سنجش انواع ریسک در نظام بانکداری بدون ربا (روش ترکیبی دیمتل و مدلسازی ساختاری تفسیری)
محورهای موضوعی : اقتصاد مالی
مهدی پندار
1
(استادیار دانشکده اقتصاد و توسعه کشاورزی،دانشگاه تهران، تهران، ایران)
رضا ویسی
2
(دانشجوی دکترای مدیریت بازرگانی گرایش استراتژیک، دانشگاه تهران، تهران، ایران.)
کلید واژه: ریسک, دیمتل, بانکداری بدون ربا, مدلسازی ساختاری تفسیری. طبقه بندی JEL: G32, G20,
چکیده مقاله :
بروز انواع ریسک ها و بحـران هـای مـالی در فرایند جهانی شدن، ارتقای سطح کمی و کیفی خدمات بخش مالی را بیش از پیش ضروری نموده است. بانک هایاسلامیبهعلتماهیتخاصقرارداد هایخود،افزونبرریسک هایمتداول بانکداریبا ریسک هایمنحصر به فردی رو به روهستندکهشناسایی و مدیریتآن هاضروریاست. مقاله حاضر به شناسایی ریسک های نظام بانکداری بدون ربا و بررسی روابط بین آن ها می پردازد. ابتدا ریسکهای عمومی بانکداری بدون ربا و سپس ریسک های خاص با توجه به عقود خاص در این نظام شناسایی و با به کارگیری روش ترکیبی دیمتل و مدل سازی ساختاری تفسیری، الگوی مناسب بر اساس نمونه ای به حجم 50 نفر از خبرگان انتخاب شد. یافته‌ها نشان می‌دهد ریسک های نرخ پایه و دولت در بالاترین سطح (چهارم) به عنوان اثر گذارترین نوع ریسک ها در نظام موجود بانکداری قرار دارند. ریسک های اعتباری، نقدینگی و شریعت، سطح سوم و ریسک های کفایت سرمایه، قیمت و سرمایه گذاری در ابزار های مالکانه سطح دوم را تشکیل دادند. سایر ریسک ها، در پایین ترین سطح قرار گرفتند و تحت تاثیر ریسک های سطوح بالاتر می باشند.
1) ابوالحسنی، اصغر و حسنی مقدم، رفیع، (1387)، بررسی انواع ریسک و روشهای مدیریت آن در نظام بانکی ایران، فصلنامه اقتصاد اسلامی، شماره 30
2) آذر، عادل؛ خسروانی، فرزانه و جلالی، رضا،(1395)، تحقیق در عملیات نرم رویکردهای ساختاردهی مسأله،تهران: سازمان مدیریت صنعتی
3) آذر، ع؛ رجب زاده قطری، ع و اخوان، ع، (1396)، نگاشت مدل تولید پایدار با رویکرد مدلسازی ساختاری تفسیری و دیمتل فازی، مطالعات مدیریت صنعتی، شماره 46، صص 1-26
4) احمدی، علی؛ احمدی جشفقانی، حسین علی و ابوالحسنی هستیانی، اصغر، (1395)، تاثیر ریسک اعتباری بر عملکرد نظام بانکی ایران: مطالعه بین بانکی با رویکرد PANEL VAR، فصلنامه اقتصاد مالی، سال 10، شماره 34، صص 131-152
5) اسداللهی، سپیده، (1396)، بررسی چالشهای رسانههای اجتماعی برای مدیران بازاریابی با استفاده از مدلسازی ساختاری تفسیری، پایان نامه کارشناسی ارشد رشته مدیریت بازرگانی، دانشگاه خوارزمی
6) اسماعیل زاده، علی و جوانمردی، حلیمه (1396)، طراحی الگویی مناسب مدیریت نقدینگی و پیشبینی ریسک آن در بانک صادرات ایران، فصلنامه اقتصاد مالی، سال 11، شماره 39، صص 171-191
7) الفت، ل و شهریاری نیا، آ، (1393)، مدلسازی ساختاری تفسیری عوامل موثر بر انتخاب همکار در زنجیره تامین چابک، مدیریت تولید و عملیات، شماره 9، صص 109-128
8) تقوی، مهدی و خدایی وله زاقرد، محمد، (1389)، ارزیابی و ارائه الگوی مناسب برای شناسایی، اندازهگیری و کنترل ریسکهای مالی در مؤسسات مالی و اعتباری، مجله پژوهشهای مدیریت، دوره 3، شماره 86، صص 1-10
9) جمالیان،هادی،(1386)، مقایسهمیزانمواجههباریسکدربانکداریربویوغیرربوی؛پایاننامه کارشناسیارشد،دانشگاهامامصادق تهران
10) حسین پور، محمد و کاوند، مجتبی، (1392)، تحلیل و اولویت بندی ریسکهای مالی در نظام بانکداری بدون ربا، فصلنامه علمی و پژوهشی اقتصاد اسلامی، شماره 49، بهار، صص 139-168
11) حسنی مقدم، رفیع، (1387)، بررسی روشهای مدیریت و چگونگی کاهش ریسک در سیستم بانکداری، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان تهران، مرکز پیام نور تهران
12) خان، طریق الله و احمد، حبیب، (1387)، مدیریت ریسک و بررسی عوامل بروز آن در صنعت خدمات مالی اسلامی، مترجم: سید محمد مهدی موسوی بیوکی و مجید خادم الحسینی، تهران: دانشگاه امام صادق
13) خوانساری، رسول، (1392)، مدیریت ریسک در بانکهای اسلامی: گزارش دومین روز مدرسه زمستانه بانکداری اسلامی، پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
14) رضاپور، مریم، (1397)، ارائه چارچوبی برای ارزیابی ایمنی در شرکتهای توزیع نیروی برق مبتنی بر رویکرد تحقیق در عملیات نرم (مطالعه موردی: شرکت توزیع نیروی برق استان خراسان رضوی)، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه شاهد تهران
15) علم الهدی، سید سجاد، 1397، بانکداریاسلامیوریسک،یکتحلیلتطبیقی، فصلنامه اقتصاد مالی، سال دوازدهم، شماره 44، صص 69-86
16) فرتوک زاده، حمیدرضا و الهی، مهدی، (1389)، شناسایی و اولویت بندی ریسکهای راهبردی در بانکداری بدون ربا، فصلنامه علمی پژوهشی اقتصاد اسلامی، شماره 37، صص 147-172،
17) کاظمینژاد،فاطمه، (1388)، تفاوتتوزیعریسکدردونظامبانکداریاسلامیوبانکداریمتعارف، بانک و اقتصاد، شماره
18) محرابی، لیلا، 1389، مدیریت ریسک در بانکداری بدون ربا (با تاکید بر ریسک اعتباری)، مجله تازههای اقتصاد، شماره 130، صص 70-77
19) عقیلی کرمانی، پرویز،، (1381)، مدیریت ریسک در بانکداری سنتی در مقایسه با بانکداری بدون ربا، مجموعه مقالات سیزدهمین همایش بانکداری اسلامی، تهران: مؤسسه بانکداری اسلامی
20) محرابی، لیلا و ندری، کامران، (1395)، انواع ریسک و ساختار مدیریت ریسک در نظام بانکداری اسلامی، بیست و ششمین همایش سالانه سیاستهای پولی و ارزی، تهران، 4 و 5 خرداد
21) محقق نیا، محمد جواد؛ دهقان دهنوی، محمد علی و بائی، محیا، (1397)، تاثیر عوامل درونی و بیرونی صنعت بانکداری بر ریسک اعتباری بانکها در ایران، فصلنامه اقتصاد مالی، سال سیزدهم، شماره ، صص 127- 144
22) مرادی، محسن؛ شفیعی سردشت، مرتضی و رحمانی، حامد، (1392)، کاربرد روش دیمتل در شناسایی عوامل مءثر بر تصمیمگیری سرمایهگذار در خرید سهام (مورد مطالعه: کارگزاران شهر مشهد)، بررسیهای حسابداری و حسابرسی، دوره 20، شماره 2، صص 78-108
23) معماریانی، عزیزالله و آذر، عادل (1378)،AHP تکنیکی نوین برای تصمیمگیری گروهی، دانش مدیریت، شمارۀ 27 و 28.
24) معین، محمد، فرهنگ فارسی، چاپ اول، تهران، انتشارات فرهنگ نما، 1387
25) میسمی، حسین؛ موسویان، سید عباس؛ عبدالهی، محسن و امرالهی، حامد، 1391، تحلیل و مقایسه تجربه قانونگذاری و نظارت بر اجرای بانکداری اسلامی در سایر کشورها: دلالتهایی برای نظام بانکداری بدون ربا در کشور، دوفصلنامه مطالعات اقتصاد اسلامی، دوره 4، شماره 8، صص 53-91
26) ندری، کامران؛ سید حسین زاده یزدی، سعید و نباتی پابندی، بهنام، (1396)، تحلیل پدیده ریسکهای خاص بانکی در بانکداری بدون ربای ایران، فصلنامه علمی- ترویجی اقتصاد و بانکداری اسلامی، شماره 19، صص 147-179
27) نظرپور، محمد نقی و رضایی، علی، (1392)، مدیریت ریسک اعتباری در بانکداری اسلامی با رویکرد بررسی عقود و الگوی پرداخت تسهیلات، تحقیقات مالی- اسلامی، شماره دوم، صص 123-156
28) Ahmed,A.Elamer; Collins, G.Ntim; Hussein, A.Abdou and Chris, Pyke, (2019), Sharia supervisory boards, governance structures and operational risk disclosures: Evidence from Islamic banks in MENA countries, Global Finance Journal.
29) DaSilva, Marcos Soares and Divino, Jose Angelo, (2013), The Role of Banking Regulation in an Economy under Credit Risk and Liquidity Shock, North American Journal of Economics and Finance, available at SciVerse Science Direct, vol 26, PP 266-281
30) galai, Dan and Robert, Mark, Risk Management, Mcgrow Hill
31) Greuning, H. V and z. Iqbal, (2008) Risk Analysis for Islamic Banks,Washington, DC: International Bank for Reconstruction and Development Word Bank
32) Hube, K, (1998), Inventors must recall risk, inventor's four letter word, the wall Street Journal Intractive Edition
33) Karen Horchor, A, ( 2005), Essentials of risk management, Hoboken, New Jersey, United States of America
34) Khan, T and Ahmed, H, (2001), Risk Management: An Analysis of Issues In Islamic Financial Industry, Jaddah: IRT.
35) lewis, MervynK., and Latifa M. Algaod, (2002); Islamic Banking; Cheltenham UK: Edward Elgar
36) Misman, Faridah N; Bhatti, Ishaq; Lou, Weifang; Samsudin, Syamsyul and andRahman,( 2015), Nor Hadaliza, Islamic Banks Credit Risk: A Panel study, Procedia Economics and Finance, vol 31, 75 – 82
37) Obaidullah, M, (2002), Islamic Risk Management: Towards Greater Ethics and Efficiency, International Journal of Islamic Financial Services, Vol. 04, No.3.
38) Safiullah, Md and Shamsuddin, Abul, (2018), Risk in Islamic banking and corporate governance, Pacific-Basin Finance Journal, Vol 47, PP 129-149
39) Tzeng, G. H., Chen, W. H., Yu, R., Shih, M. L. (2010), Fuzzy decision maps: a generalization of the DEMATEL methods. Soft Computing, 14(11):1141–1150
40) Wang, Linlin؛ Cao, Qinggui, Zhou, Lujie. (2018). Research on the influencing factors in coal mine production safety based on the combination of DEMATEL and ISM. Safety Science. 103, 51–61
41) Zhou, D.Q., Zhang, L., (2008), Establishing hierarchy structure in complex systems based on the integration of DEMATEL and ISM, J. Manage. Sci. China 11 (2), 20–26
یادداشت‌ها