تغییرات در تراز تجارت آب مجازی ایران: یک تحلیل تجزیه ساختاری

محورهای موضوعی : اقتصاد کار و جمعیت

نورالدین شریفی ¹ , حسین اسماعیلی ²

1 - گروه اقتصاد، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه مازندران
2 - گروه اقتصاد، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه مازندران

تاریخ دریافت : 1401/07/04 تاریخ پذیرش : 1402/03/15 تاریخ انتشار : 1402/03/01

کلید واژه: مدیریت منابع آب, P45, تراز تجارت آب مجازی, طبقه‌بندی JEL: C67, Q27 واژگان کلیدی: تحلیل تجزیه ساختاری,

چکیده مقاله :

هدف این مقاله تعیین تغییرات در تراز تجارت آب مجازی ایران است. بدین‌منظور، با استفاده از داده-ستانده در دوره زمانی 1390 و 1395 بررسی شد. نتایج نشان داد. علی رغم مثبت بودن تراز تجاری در این سال ها، تجارت بین الملل سبب ورود آب مجازی به کشور شده است. با این حال، هم ارزش تراز تجاری محصولات و هم تراز تجارت آب مجازی سال 1395 در مقایسه با سال 1390 کاهش یافته است. در مجموع، علی رغم افزایش واردات آب مجازی به دلیل کاهش تحرک آفرینی محصولات نهایی و تغییر در سهم صادرات و واردات در تراز تجارت خارجی؛ تغییرات در تراز تجاری، شدت مصرف مستقیم آب، ساختار تولید و ساختار کالاهای مبادله شده به ترتیب بیشترین سهم را در کاهش واردات آب مجازی در تجارت خارجی ایران داشته اند.

چکیده انگلیسی:

This paper investigates the situation of foreign trade to compensate for water shortage problems in Iran. Using input-output tables of 2011 and 2016 tables, the changes in virtual water trade balance in this period were investigated. Results indicate that in spite of the positive trade balance in these years, international trade caused virtual water to enter the country. However, both the value of the trade balance of products and the trade balance of virtual water in 2016 decreased compared to 2011. Overall, despite the increase in the import of virtual water due to the decrease in the total backward linkage of final products and the change in the share of exports and imports in the foreign trade balance; changes in the trade balance, the intensity of direct water consumption, the structure of production, and the structure of traded goods, respectively, contributed the most to the reduction of virtual water imports.

منابع و مأخذ:

• بابازاده، حسین و سرائی‏تبریزی، مهدی. (۱۳۹۱). ارزیابی وضعیت کشاورزی استان هرمزگان از دیدگاه آب مجازی. مجله پژوهش آب در کشاورزی، ۲۶(۴)، ۴۹۹-۴۸۵.


• ترک‏زبان، بهزاد. (1395). بررسی عوامل موثر بر صادرات آب مجازی در بخش‏های مختلف اقتصاد ایران با استفاده از رویکرد تحلیل تجزیه ساختاری(SDA) براساس جداول داده-ستانده. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی.


• تهامی‌‌پور، مرتضی؛ صلاح ، عباس و عرب‏مازار، عباس. (1394). الگوی تجارت آب مجازی در فعالیت‏های اقتصادی استان گیلان:کاربرد جدول داده-ستانده گسترش یافته. فصلنامه علوم محیطی، 13(3)، 50-35.


• جدول داده ستانده سال 1390. (1396). مرکز آمار ایران، https://www.amar.org.ir


• جدول داده ستانده سال 1395. (1401). بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، https://www.cbi.ir/simplelist/2861.aspx


• رحیمی آشتیانی، دلیله (1397). جنگ آب در غرب آسیا؛ تخیل یا واقعیت؟ موسسه مطالعات و تحقیقات بین‏الملل، ابرار معاصر تهران، https://tisri.org/?id=d0mxq18f


• رنجبر، احسان و فتوکیان‏، محمد رضا. (1394). بررسی روند صادرات و واردات آب مجازی در ایران، کنفرانس بین‏المللی علوم، مهندسی و فناوری محیط زیست، دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران، اردیبهشت 1394، تهران.


• سالنامه آماری سال 1390. (1391). مرکز آمار ایران،

 https://www.amar.org.ir/english/Iran-Statistical-Yearbook/Statistical-Yearbook-2011-2012

• سالنامه آماری سال 1395. (1397). مرکز آمار ایران،

https://www.amar.org.ir/english/Iran-Statistical-Yearbook/Statistical-Yearbook-2016-2017

• عابدی، سمانه و تهامی‏پور، مرتضی. (1395). اندازه گیری و تحلیل تراز تجاری آب مجازی در بخش کشاورزی استان زنجان. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 2(4)، 805-804.


• کیانی، غلامحسین. (1397). بررسی وضعیت تجارت داخلی و بین‏المللی آب مجازی در ایران. علوم آب و خاک، 22(1)، 125-115.


• کیانی ‏قلعه­ سرد، سروش؛ مهدویان، سیدمحمدرضا و نوربخش، مهدی. (1394). بررسی وضعیت حال و آینده صادرات آب مجازی در محصولات کشاورزی ایران. مجموعه مقالات هشتمین کنگره پیشگامان پیشرفت، 8، 349-339.

https://www.sid.ir/Fa/Seminar/ViewPaper.aspx?ID=56412

• محمدی، حمید. (1391). آثار آزادسازی تجارت بر رفاه مصرف­کنندگان و تولیدکنندگان محصولات کشاورزی مبادله آب مجازی و پایداری منابع: مطالعه موردی در استان فارس. اقتصاد کشاورزی، 6(3)، 176-145.

-          Alamri, Y., & Reed, M. (2019). Estimating virtual water trade in crops for Saudi Arabia. American Journal of Water Resources, 7(1): 16-22.

-          Brindha, K. (2019). National water saving through import of agriculture and livestock products: A case study from India. Sustainable Production and Consumption, 18: 63-71.

-          Chapagain, A. K., & Hoekstra, A. Y. (2003). Virtual water flows between nations in relation to trade in livestock and livestock products, Value of Water Research Report Series No. 13, Institute of Water Education, UNESCO-IHE.

• Chen, Z. M., & Chen, G. Q. (2013). Virtual water accounting for the globalized world economy: national water footprint and international virtual water trade. Ecological Indicators, 28: 142-149.


• Chen, W., Wu, S., Lei, Y., & Li, S. (2018). Virtual water export and import in China’s foreign trade: A quantification using input-output tables of China from 2000 to 2012. Resources, Conservation and Recycling, 132: 278-290.


• Dabrowski, J. M., Murray, K. Ashton, P. J., & Leaner, J. J. (2009). Agricultural impacts on water quality and implications for virtual water trading decisions. Ecological Economics, 68: 1074–1082.


• Dietzenbacher, E., & Los, B. (1997). Analyzing decomposition analyses. In András Simonovits and Albert E. Steenge (eds.), Prices, growth and cycles. London: Macmillan, pp. 108–131.


• Dietzenbacher, E., & Los, B. (1998). Structural decomposition techniques: Sense and sensitivity. Economic Systems Research, 10(4): 307–323.


• Feldman, S. J., McClain D., & Palmer, K. (1987) Sources of structural change in the United States, 1963–78: An input-output perspective. Review of Economics and Statistics, 69(3): 503–510.


• Feng, K., Chapagain, A., Suh, S., Pfister, S., & Hubacek K. (2011). Comparison of bottom-up and top-down approaches to calculating the water footprints of nations the water footprints of nations. Economic Systems Research, 23(4): 371-385.


• Hoekstra, A. Y. & Hung, P. Q. (2002). Virtual water trade: A quantification of virtual water flows between nations in relation to international crop trade. Value of Water Research Report Series, No. 11, IHE DELFT, The Netherland.


• Lenzen, M., & Foran, B. (2001). An input-output analysis of Australian water usage. Water Policy 3(4): 321–340.


• Qasemipour, E., Tarahomi, F., Pahlow, M., Malek Sadati, S. S. & Abbasi, A. (2020). Assessment of virtual water flows in Iran using a multi-regional input-outputan alysis. Sustainability, 12(18): 7424.


• Rose, A., & and Casler S. D. (1996). Input-output structural decomposition analysis: A critical appraisal. Economic Systems Research, 8(1): 33–62.


• Skolka J. R. (1989). Input-output structural decomposition analysis for Austria. Journal of Policy Modeling, 11(1): 45–66.


• Tian, X., Sarkis, J., Geng, Y., Qian, Y., Gao, C., Bleischwitz, R., & Xu, Y. (2018). Evolution of China's water footprint and virtual water trade: A global trade assessment. Environment international, 121(1(: 178-188.


• Yang, H., & Zehnder, A. (2007). Virtual water: An unfolding concept in integrated water resources management. Water Resources Research, 43: 1-10.


• Zehnder, A. J. B., Yang, H. & Schertenleib, R. (2002). Water issues: The need for action at different levels. Aquatic Sciences, 65: 1-20.


• Zhang, C., & Anadon, L. D. (2014). A multi-regional input–output analysis of domestic virtual water trade and provincial water footprint in China. Ecological Economics, 100: 159-172.