نگرشی بر ارتباط میان بار مالیاتی و اثرگذاری آن بر اقتصاد پنهان در ایران ) رهیافتی از الگوی (ARDL
محورهای موضوعی : اقتصاد مالیسید رستم اسداله زاده بالی 1 , مرجان دامن کشیده 2 , منیژه هادی نژاد 3 , غلامرضا گرائی نژاد 4 , هوشنگ مومنی وصالیان 5
1 - دانشجوی دکترای اقتصاد دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی، تهران، ایران
2 - استادیار دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی، تهران، ایران
3 - استادیار دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی، تهران، ایران
4 - استادیار دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.
5 - استادیار دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی، تهران، ایران.
کلید واژه: ARDL, : اقتصاد پنهان, بار مالیاتی مستقیم و غیر مستقیم,
چکیده مقاله :
یکی از مهم ترین علل اقتصاد پنهان، وجود بار مالیات های اعمال شده توسط دولت است. اعمال وضع مالیات توسط دولت موجب پنهان سازی فعالیت‌های اقتصادی جهت عدم پرداخت مالیات می شود. مطالعات نشان می دهد حجم اقتصاد پنهان در ایران بالا و مالیات یکی از عوامل مهم و تاثیرگذار بر آن محسوب می شود. در این مقاله، به ارتباط میان اقتصاد زیرزمینی و مالیاتها به تفکیک پایه های مالیاتی با بهره گیری از تحلیل هم انباشتگی بر اساس مدل [i]ARDL در دوره 96-1350 پرداخته می شود. در مدل اول بار مالیاتی کل به دو جزء بار مالیات مستقیم و غیر مستقیم تفکیک و تاثیر آن بر رشد اقتصاد پنهان بررسی گردید. نتایج برآورد حاصل از مدل ها نشان می دهد که، ارتباط میان بار مالیات غیرمستقیم با اقتصاد پنهان دارای اثر مثبت می باشد. در مدل دوم، متغیرهای بار مالیاتی مستقیم و غیر مستقیم بر حسب اجزاء تفکیک و نتایج نشان می دهد در بلند مدت بار مالیات بر مستغلات، شرکتها، ثروت، واردات و کالاها و خدمات تاثیر مثبتی بر حجم اقتصاد پنهان دارند. در کوتاه مدت تمام پایه های مالیاتی فوق الذکر اثر مثبتی بر حجم اقتصاد پنهان دارند. [i] Auto Regressive Distributed Lags(ARDL) By regarding the effects of shadow economy on main economic indicators, it is required to study the affecting factors and introduce approaches to prevent and reduce this phenomenon. In the literature, tax burden is considered one of the main reasons for shadow economy. Tax levy by government may be led to hide economic activities to avoid tax payments. According to the studies, the size of shadow economy is so high in Iran and tax is considered one of the main and effective factors. Therefore, this paper tends to address to the relation of shadow economy and taxes (by different tax categories) by the use of Co integration Analysis and ARDL model during 1971-2017. In the first model, total tax burden has divided into two elements, direct and indirect burdens, and then their effects on the shadow economy have been reviewed separately. According to the results, indirect tax burden has positive effect on shadow economy. In the second model, it has been indicated that real estate tax, corporate income tax, wealth tax, export, import and services taxes have positive effect on shadow economy’s size in long term. All different tax categories (separately) have positive effects on shadow economy’s size in the short- term.
1) ابریشمی، حمید و همکاران، بررسی واکنش متقارن اقتصاد زیرزمینی به تغییرات مالیات، مجله تحقیقات اقتصادی دوره 42، شماره 2، زمستان 1386
2) ابونوری، اسمعیل و عبدالحامد نیک پور ، اثر شاخص های بار مالیاتی بر حجم اقتصاد پنهان در ایران، فصلنامه پژوهش های رشد و توسعه اقتصادی، شماره 17، زمستان 1393، صفحه 90-75
3) اشرف زاده، حمیدرضات و مهرگان ،نادر(1379)، تخمین حجم فعالیت های اقتصاد زیرزمینی در ایران با استفاده از روش تقاضا برای اسکناس و مسکوک در گردش، مجموعه مقالات سومین همایش ملی بررسی پدیده قاچاق و راه های پیشگیری از آن،44-25
4) بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، بانک اطلاعات سری زمانی
5) بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، مجموعه گزارشهای حساب بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، سنوات مختلف
6) بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، نماگرهای اقتصادی و خلاصه تحولات اقتصادی، سنوات بانک مرکزی مختلف
7) پژویان-جمشید ، تانیا -خسروی 1392،تاثیر مالیات بر شرکت ها بر سرمایه گذاری بخش خصوصی با استفاده از رهیافت کرانه ها، فصلنامه علوم اقتصادی، سال هفتم، شماره بیست و پنجم زمستان 92
8) پیرانی ، خسرو، رجایی- حسینعلی، اندازه گیری اقتصاد زیرزمینی در ایران و بررسی علل و آثار ان، فصلنامه سیاست های راهبردی و کلان، سال سوم، شماره نهم، بهار 94،صفحات 42-21
9) تقی نژاد عمران، وحید-نیک پور، معصومه، اقتصاد زیرزمینی و علت های آن،مطالعه موردی ایران، فصلنامه مطالعات اقتصادی کاربردی ایران،سال دوم شماره 8-
10) خلعتبری، فیروزه 1368،اقتصاد زیرزمینی، تهران، مجله رونق، سال اول،شماره 1 و 2
11) سوری، علی، اقتصاد سنجی همرا با کاربرد stata12 و Eviews8 انتشارات فرهنگ شناسی، ویرایش 6، سال1396
12) شکیبایی، علیرضا1380، برآورد اقتصاد غیر رسمی در ایران و تحلیل علل پیدایش آن(رویکرد منطق فازی) رساله دکتری، دانشگاه تربیت مدرس.
13) عرب مازار یزدی، علی اکبر، اقتصاد سیاه در ایران: اندازه ، علل و آثار آن در سه دهه اخیر، مجله برنامه و بودجه شماره 62 و 63 ص 3-60
14) علیزاده، هانیه و غفاری ،فرهاد1392،برآورد اندازه اقتصاد زیرزمینی در ایران و بررسی عوامل موثر بر آن، فصلنامه علوم اقتصادی،سال هفتم،شماره 25،زمستان 92
15) گرائی نژاد-غلامرضا، وحیده –اصغرنزاد1388،برآورد حجم اقتصاد زیرزمینی در ایران با استفاده از روش غیرمستقیم،دوره 3 ،شماره 8 ،پاییز 88،ص 53-29
16) نوفرستی، محمد، 1378، ریشه واحد و همجمعی در اقتصادسنجی موسسه خدمات فرهنگی رسا.
17) نادران،الیاس و حسن صدیقی(1387)-بررسی اثر مالیات ها و اجزای آن بر حجم اقتصاد زیرزمینی در ایران 1382 - 1351 مجله تحقیقات اقتصادی
18) هادیان، ابراهیم-تحویلی ، علی، شناسایی عوامل موثر بر فرار مالیاتی در اقتصاد ایران،فصلنامه علمی پژوهشی برنامه و بودجه،سال 18،شماره 2 ،ص 58-39
19) BÜhn, A., Karmann, A., Schneider, F.(2007). Size and Development of the Shadow Economy and of Do-It-Yourself Activities in Germany. Cesifo Working Paper,2021
20) Busato, Francesco And Bruno Chiarini.(2009).” Steady state Laffer curve with the Underground Economy”, Department of Economics, Discussion papers, Naples University.
21) Caragata P J, Giles David.E.A,1998, “Simulating the relationship between the hidden economy and the tax mix in New Zealand”, Econometrics Working Paper EWP9804, Department of Economics, University of Victoria.
22) Cebula, R. J. (1997), “An Empirical Analysis of the Impact of Government Tax and Auditing Policies on the Size of the Underground Economy: the Case of the United States, 1993-94,”
23) Dell’Anno R. (2007). The Shadow Economy in Portugal: An Analysis with the MIMIC Approach,Journal of Applied Economics, 10: 253–277
24) Enste, Dominik H.,2002, “The Shadow Economy and Institutional Change in Transition Countries” , Institut der deutschen Wirtschaft, Köln
25) Giles,D.E.A,L.M.Tedds and G.T.Werkneh(1999), The Canadian underground and Measured Economies:Granger ausality Resualts,Working Paper EWP9907,Department of Economies ,University of Victoria, Victoria
26) GILES , David.E.A, TEDDS, Lindsay M., 2002, “TAXES AND THE CANADIAN UNDERGROUND ECONOMY, Toronto: Canadian Tax Foundation.
27) Fige, E.L. (1997). Revised Estimates of the Underground Economy: Implications of US currency held Abroad. Munich Personal RePEc Archive(MPRA) Paper,13805,150-208.
28) Frey, B.S. & Weck-Hannemann, H. (1984), “The Hidden Economy as an nobserved Variable”, European Economic Review, 26(1), 33-53
29) Hill, R. and M. Kabir. 1996. “Tax Rates, the Tax Mix, and the Growth of the Underground Economy in Canada: What Can We Infer? Canadian Tax J./Revue Fiscale Canadienne, 44:6, pp. 1552–83.
30) Mirus, R., Smith, R.S. & Karoleff, V. (1994), “Canada’s Underground Economy Revisited: Update and Critique”, Canadian Public Policy, 20, 235-251
31) Pesaran, M. Hashem & Pesaran,Bahram (1997),"Working with Microfit 4.0, Interactive Econometric Analysis", Chapter 16, London: Cambridge
32) Schneider, F. and D. Enste, 2000, Shadow Economies: Size, Causes, and Consequences, the Journal of Economic Literature, 38/1, pp. 77-114.
33) Schneider, Friedrich (1986): Estimating the size of the Danish shadow economy using the currency demand approach: An attempt, The Scandinavian Journal of Economics, 88/4, pp. 643-668.
34) Schneider, Friedrich (1997): The shadow economies of Western Europe, Journal of the Institute of Economic Affairs, 17/3, pp. 42-48.
35) Schneider, Friedrich (2000): The increase of the size of the shadow economy of OECD-Countries: Some preliminary explanations, Paper presented at the Annual Public Choice Meeting, March 10-12, 2000 , Charleston, S.C.
36) Schneider, F., 2002, "SIZE AND MEASUREMENT OF THE INFORMAL ECONOMY IN 110 COUNTRIES AROUND THE WORLD", Workshop of Australian National Tax Centre, ANU, Canberra, Australia.
37) Schneider, Friedrich; Braithwaite, Valerie & Reinhart, Monika, 2001, Individual Behavior in the Cash/Shadow Economy in Australia: Facts, Empirical Findings and some Mysteries, Department of Economics, Johannes Kepler University of Linz, Austria.
38) Tanzi, Vito, ed. 1982. The Underground Economy in the United States and Abroad. Lexington: D.C. Heath
39) Roderick Hill and Muhammad Kabir(1996) .Tax Rates ,the tax mix, and the Growth of the Underground Economy in Canada: what Can we Infer? Canadian tax journal/Revue Fiscal Canadienn,44/6,pp.1552-158320-Thomas, J. J. 1999. “Quantifying the Black Economy: ‘Measurement without Theory’ Yet Again?” Econ. J., 109: 456, pp. 381–89
یادداشت‌ها