سنجش پارامتریک شاخص لرنر در بازار وام و سپرده های بانکی با استفاده از تابع هزینه ترانسلوگ

محورهای موضوعی : اقتصاد کار و جمعیت

مهدی مرادی ¹ , فرهاد خداداد کاشی ² , جهانگیر بیابانی ³ , هادی غفاری ⁴

1 - دانشجوی دکتری دانشگاه پیام نور
2 - استاد اقتصاد دانشگاه پیام نور
3 - استادیار اقتصاد دانشگاه پیام نور
4 - دانشیار گروه اقتصاد دانشگاه پیام نور

تاریخ دریافت : 1395/08/12 تاریخ پذیرش : 1395/08/12 تاریخ انتشار : 1395/06/01

کلید واژه: طبقه‌بندی JEL: L11, D40, G21 واژگان کلیدی: قدرت بازاری, صنعت بانکداری, بازار تسهیلات, بازار سپرده,

چکیده مقاله :

هدف مقاله ارزیابی قدرت انحصاری صنعت بانکداری ایران با رویکرد پارامتریک است. برای این منظور اندازه شاخص لرنر در بازارهای وام و سپرده‌های بانکی با استفاده از تابع هزینه مرزی تصادفی ترانسلوگ و با به کارگیری داده‌های سطح بانک شامل ترازنامه و صورت سود و زیان 33 بانک برای سال‌های 1393-1380 محاسبه شد. نتایج نشان داد قدرت انحصاری صنعت بانکداری در بازار وام، روند نزولی داشته و شرایط رقابتی اندکی بهبود یافته است؛ به ‌طوری که شاخص لرنر در بازار وام از 77/0 در ۱۳80 به 54/0 در 1393 کاهش یافته است؛ البته شکاف میان قیمت و هزینه نهایی همچنان در سطح نسبتاً بالایی قرار دارد. همچنین اندازه شاخص لرنر برای بازار سپرده‌ها بین 5/0 و 33/0 در نوسان بوده است.

چکیده انگلیسی:

The aim of this paper is to investigate the monopolistic power of Iran’s banking industry by parametric approach. For this purpose, the Lerner index was calculated in the bank deposits and loan markets using the Translog stochastic frontier cost function and using banking data including balance sheet and profit and loss statement of 33 banks during 2001-2014. The results showed that monopolistic power of banking industry in the loan market has decreased over time and competitive conditions somewhat have been improved, so that the Lerner index for loan market in 1380 has been decreased from 0.77 to 0.54 in 1393. However, the gap between price and marginal cost is rather high level. Also, the Lerner index of deposit market has been fluctuated between 0.5 and 0.33.

منابع و مأخذ:

منابع

-      احمدیان، مجید، متفکرآزاد، محمد علی (1384). بررسی عوامل موثر بر حاشیه سود در دو بازار انحصار چندگانه فروش کالای فرآوری شده و نهاده اصلی تولیدی. جستارهای اقتصادی ایران، 2(4): 11-33.

-      پژویان، جمشید، خداداد کاشی، فرهاد، شهیکی­تاش، محمدنبی (1390). ارزیابی ناپارامتریک شکاف بین قیمت و هـزینه­ی نهایی در صنایع ایران در قالب یک مدل کورنویی. فصلنامه اقتصاد مقداری (بررسی‌های اقتصادی سابق)، 8(2): 121-95.

-      پناهی، حسین، امیدی نژاد، محمد، نوری، محمد (1394). برآورد هزینه­های اجتماعی قدرت بازاری بانک­ها در سیستم بانک­داری ایران. فصلنامه پژوهش­ها و سیاست­های اقتصادی، 23(73): 24-7.

-      حسینی، سید صفدر، شعبانی، زهره، رفیعی، حامد (1390). بررسی قدرت بازاری شبکه بانک‌های دولتی ایران (طرح پژوهشی). پژوهشکده پولی بانکی. بانک مرکزی ایران.

-      خداداد کاشی، فرهاد و حاجیان، محمدرضا(1393). محاسبه قدرت بازاری در صنعت بانک­داری ایران طی سال­های 1389-1380. فصلنامه تحقیقات مدلسازی اقتصادی، 4(15): 116-96.

-      شهیکی­تاش، محمدنبی، اتباعی، فرامرز (1391). تاثیر رقابت خارجی بر شدت رقابت و مارک­آپ در بازارهای صنعتی ایران. فصلنامه مطالعات اقتصاد کاربردی در ایران، 1(3): 55-27.

-      شهیکی­تاش، محمدنبی (1392). سنجش قدرت بازاری صنایع کارخانه­ای ایران. مجله تحقیقات اقتصادی، 48(2): 64-43.

-      شهیکی­تاش، محمدنبی، محمودپور، کامران(1394). ارزیابی ساختار بازار سپرده‌های بانکی در ایران. فصلنامهمدلسازی اقتصادی، 9(31): 81-61.

-      شیری، بهزاد (1388). ارزیابی نقش بانک های خصوصی در رقابتی کردن صنعت بانکداری ایران در دوره 87-1380. دوفصلنامهبرنامهوبودجه،14(109): 73-61.

-       گزارش عملکرد سیستم بانکی طی سال­های 1393- 1380.

-        Ashenfelter, O., Sullivan, D. (1987). Nonparametric tests of marketstructure: An application to the cigarette industry. Journal of IndustrialEconomics, (35): 483-98.

-        Appelbaum, E. (1982). The estimation of the degree of oligopoly power, Journal of Econometric, (19): 287-299.

-        Berger, A., and Humphrey, D. (1998). Efficiency of financial institutions: International Survey and Directions for Future Research, European Journal of Operational Research: 175-212.

-        Berndt, E, R. Khaled, M, S., (1979). Parametric productivity measurement and choice among flexible functional forms, Journal of Political Economy, (87): 1220-1245.

-        Blackorby, C., D. Primont and R.R. Russel. (1977). testing separability restrictions with flexible functions forms, Jornal of Econometrics, (5): 195-209.

-        Boone, J. (2008). A new way of measuring competition. The Economic Journal, 118(531): 1245-1261

-        Bramer, P., Gischer, H., Ritcher, T., Weib, M. (2013). Competition in bank's lending business and its interference with ECB monetary policy. Journal of International Financial Markets, Institutions & Money, (25): 144-162.

-        Bresnahan, T.F. (1982). The oligopoly solution is identified. Economic Letters, 10(2): 87-92.

-        Coccorese, p. (2014). Estimating the Lerner index for the banking industry: A stochastic frontier approach, Applied Financial Economics,  24(2): 73-88.

-        Church. J., Ware, R. (2000). Industrial organization: a strategic approach, McGraw Hill. Datta, S. &Datta, M. I., & Singh, V. (2013). Product market power, industry structure and earnings management. Journal of Banking & Finance. 37: 3273-3285.

-        Christenesn, L. R., Jorgenson, D. W. and L. J. Lau (1973). Transcendental logarithmic production function. The Review of Economics and statistics, (5): 28-45.

-        Iwata,G. (1974). Measurement of conjectural variations in oligopoly. Econometrica, 42(5): 947-966.

-        Herfindal, Orris C. (1959). A General Evaluation of Competition in the Copper Industry. Copper Costs and Prices. 1870-1957, Baltimore: Hohns Hopkins Press, xhap.70.

-        Jun Yang and Hanhua Sha. (2016). Impact of bank competition on the bank lending channel of monetary transmission: Evidence from China. International Review of Economics & Finance, 43(3): 468-481.

-        Kofi, A., Christopher, G. & Baiding, H. (2016). Competition in the banking industry: Empirical evidence from Ghana. Journal of Banking Regulation, 17(3): 159-175.

-        Leroy, Aurélien. (2014). Competition and the Bank Lending Channel in Eurozone. Journal of International Financial Markets, Institutions and Money, 31: 296–314.

-        Lerner, A, P. (1934). The concept of monopoly and the measurement of Monopoly Power, Review of Economic Studies, 1: 312-324.

-        Martins, O.J., Scarpetta, S. (1999). The levels and cyclical behaviourof mark-ups across countries and market structures. OECD EconomicsDepartment Working Papers No. 213.

-        Miljković, M., Filipović & Tanasković, S. (2013). Market concentration in the banking sector: Evidence from Serbia. Industrija, 41(2): 7- 26.

-        Mirzaa, F.M, Berglandb, O. & Khatoona, I. (2016). Measuring the degree of competition in Pakistan’s banking industry: An empirical analysis. Applied Economics, (3): 68-46.

پیوست 1

جدول 8. میزان سهم هر بانک از بازار سپرده در سیستم بانکی ایران

سال

1380

1381

1382

1383

1384

1385

1386

1387

1388

1389

1390

1391

1392

1393

اقتصادنوین

0001/0

001/0

003/0

005/0

011/0

023/0

033/0

043/0

037/0

035/0

038/0

031/0

035/0

034/0

انصار

-

-

-

-

-

-

-

-

-

018/0

018/0

017/0

020/0

019/0

ایران زمین

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0006/0

0015/0

004/0

0061/0

آینده

-

-

-

-

-

-

-

-

0001/0

001/0

005/0

0096/0

0284/0

0286/0

پارسیان

0001/0

0029/0

011/0

0329/0

0634/0

0709/0

0762/0

0840/0

0726/0

0690/0

0647/0

0493/0

05020/0

0491/0

پاسارگاد

-

-

-

-

0008/0

0115/0

0259/0

0401/0

0403/0

0423/0

0425/0

0392/0

0431/0

0422/0

پست بانک

0006/0

0011/0

0255/0

0019/0

0019/0

0022/0

0041/0

0039/0

0044/0

0038/0

0037/0

0034/0

0039/0

0043/0

تات

-

-

-

-

-

-

-

-

0001/0

0010/0

0049/0

-

-

-

تجارت

1376/0

1326/0

1148/0

1101/0

1053/0

1003/0

1017/0

1075/0

1180/0

1188/0

1094/0

0836/0

0966/0

0905/0

توسعه تعاون

-

-

-

-

-

-

-

-

002/0

0029/0

0028/0

0025/0

0031/0

0043/0

توسعه صادرات

0041/0

0047/0

0038/0

0047/0

0044/0

0035/0

0034/0

0037/0

0044/0

0040/0

0074/0

0068/0

0085/0

0062/0

حکمت ایرانیان

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0010/0

0002/0

0007/0

0012/0

0017/0

خاور میانه

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0002/0

0020/0

0027/0

دی

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0005/0

0018/0

0054/0

0093/0

0102/0

رسالت

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0019/0

0035/0

0053/0

رفاه کارگران

0355/0

0388/0

0364/0

0376/0

0345/0

0319/0

0303/0

0272/0

0226/0

0241/0

0259/0

0263/0

0338/0

0370/0

سامان

0005/0

0016/0

0030/0

0057/0

0106/0

0154/0

0160/0

0169/0

0153/0

0167/0

0202/0

0175/0

0222/0

0215/0

سپه

10146/0

1051/0

0868/0

0876/0

0864/0

1017/0

0762/0

0658/0

0606/0

0581/0

0565/0

0469/0

0470/0

0469/0

سرمایه

-

-

-

-

00001/0

0012/0

0038/0

0061/0

0073/0

009/0

0081/0

0096/0

0104/0

0084/0

سینا

0088/0

0102/0

0092/0

0132/0

0133/0

0127/0

0119/0

0124/0

0115/0

0127/0

0141/0

0126/0

0133/0

015/0

شهر

-

-

-

-

-

-

-

0044/0

004/0

0059/0

0076/0

0114/0

0163/0

0199/0

صادرات

1663/0

1448/0

2121/0

2010/0

1671/0

1363/0

1438/0

1347/0

1152/0

1036/0

0999/0

0863/0

0904/0

0966/0

صنعت ومعدن

0030/0

0033/0

0023/0

0047/0

0058/0

0087/0

0050/0

0048/0

0039/0

0053/0

0047/0

0062/0

0076/0

0063/0

قوامین

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0409/0

0446/0

0503/0

کارآفرین

0011/0

0032/0

0045/0

0069/0

0105/0

0115/0

0115/0

0133/0

0111/0

0095/0

0103/0

0089/0

010/0

010/0

کشاورزی

0517/0

0541/0

0517/0

0594/0

0648/0

0602/0

0504/0

0512/0

0475/0

0415/0

0485/0

0006/0

0374/0

0379/0

گردشگری

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0010/0

0023/0

0054/0

0080/0

مسکن

0705/0

0676/0

0508/0

0594/0

0691/0

0689/0

0638/0

0547/0

0593/0

0546/0

0513/0

0506/0

0425/0

0469/0

ملت

1372/0

1522/0

1491/0

1410/0

1374/0

1374/0

1442/0

1385/0

1467/0

1478/0

1421/0

1363/0

1302/0

1118/0

ملی

2738/0

2714/0

2312/0

2228/0

2085/0

1964/0

1933/0

1831/0

1745/0

1681/0

1643/0

1351/0

1301/0

1255/0

موسسه توسعه

0042/0

0048/0

0041/0

0045/0

0049/0

0050/0

0040/0

0033/0

0042/0

0047/0

-

-

-

-

مهر اقتصاد

-

-

-

-

-

-

-

-

0357/0

0388/0

0434/0

0390/0

0458/0

0480/0

مهرایران

-

-

-

-

-

-

0001/0

0006/0

0005/0

0011/0

0022/0

0023/0

003/0

0036/0

منبع: محاسبات جاری پژوهش (علامت-  نشانگر عدم فعالیت بانک مذکور یا عدم وجود داده­ها در سال مورد نظر است.)

پیوست 2

جدول 9. میزان سهم هر بانک از بازار وام در سیستم بانکی ایران

سال

1380

1381

1382

1383

1384

1385

1386

1387

1388

1389

1390

1391

1392

1393

اقتصادنوین

0001/0

0013/0

0061/0

0102/0

0133/0

0276/0

033/0

0353/0

0367/0

0324/0

023/0

027/0

027/0

029/0

انصار

-

-

-

-

-

-

-

-

-

021/0

0194/0

0190/0

0197/0

0206/0

ایران زمین

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0006/0

0014/0

0023/0

آینده

-

-

-

-

-

-

-

-

0006/0

0021/0

0059/0

0046/0

0183/0

0187/0

پارسیان

-

0025/0

0108/0

037/0

065/0

073/0

073/0

0801/0

0723/0

0662/0

058/0

0525/0

048/0

046/0

پاسارگاد

-

-

-

-

0019/0

0102/0

0251/0

0363/0

035/0

0288/0

0395/0

0386/0

0325/0

036/0

پست بانک

0021/0

0016/0

0034/0

0013/0

0018/0

0016/0

0022/0

0028/0

0034/0

0037/0

0036/0

0031/0

0036/0

0040/0

تات

-

-

-

-

-

-

-

-

0006/0

0023/0

-

-

-

-

تجارت

1277/0

1257/0

0992/0

0852/0

0864/0

0848/0

08/0

0930/0

089/0

0827/0

0826/0

0756/0

0689/0

0721/0

توسعه تعاون

-

-

-

-

-

-

-

-

004/0

0035/0

0037/0

0038/0

0039/0

0048/0

توسعه­­صادرات

0097/0

0084/0

0051/0

0053/0

0044/0

0021/0

0033/0

0042/0

0054/0

0040/0

0103/0

0095/0

0146/0

0112/0

حکمت ایرانیان

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0001/0

0003/0

0006/0

0009/0

0010/0

خاور میانه

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0006/0

002/0

003/0

دی

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0006/0

0007/0

0024/0

0031/0

0083/0

رسالت

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

002/0

0043/0

0048/0

رفاه کارگران

0362/0

0316/0

0349/0

0467/0

0379/0

0325/0

0262/0

0262/0

0258/0

0289/0

0281/0

0346/0

038/0

049/0

سامان

-----

0025/0

0042/0

0057/0

0123/0

0128/0

0121/0

0155/0

0157/0

0213/0

0186/0

0166/0

0182/0

0136/01

سپه

099/0

077/0

0799/0

0908/0

0892/0

01128/0

097/0

0776/0

0609/0

0539/0

0502/0

042/0

0402/0

0398/0

سرمایه

-

-

-

-

0001/0

0009/0

0053/0

0067/0

0062/0

01/0

0092/0

0107/0

0144/0

0111/0

سینا

-

-

0099/0

0188/0

0199/0

0184/0

0127/0

0123/0

0121/0

0132/0

0128/0

0114/0

0112/0

0126/0

شهر

-

-

-

-

-

-

-

0002/0

0019/0

0023/0

004/0

0067/0

0088/0

0116/0

صادرات

0829/0

1136/0

1349/0

1532/0

1492/0

1317/0

1132/0

0928/0

1046/0

0917/0

0802/0

0692/0

069/0

0594/0

صنعت­ومعدن

014/0

0085/0

0071/0

0152/0

0236/0

0195/0

0229/0

0229/0

0244/0

0258/0

0244/0

0255/0

0329/0

0279/0

قوامین

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0469/0

0442/0

0531/0

کارآفرین

0011/0

0019/0

0031/0

0067/0

0088/0

01/0

011/0

0125/0

0103/0

0096/0

0113/0

0103/0

0095/0

0094/0

کشاورزی

1231/0

12/0

1171/0

0916/0

0908/0

0844/0

0703/0

0681/0

0628/0

0574/0

0577/0

036/0

0355/0

0577/0

گردشگری

-

-

-

-

-

-

-

-

-

-

0010/0

0007/0

0010/0

0021/0

مسکن

1026/0

1022/0

0702/0

0193/0

0333/0

0424/0

0822/0

0895/0

0931/0

1016/0

1506/0

1458/0

1491/0

1398/0

ملت

1361/0

143/0

2106/0

1914/0

1616/0

15/0

1455/0

1409/0

1357/0

1525/0

1513/0

1678/0

1521/0

1279/0

ملی

2620/0

2569/0

2004/0

2174/0

1973/0

1830/0

1845/0

1812/0

1689/0

1530/0

1224/0

1004/0

0865/0

0792/0

موسسه توسعه

0024/0

003/0

003/0

004/0

003/0

002/0

0005/0

0001/0

0002/0

0007/0

-

-

-

-

مهر اقتصاد

-

-

-

-

-

-

-

-

029/0

03/0

029/0

0314/0

0381/0

0392/0

مهر ایران

-

-

-

-

-

-

0001/0

0021/0

0005/0

0006/0

0017/0

0027/0

0031/0

0041/0

منبع: محاسبات جاری پژوهش (علامت - نشانگر عدم فعالیت بانک مذکور یا عدم وجود داده­ها در سال مورد نظر است.)