مدل‌سازی اقتصادی مدیریت منابع آب کشاورزی استان تهران با تأکید بر نقش بازار ‌آب

محورهای موضوعی : اقتصاد کار و جمعیت

ابوالفضل محمودی ¹ , ابوذر پرهیزکاری ²

1 - استادیار اقتصاد کشاورزی دانشگاه پیام نور
2 - دانشجوی دکتری اقتصاد کشاورزی دانشگاه پیام نور تهران

تاریخ دریافت : 1395/10/19 تاریخ پذیرش : 1395/10/19 تاریخ انتشار : 1395/08/01

کلید واژه: Q13, طبقه‌بندی JEL: C61 O13, Q21, واژگان کلیدی: مدل‌سازی اقتصادی, بازار آب, مدیریت منابع آب, عرضه و تقاضای آب,

چکیده مقاله :

در این مقاله اثرات تشکیل بازارهای آب محلی و منطقه‌ای در استان تهران مورد بررسی قرارگرفت و پتانسیل انتقال آب تحت شرایط کم‌آبی در سطح این استان ارزیابی شد. بدین منظور از یک سیستم مدل‌سازی اقتصادی مشتمل بر مدل برنامه‌ریزی ریاضی مثبت (PMP) و توابع تولید منطقه‌ای محصولات کشاورزی (SWAP) استفاده شد. نتایج نشان داد که با برقراری بازارهای آب محلی و منطقه‌ای در سطح استان تهران، افزون بر ایجاد تعادل بین عرضه و تقاضای آب آبیاری و متعادل شدن داد و ستد آب بین مناطق مورد مطالعه، مجموع اراضی آبی 41/7 درصد و مجموع سود ناخالص کشاورزان 27/9 درصد افزایش می‌یابد. در پایان با توجه به نقش حمایتی و سازنده بازارهای آب محلی و منطقه‌ای، مهیا کردن زمینه لازم برای برقراری و استفاده بهینه از این نوع مکانیسم‌ها در سطح استان تهران و سایر مناطقی از کشور که دارای منابع آبی مشترک هستند، پیشنهاد می‌شود.

چکیده انگلیسی:

In present study the formation effects of local and regional water markets in Tehran province were investigated and the potential of water transfer under water scarcity conditions in this province were analyzed. For this purpose, an economic modeling including positive mathematical programming (PMP) model and state wide agricultural production (SWAP) functions were used. The results showed that with establishment of the local and regional water markets in Tehran province; in addition to creation the balance between supply and demand of irrigation water and equilibrate the water trading between the studied regions, total irrigated lands 7/41% and total farmers’ gross profit 9/27% are increased. Finally, due to the supportive and constructive role of local and regional water markets, providing the required grounds to establishment and optimal use of this type of mechanism in Tehran province and other regions of the country where have shared water resources are suggested.

منابع و مأخذ:

-      بهلول­وند، عباس، صدر، کاظم، هاشمی، ابوالقاسم (1393). بررسی نقش بازارهای­آب کشاورزی در قیمت‌گذاری و تخصیص منابع­آب (مطالعه موردی: بازار آب مجن). مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 45(4): 773-761.

-      پرهیزکاری، ابوذر (1392). تعیین ارزش اقتصادی آب آبیاری و پاسخ کشاورزان به سیاست­های قیمتی و غیرقیمتی در استان­قزوین. پایان­نامه کارشناسی ارشد اقتصاد کشاورزی، دانشگاه زابل، دانشکده کشاورزی.

-      پرهیزکاری، ابوذر، صبوحی، محمود، ضیائی، سامان (1392). شبیه­سازی بازار آب و تحلیل اثرات سیاست اشتراک‌گذاری آب آبیاری بر الگوی کشت تحت شرایط کم­آبی. مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی، 27(3): 242-252.

-      پرهیزکاری، ابوذر، تقی­زاده رنجبری، حسین، محمودی، ابوالفضل (1394). ارزیابی خسارت­های اقتصادی انتقال بین حوضه‌ای آب بر الگوی کشت و وضعیت درآمدی کشاورزان در حوضه مبدأ (مطالعه موردی: منطقه الموت). مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی، 29(3): 333-319.

-      شرکت سهامی آب منطقه­ای استان تهران (1393). دفتر مطالعات پایه منابع آب.

-      کرامت­زاده، علی، چیذری، امیر، شرزه­ای، غلامرضا (1390). نقش بازار آب در تعیین ارزش اقتصادی آب کشاورزی با رهیافت برنامه‌ریزی­ ریاضی ­مثبت (مطالعه موردی: اراضی پایین­دست سد شیرین دره بجنورد). نشریه تحقیقات و توسعه کشاورزی ایران، 2-42(1): 29-44.

-      نیکوئی، علیرضا، نجفی، بهاء­الدین (1390). آثار رفاهی برقراری بازار آب کشاورزی در ایران، مطالعه موردی: شبکه‌های آبیاری اصفهان. نشریه اقتصاد کشاورزی و توسعه، 19(76): 47-35.

-      یوسفی، علی، حسن­زاده، محمد، کرامت­زاده، علی (1393). بررسی آثار رفاهی تخصیص بازاری منابع آب در اقتصاد ایران. مجله تحقیقات منابع آب ایران، 10(1): 25-15.

-        Easter, K.W. & Hearne, R. (1995). Water Markets and Decentralized Water resources Management International Problems and Opportunities, Water Resources Bulletin, 31(1): 9-20.

-        Gomez-Limon, J.A. & Martinez, Y. (2006). Multi-criteria modeling of irrigation water market at basin level: A Spanish case study, European journal of operational research, 173(1): 313-336.

-        He, L., Tyner, W.E., Doukkali, R. & Siam, G. (2006). Policy options to improve water allocation efficiency: analysis on Egypt and Morocco. Water International, 31: 320-337.

-        Howitt, R.E. (2005). PMP based production models- development and integration. The Future of Rural Europe in the Global Agricultural Food System, No: 23-21.

-        Howitt, R.E., Medellin-Azuara, J. & MacEwan, D. (2009). Estimating the economic impacts of agricultural yield related changes for California. Final Paper, a Paper from California Climate Change Center, No: 29.

-        Howitt, R. E., Medellin-Azuara, J., MacEwan, D. & Lund, R. (2012). Calibrating disaggregate economic models of agricultural production and water management, Science of the Environmental Modeling and Software, 38: 244-258.

-        Howitt, R.E., MacEwan, D., Medellin-Azuara, J., Lund, R. & Sumner, D. (2015). Economic analysis of the 2015 drought for California agriculture. UC Davis Center for Watershed Sciences, ERA Economics, UC Agricultural Issues Center, University of California, Pp: 1-31.

-        Louw, D. & Van Schalkwyk, H. (2002). Efficiency of water allocation in South Africa: water markets as an alternative. Paper presented at the conference irrigation water policies: micro and macro considerations, Agadir, Morocco, June 15-17.

-        Medellan-Azuara, J., Harou, J.J. & Howitt, R.E. (2010). Estimating economic value of agricultural water under changing conditions and the effects of spatial aggregation, Environmental Modeling and Software, 408(3): 5639- 5648.

-        Medellan-Azuara, J., Harou, J.J. & Howitt, R.E. (2011). Predicting farmer responses to water pricing, rationing and subsidies assuming profit maximizing investment in irrigation technology. Science of the Agricultural Water Management, 108(1): 73-82.

-        Wichelns, D. (1999). An economic model of water logging and salinization in arid regions, Ecological Economics, 30(2): 475-491.

-        Zaman, A.M., Malano, H.M. & Avidson, B.D. (2009). An integrated water trading–allocation model, applied to a water market in Australia, Agricultural Water Management, 96: 149-159.