تبیین آثار اقتصادی و اجتماعی ربا با تاکید بر نقش ادبیات فارسی (مطالعه موردی: آثار مؤلفان ایران و تاجیکستان

محورهای موضوعی : اقتصاد مالی

مرجان مدنی گرکانی ¹ (گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ملی تاجیکستان، دوشنبه، تاجیکستان.)
عمر صفر ² (گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ملی تاجیکستان، دوشنبه، تاجیکستان.)

تاریخ دریافت : 1402/04/28 تاریخ پذیرش : 1402/06/10 تاریخ انتشار : 1402/07/01

کلید واژه: ادبیات فارسی, واژه‌های کلیدی: اقتصاد اسلامی, ربا خواری. طبقه بندی JEL : G39, Z10, Z00 1,

چکیده مقاله :

چکیدهموضوع پژوهش حاضر مطالعه تطبیقی اثر صدرالدّین عینی با عنوان مرگ سودخور یا همان ربا خور، و از سوی داستان حاجی آقا اثر صادق هدایت است، که به اتکاء تشابه و تضاد و همچنین استعاره های بکار رفته در هریک از این تألیفات در رابطه با آثار منفی اقتصادی و اجتماعی ربا به اشتراکات فرهنگی و مذهبی هر دو ملت ایران و تاجیکستان در این خصوص اشاره شود، مرگ سودخور صدرالدّین عینی در ادبیات تاجیکی زمان شوروی سابق به عنوان بهترین اثر واقع‌گرایانه در پیشبرد و بالا رفتن ارزش نثر مدرن تاجیکی مساعدت‌ها نموده است. حاجی آقا صادق هدایت نیز از آثار استثنایی است، که از طرز و شیوة خاص مؤلف، هنر واقع‌گرایانة او گواهی می‌دهد. و این آثار نه تنها اثرهای با ارزش این ادبیات‌ها شناخته شده‌اند، بلکه بیانگر سبک و روش خاص، بخصوص نمونة بارزی از مکتب واقع‌گرایی در نثر فارسی‌زبانان بشمار می‌آیند. پس می‌توان گفت، که ادبیات فارسی تاجیکی و ایرانی لایق این است که از دیدگاه مقایسه‌ای و تطبیقی مورد بررسی قرار گیرد تا عمومیت و وجوه اشتراکی، که در آنها هست، آشکار گردد. اساس متدولوژی این تحقیق تحلیل تاریخی-مقایسه ای می‌باشد. تطبیق یا مقایسه‌ منبع سرشار از منابع معرفت بشری است. انسان در بررسی های مختلف و متنوّع خود مقایسه‌ و تطبیق را راهی برای دستیابی به حقایق اصیل مربوط به حوزه‌های پژوهش خود برگزیده است. اهمیت نقد تطبیقی بدان جهت است، که از سرچشمه‌های جریانهای فکری و هنری ادبیات پرده بر می دارد. نتیجه تحقیق حاضر نشان گر آن است که داستان های مذکور پیش از همه، از جهت مضمون و محتوا و مسائل مورد تصویر به هم شباهت های زیادی دارند. نویسندگان موضوع سودخوری (ربا خواری) در آسیای مرکزی و ایران را به تصویر کشیده و ماهیت مضر آن را در حیات اقتصادی و زندگی مردم نشان می‌دهند.

چکیده انگلیسی:

AbstractThe subject of the current research is a comparative study of the work of Sadr Alddin Eini with the title "Death of the usurer" or the usurer, and the story "Haji Agha" by Sadegh Hedayat, based on the similarities and contrasts as well as the metaphors used in each of these works. In relation to the negative economic and social effects of usury, the cultural and religious commonalities of both Iranian and Tajik nations should be mentioned in this regard, Sadr Alddin Eini's "The Profiteer's Death" in the Tajik literature of the former Soviet era as the best realistic work in promoting and increasing the value of modern prose. Tajikistan has provided assistance. "Haji Agha" by Sadegh Hedayat is also one of the exceptional works, which testifies to the author's special style and style, his realistic art. And these works are not only known as valuable works of these literatures, but also express a special style and method, especially a clear example of the school of realism in the prose of Persian speakers. Therefore, it can be said that Tajik and Iranian Persian literature deserves to be examined from a comparative perspective to reveal the generality and commonalities in them. The basis of the methodology of this research is historical-comparative analysis. Matching or comparing the source is rich in sources of human knowledge. In his various investigations, man has chosen comparison and comparison as a way to reach the original facts related to his research fields. The importance of comparative criticism is that it reveals the sources of intellectual and artistic currents of literature. The result of the present research shows that above all, the above-mentioned stories are very similar in terms of theme and content and the issues depicted. The authors depict the issue of usury in Central Asia and Iran and show its harmful nature in the economic life and people's lives.

منابع و مأخذ:

فهرست منابع

• احمدی، حمید ، 1398، روابط فرهنگی ایران و تاجیکستان: زنده کردن خط نیاکان و چالش سیاست، فصلنامه سیاست، دوره 49، شماره


• اکبری شلدره ای، فریدون. درآمدی بر ادبیات داستانی پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی، چاپ اول، بهار - 252 ص.


• امینی ،اعظم ، قادری خیرآباد، فاطمه، 1397، آثار مخرب ربا در جامعه اسلامی، کنفرانس بین المللی تحول و نوآوری در علوم انسانی، موسسه عالی و فناوری خوارزمی، شیراز.


• بدوحی، منوچهر، (1390)، تاثیر تعاملات اقتصادی در توسعه روابط ایران و تاجیکستان، فصلنامه علمی مطالعات روابط بین الملل، دوره 4، شماره 17 - شماره پیاپی


• بهشتی ، محمد حسین ، 1369، ربا در اسلام ، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی.


• بهشتی ، محمد حسین ، 1386،بانکداری ربا و قوانین مالی اسلام ، تهران ، بقعه.


• پندار، مهدی، ویسی، رضا،1399، سنجش انواع ریسک در نظام بانکداری بدون ربا (روش ترکیبی دیمتل و مدل‌سازی ساختاری تفسیری)،اقتصاد مالی،  (51) 14، 29-54.


• تمیم داری، احمد، مرجان، علی اکبرزاده زهتاب، 1399، تحلیل و صورتبندی مضامین مذهبی (شیعی) و عرفانی در شعر معاصر تاجیکستان در دورۀ استقلال (1991-2015)، نشریه علمی - پژوهشی جستارهای نوین ادبی، شمارة


• جعفر زاده فیروز آبادی محمد کاظم ، 1390، اصراف و چشم انداز جهاد اقتصادی ، قم – صدا و سیما جمهوری اسلامی ایران مرکز پژوهش های اسلامی.


• حاجیان، خدیجه،1394، بررسی ظرفیت های زبان و ادبیات فارسی در ترویج ارزش های انقلاب اسلامی در تاجیکستان و افغانستان، شماره


• خدایار، ابراهیم، 1398، تحول مفهوم وطن در ادب معاصر تاجیک: از معار پروری تا استقلال و خودآگاهی ملی، متن پژوهی ادبی، سال 23 ،شمارة 82 .


• خراطها، سعید، (1391)، بررسی مقایسه مسائل جمعیتی موثر در حیات اجتماعی ایران و تاجیکستان،مطالعات جامعه شناختی ایران، دوره2، شماره


• رحمانی، محمد ، 1387، بررسی مشترکات جغرافیای تاریخی فرهنگی، اجتماعی کشورهای ایران وتاجیکستان، فصلنامه مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی، دوره 3، شماره


• رئیسی، بهروز، ،1394، ارتباطات میان فرهنگی در روابط ایران و تاجیکستان (با تاکید بر نظریه سازه انگاری) ،فصلنامه علوم خبری، شماره


• سپانلو، محمدعلی. باز آفرینی واقعیت ؛ مجموعه بیست و هفت قصه از بیست و هفت نویسنده معاصر ایران، تهران: نگاه، چاپ نهم، - 620 ص.


• سید قطب رادمنش ، سیدمحمد ، 1360، مقابله اسلام با سرمایه داری و تفسیر آیات ربا ، تهران ، بنیاد علوم اسلامی.


• صدیقه عطرکار روشن - زهرا هاشمی، 1393، بهره، ربا، و ارزیابی دلایل حرمت آن به لحاظ اقتصادی، فصلنامه علمی، ترویجی اقتصاد و بانکداری اسلامی، شماره ششم.


• عبادیان، محمود. درآمدی برادبیات معاصرایران، تهران: گهرنشر، چاپ اول، – 103ص.


• علم الهدی, سید سجاد. (1397). بانکداری اسلامی وریسک، یک تحلیل تطبیقی. اقتصاد مالی, 12(44), 69-86.


• علوی ، یحیی ، 1388، بانکداری بدون ربا ، تهران – دانشگاه امام صادق.


• عیوضلو بکی حسکویی ، حسین مرتضی ، 1388، بانکداری و تامین مالی اسلامی (مجموعه مقالات و سخنرانی ها) ، تهران ، دانشگاه امام صادق.


• غروی, سید فرشید، نقی لو، احمد،رحیم زاده, اشکان،1402، اثرات اوراق قرضه اسلامی ( صکوک) بر رشد اقتصادی بر اساس یک مدل تعادل عمومی پویای تصادفی اقتصاد مالی, 17(63), 273-312.


• فوزی، یحیی ، نعیمی برچلویی، فرحناز 1395، گسترش زبان فارسی و چالشها ی سیاسی فراروی آن، کنفرانس بین المللی پژوهش های نوین در مدیریت، اقتصاد و علوم انسانی، باتومی، گرجستان.


• قائمیان، حسن. نظریات نویسندگان بزرگ خارجی درباره صادق هدایت و آثار او، تهران: امیرکبیر، کتاب‌های پرستو، چاپ سوم، - 292 ص.


• قوام، سید عبدالعلی، محمد، ندا، 1389، بحران هویت ملی و شکاف دولت و ملت در عصر جهانی شدن:  نقش زبان و مذهب در بحث هویت ملی در تاجیکستان و قزاقستان، فصلنامه علمی ـ پژوهشی علوم سیاسی و روابط بین الملل، دوره 3، شماره


• کمیسارف و روزنفلد، مقدمه منتخبات صادق هدایت// ترجمه حسن قائمیان، سخن، د9، شش9، - ص848-839. // کمیسارف، دانیل سمیونویچ، دربارة زندگی و آثار هدایت، ترجمه حسن قائمیان، تهران: امیر کبیر، 1355. – 59 ص.


• لیراوی و همکاران ، صادق ، 1390، مبانی الزامات و موانع جهاد اقتصادی ، قم ، مرکز پژوهش های اسلامی صدا و سیما.


• محمدجعفر جوادی ارجمند، مرتضی اسمعیلی، 1391، جایگاه دیپلماسی عمومی در روابط ایران و کشورهای فارسی زبان، فصلنامه سیاست، دوره 42، شماره 3 - شماره پیاپی


• محمودی، مرتضی، 1388، گفتمان و همگرایی زبانهای فارسی و تاجیکی از دیرباز تاکنون، فصلنامه مطالعات نقد ادبی، دوره 4، شماره


• محمودی، مرتضی، 1392 ، تعاملات اقتصادی تاجیکستان و ایران و دورنمای آینده روابط دو کشور در دهه‌های اخیر، فصلنامه علمی مطالعات روابط بین الملل، شماره


• مستشاری ، علیرضا ، 1392، حیله های فرار از ربا ، قم، دفتر نشر معارف.


• مطهری ، مرتضی ، 1364، ربا - بانک - بیمه ، تهران، انتشارات صدرا.


• مقصودی ،مجتبی ، عرب ،منیره، 1390، شاهنامه عرصه تعامل فرهنگی- هویتی ایران با کشورهای فارسی زبان، فصلنامه مطالعات سیاسی، سال چهارم، شماره


• نفیسی، سعید. شاهکارهای نثر فارسی معاصر، تهران: معرفت، - 379 ص.


• وحیدی ، محمد ، 1389، درآمدهای حلال و حرام ، قم، سنابل.


• وفایی، عباسعلی، شفیع پور فومنی، محمداسماعیل، 1396، فصلنامه زبان و ادبیات فارسی (دانشگاه خوارزمی)، سال بیست و پنجم، شماره 28 (پیاپی 83).


• هدایت، صادق. بوف کور، تهران: مرکز، - 146 ص.


• هدایت، صادق. پروین دختر ساسان و اصفهان نصف جهان، تهران: دنیای دانش، - 144ص.


• هدایت، صادق. توپ مرواری، آلمان: سازمان های سوسیالیست های ایران، - 127ص.

هدایت، صادق. سه قطره خون، تهران: امیرکبیر، چاپ ششم، 1341. - 184 ص. مین سمت باقی بود (166،

•  


• Айнї С. Куллиёт. Љилди VIII. – Сталинобод: Нашриёти давлатии Тољикистон, 1981. – 522 сањ.


• Айнї С. Куллиёт. Љилди XI. Китоби дуюм. – Сталинобод: Нашриёти давлатии Тољикистон, 1960. – 476 сањ.


• Айнї С. Куллиёт. Љилди XIV. – Сталинобод: Нашриёти давлатии Тољикистон, 2005. – 270 сањ.


• Айнї С. Марги судхўр (Матни илмї). Бо кўшиш ва эњтимоми А. Кўчаров. – Душанбе: Адиб, 2010. – 233 сањ.


• Шакурї М. Нигоње ба адабиёти садаи ХХ. – Душанбе, 2006. – 456 сањ.


• Шакурї М. Хуросон аст ин љо: маънавиёт,забон ва эњёи милии тољикон. – Душанбе: Оли Сомон, 1997. – 292 сањ.


• Шокир Мухтор. Адабиёти тољик дар Фаронса. – Душанбе: Ирфон, 1975. – 145 сањ.


• Энсиклопедияи адабиёт ва санъати тољик. Љилди III. – Душанбе: Сарредаксияи илмии энсиклопедияи советии тољик, 2004. – 524 сањ.