)، با هدف بررسی رابطه علی مؤلفههای سواد اطلاعاتی و یادگیری سازمانی با میانجی‌گری مدیریت دانش در میان کارکنان زن و مرد پالایشگاه گاز بیدبلند شهرستان بهبهان بود که دریافتند سواد اطلاعاتی اثر مستقیم و مثبت بر مدیریت دانش و یادگیری سازمانی دارد. همچنین مدیریت دانش نیز رابطه مستقیم و مثبت بر یادگیری سازمانی دارد. نتایج آزمون بوت استراپ در خصوص فرضیه غیر مستقیم نشان داد که سواد اطلاعاتی از طریق مدیریت دانش اثر غیر مستقیم و مثبت بر یادگیری سازمانی کارکنان پالایشگاه گاز بیدبلند شهرستان بهبهان دارد. در پژوهش بایرامی اردی و همکاران (1399)، نیز یافتهها نشان داد که متغیرهای اصلی مدل مدیریت دانش به منظور بهبود کیفیت یادگیری شامل مدیریت و سرمایه انسانی، فرهنگ و ساختار، فرآیندهای مدیریت دانش و آموزش و یادگیری بوده و متغیرهای فرعی شامل مربیگری و رهبری دانش، نوآوری دانش، مدیریت سرمایه فکری، یادگیری سازمانی و سازمان یادگیرنده، اندازهگیری، ارزیابی و مهندسی مجدد، آموزش، تحصیلات و سواد اطلاعاتی کارکنان، نظام انگیزشی، پاداش و سیستم ارتقای کارکنان، اعتماد، حمایت، تعهد و درک و آگاهی کارکنان و مدیران ارشد و مواردی از این دست است. همچنین زنجیرچی و همکاران (1396)، نیز دریافتند که 23 عامل به عنوان عوامل شکست مدیریت دانش شناسایی شدهاند. بر اساس نتایج FMEA فازی، به ترتیب عواملی چون، ضعف در ساختار پاداش و انگیزش، کافی نبودن بودجه، فرهنگ سازمانی، فقدان روش مناسب پیاده‌سازی و عدم آموزش مناسب کارمندان، به عنوان مهمترین عوامل بالقوه شکست و عدم موفقیت مدیریت دانش در سازمان آموزش و پرورش یزد معرفی شده است. همچنین ونسی و همکاران (۲۰۲۰)، در تحقیقی تحت عنوان نقش توانمندسازی کارکنان به عنوان متغیر واسطه بین مدیریت دانش و تیمهای اطلاعاتی بر روی عملکرد کارکنان: به این نتیجه دست یافتهاند که مدیریت دانش و تیمهای اطلاعاتی تأثیر مثبت روی توانمندسازی کارکنان دارند و باعث میشود عملکرد کارکنان بعداً خوب شود. و براون ( 2018)، در پژوهش خود نشان دادند که بین سبک رهبری با ساختار به سازمانی که فرد در آن کار میکند از سالهای 2016 تا 2017 رو به بعد کاهش نهاده است. و مرلو (2016)، در تحقیقی هشت متغیر پیشبینی کننده (دانش صریح، تیمهای دانش، ناظر، همکار، رهبر، محرک، سودمندی درک شده و رضایتمندی کاربر،( در مدلی بهصورت مستقل برای استفاده در دانش را تحلیل کرده و نتیجه میگیرد، بهصورت عملی، امتیازهای مربوط با دانش صریح، رهبری، سودمندی درک شده و رضایتمندی کاربر بهصورت آماری بینشبینی قوی را نتیجه میدهند. در تحقيقي که (داتو و یانگ، ۲۰۱۸)، انجام دادهاند موانع مدیریت دانش شناسایي شده است که این موانع عبارتاند از: عدم تعهد مدیریت ارشد، فقدان زیرساخت فناوري، فقدان فرهنگ و ساختار سازماني، نبود انگيزش و پاداش، بازنشستگي یا خروج کارکنان از سازمان و عدم وجود روش مناسب (داتو و یانگ، ۲۰۱۸). بر اساس پژوهش دلانگ و فاهي (2000)، موانع مدیریت دانش در سه مقوله طبقهبندي شده است: ۱. موانع انساني: مقاومت دروني، منافع شخصي، خطرپذیري، ترس از استثمار، فقدان اعتماد. 2. موانع سازماني: هزینهها، هدفگذاري ضعيف در مورد دانش، دانش اختصاصي، فاصله 3. موانع فناورانه: سيستمهاي همكاري، ميزان دسترسي به فناوري (دلانگ و فاهي،2000). که با عوامل شناسایی شده در این پژوهش همراستا بوده و همخوانی دارند.
منابع
بایرامی اردی، محمد، تورانی، حیدر، خلخالی، علی، شکیبایی، زهره و کاظم پور، اسماعیل. (1399). بررسی تأثیر عوامل مدیریت دانش بر بهبود یادگیری، در واحدهای آموزشی فنی و حرفهای. مشاوره شغلی و سازمانی، ۱۲(۴۴): ۱۶۰-۱۲۹.
حجازی، مسعود، ویسی، عاطفه. (1395). سبکهای اسنادی، خودکارآمدی تحصیلی و سلامت روان دانش آموزان تیزهوش. تازه های علوم شناختی، (1) 5: ۳۲-۲۸.
دولت آبادی فراهانی ، زهرا. (1397). بررسی نقش رضایت شغلی بر میزان تعهد سازمانی دبیران دبیرستانهای ناحیه 4 آموزش و پرورش شهر مشهد . پایان نامه کارشناسی ارشد. مرکز آموزش مدیریت دولتی مشهد.
ذاکر فرد، منیرالسادات، عریضی سامانی، سید حمیدرضا، نوری، ابوالقاسم. ( 1397). رابطه کار شغلی با بصیرت شغلی و تعهد سازمانی در مجموعهای از کارکنان زن و مرد واحدهای پژوهش و توسعه شرکتهای صنعتی. مقاله ارائه شده در اولین کنگره دو سالانه روان شناسی صنعتی و سازمانی، دانشگاه اصفهان.
رزاقی، محمد، بلوچ، سلیم و مهاجران، بهناز. (1401). نقش مدیریت دانش و سواد دیجیتالی در عملکرد شغلی: سهم متغیر یادگیری سازمانی. علوم و فنون مدیریت اطلاعات، ۸ (۱): ۳۹۲-۳۵۹.
رزم طلب، ناصر، محرمی، هادی. (۱۴۰۱). بررسی و مقایسه مدیریت دانش و یادگیری سازمانی در مدارس شهری و روستایی شهرستان سرعین در سال تحصیلی۱۴۰۱-۱۴۰۲، سومین همایش ملی مدرسه آینده، اردبیل.
زنجیرچی، سید محمود، حکاکی، کنجکاو منفرد، امیررضا، بهنیا، فروغ. (1396). عارضه یابی پیاده‌سازی مدیریت دانش در آموزش و پرورش استان یزد. فصلنامه علمی-پژوهشی تعلیم و تربیت، 31(3): 95-116.
سلطان حسینی، محمد، موسوی، زهره. (1398). رابطه بین کیفیت زندگی کاری و تعهد سازمانی کارکنان اداره کل تربیت بدنی استان اصفهان، مقاله ارائه شده در اولین کنگره دو سالانه روان شناسی صنعتی و سازمانی، دانشگاه اصفهان.
صادقی، افسانه و محمد داوودی، امیرحسین. (1401). ارایه مدل شبکههای اجتماعی و سواد اطلاعاتی با رویکرد موفقیت تحصیلی دانشجویان دانشگاه آزاد اسلامی ساوه. فصلنامه مطالعات مدیریت و رهبری در سازمانهای آموزشی. ۲(۴): ۵۶-۴۳.
عصاره، فریده، بیگدلی، زاهد، شهنی ییلاق، منیجه و طاهرزاده موسویان، صدیقه. (1399). طراحی و آزمایش مدل رابطۀ علّی مؤلفههای سواد اطلاعاتی و یادگیری سازمانی با میانجی‌گری مدیریت دانش در کارکنان پالایشگاه گاز بیدبلند شهرستان بهبهان. علوم و فنون مدیریت اطلاعات، ۶(۴): ۴۸-۱۵.
هادیان سیده زینت، بابایی زهرا، رنجبر سمیه، طالبی سمیه. (۱۴۰۰). بررسی رابطه مدیریت دانش و سواد اطلاعاتی با کارآفرینی سازمانی دانشجو معلمان دانشگاه فرهنگیان مازندران، مطالعات روانشناختی نوجوان و جوان، ۲ (۱): ۳۵۸-۳۶۹.
Arche, S., Griteeze., J. (2019). Kaizen: An Essential tool for Inclusion in Industrial Technology. Journal of industrial technology, 16: 1-20.
Brown, G. (2018). National Cultures in Four Dimensions. International studies of management and organization, 13: 46-74.
Cortes. N. (2017). The Effect of Psychological Birth Order on Goldberg's "BIG 5" Personality Traits. A Thesis Submitted to The Faculty of Rowan University.
Dato, D. Young, N. (2018). Construct And Used Crittenton Related Validity of Four Commonly Used Goal Orientation Instrument. Contemporary Educational Psychology. 28, 434 – 469.
De Long, D. W., and Fahy, L., 2000, Diagnosing Cultural Barriers to Knowledge Management. The Academy of Management Executive, 14(4).
Harney & Jordan. (2018). Family and Dimensions of Emotional Intelligence, Dissertation Abstracts International, 58(4): 2109-2122.
Herzguvich, B. Tupolonski, D.G. (2018). Organizational Culture is Important in Software Productivity.
Hibis Abualoush, Sh., Misheal Obeidat, A., Tarhini, A., Masa'deh, R., & Al- Badi, A. (2018). The Role of Employee’s' Improvement as an Intermediary Variable Between Knowledge Management and Information System on Employees' Performance. Journal of Information and Knowledge Management Ayatems, 48(2): 217- 237.
Kyoung, A.N. & Sunyoung, P. (2019). Factors Influencing Job Performance: Organizational Learning Culture, Cultural Intelligence, and Transformational Leadership. Performance Improvement Quarterly, 32(2).
Malhotra. M. (2017). Social support matters: longitudinal effects of social support on three dimensions of school engagement from middle to high School. Child Development, 83, 877-895.
Rader, B. (2017). Apsychometric Evaluation of The Mayer-Salovey-Caruso Emotional intelligence Test Version 2.0. Intelligence, 33, 285-305.
Rosna, I. & Mahaliza, M. (2020). The Relationship between Knowledge Management and Organizational Learning with Academic Staff Readiness for Education 4.0. Eurasian Journal of Educational Research, 85: 69-184.
Schiller, S. (2016). The Effect of Birth Order on Intelligence and Personality. A Thesis Submitted to The Faculty Of San Francisco State University.
Vannucci, A., Simpson, E. G., Gagnon, S., and Ohannessian, C. M. (2020). Social media use and risky behaviors in adolescents: A meta-analysis. Journal of Adolescence, 79, 258-274.
Yasir, M., Ullah, A., Shafiq, M., Sami, A., Irum, S. (2020). direct and indirect effects of intensive social media usage on deviant workplace behavior. International Journal of Management. 11(8): 1774- 1784.
Yu Lin, C.h. & Kai Huang, C.h. (2020). Employee turnover intentions and job performance from a planned change: the effects of an organizational learning culture and job satisfaction. International Journal of Manpower, 42(3): 409-423.
[1] - دانشجوی دکتری، گروه مدیریت آموزشی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
[2] - استادیار، گروه مدیریت آموزشی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران. (نویسنده مسئول). mirza683@gmail.com
[3] - استادیار، گروه مدیریت آموزشی، واحد زنجان، دانشگاه آزاد اسلامی، زنجان، ایران.
[4] . Arche, & Griteeze
[5] . Hibis Abualoush
[6] . Hall, Ashnyder & Negren
[7] . Harney & Jordan
[8] . Mudsill
[9] . Rosna, & Mahaliza
[10] . Cortes
[11] . Malhotra
[12] . Schiller
[13] . Herzguvich, & Tupolonski
[14] . Leider
[15] . Setall
[16] . Yasir et al
[17] . Brown
[18] . Herzguvich, & Tupolonski
[19] - Average Variance Extracted
Design and validation of information technology development model to teach and promote knowledge management and information literacy for school administrators.
Ehsan Mohammadzadeh1, Noor Al-din Mirzaei2, Naghi Kamali3
Abstract:
Purpose: The current research was conducted with the aim of designing and validating the model of information technology development to teach and promote knowledge management and information literacy for school administrators.
Method: The current research is applied in terms of purpose and mixed in terms of data collection method. The statistical population in the qualitative section were experts in the field of management and information and communication technology, which were selected with a purposeful method and semi-structured interviews were conducted with them until theoretical saturation. A total sample of 400 people was selected using random multi-stage cluster sampling method. To collect the required information, the library method was used to review the texts, the field method was used for the qualitative part of the semi-structured interview, and for the quantitative part, the researcher-made questionnaire was used.
Findings: findings indicated that 5 effective factors in the training and empowerment of managers were identified. which based on path coefficients; The variable of developing knowledge management policies and strategies in the first place; The variable of training and empowering managers in the second place; The variable of change in organizational and structural culture is ranked third, the variable of management and leadership support is ranked fourth, and the variable of information technology development is ranked fifth. The value of GOF was calculated with a value of 0.592, which is higher than the criterion value of 0.3 and shows the appropriate power of the model in predicting the endogenous current variable of the model.
Conclusion: Thus, we conclude that the development of information technology has a positive and direct effect on the education and promotion of knowledge management and information literacy of managers.
Keywords: Information technology development, education and promotion, knowledge management, information literacy, school administrators.
[1] - PhD. student, Department of Educational Management, Zanjan Branch, Islamic Azad University, Zanjan, Iran.
[2] - Assistant Professor, Department of Educational Management, Zanjan Branch, Islamic Azad University, Zanjan, Iran (Corresponding Author).
[3] - Assistant Professor, Department of Educational Management, Zanjan Branch, Islamic Azad University, Zanjan, Iran.