ارزیابی دیداری محیط و منظر پارک ملت زاهدان با رویکرد ترجیحات مردمی

محورهای موضوعی : آمایش محیط

خدارحم بزّی ¹ ((دانشیار گروه جغرافیا، دانشگاه گلستان))
محمدعلی میرشکاری ² (( دانش آموخته کارشناسی ارشد جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه زابل))

تاریخ دریافت : 1393/03/11 تاریخ پذیرش : 1394/05/30 تاریخ انتشار : 1394/12/01

کلید واژه: ارزیابی دیداری محیط و منظر, مدل طبقه بندی کیفیت, پارک ملت زاهدان,

چکیده مقاله :

انسان از طریق حواس پنجگانه با محیط اطراف خود ارتباط برقرار می نماید. از این میان، حس بینایی بیش ترین نقش را در لذت بردن از محیط های طبیعی به خود اختصاص داده است. با توجه به چشم نواز بودن محیط های طبیعی، لازم است مدیران شهری نیز در طراحی محیط پارک ها، عوامل و عناصر بصری را در نظر گرفته تا موجبات رضایت شهروندان فراهم شود. زاهدان به عنوان یک کلان شهر نوظهور در منطقة جنوب شرق، دارای پارک های متعددی از جمله پارک ملت است. این پارک که در مسیر جادة زاهدان - خاش واقع شده، می تواند کارکردی مؤثر در ایجاد رضایت در مردم شهر داشته باشد. پارک ملت به لحاظ زیبایی شناسی از آسیب های جدی رنج می برد، که این پژوهش سعی در شناسایی و گره گشایی از آن ها دارد. این پژوهش بر اساس رویکرد ترجیحات مردمی، به ارزیابی بصری وضع موجود در پارک ملت زاهدان، با در نظر گرفتن سلیقه شهروندان و با استفاده از مدل طبقه بندی کیفیت(Quality Sorting)، پرداخته است. بر اساس این مدل فضای پارک با توجه به تیپ های منظر موجود به پهنه های مختلفی تقسیم گردیده که عبارتند از: 1. پهنه فضاهای طراحی شده 2. پهنه بازی ها 3. پهنه با پوشش طبیعی. در ادامه تحقیق تعداد 495 عکس در دو نوبت از پهنه ها تهیه شده و با توجه به اهداف مورد مطالعه برای هر پهنه 8 عکس و در مجموع 24 عکس از مجموع عکس های گرفته شده انتخاب گردید، مردم این عکس ها را با توجه به ترجیحاتشان در پنج دسته رتبه بندی نمودند (عکس های خیلی زیبا، زیبا، معمولی، زشت و خیلی زشت). نتایج تحقیق نشان می دهد پهنه فضاهای طراحی شده با 40% ترجیحات، پهنه با پوشش طبیعی با 38% و پهنه بازی ها با 22% از ترجیحات بازدیدکنندگان، به ترتیب از بیش ترین تا کم ترین ترجیحات برخوردارند.

چکیده انگلیسی:

Among senses that humans interact with their surrounding is the sense of sight that has the greatest role in enjoying natural environment. The natural environment has a condition that gives calm to the eye of each viewer. For satisfaction of citizens, it is necessary that urban managers consider visual elements in the design of parks. Zahedan as an emerging metropolitan in the South East area, has numerous parks, Mellat Park of Zahedan that is situated on the road of Zahedan to Khash can have  a function in the region. However, this park suffered from serious damage in the terms of aesthetic. This study for determining these damages examined two hypotheses: 1. visitors of Zahedan Mellat Park regarding public preferences, preferred area of designed spaces to other areas. 2. Different age groups in the Mellat Park have different evaluations for visual landscape. This paper is based on public preferences using a classification model quality (Q-Sort) visual assessment of the present situation in the parks based on the tastes of the citizens. According to this model, with regard to the types of landscape existing park space is divided into different area: 1- Area of designed spaces, 2- Area of games and 3- Area of with natural covering. The 495 photos were taken at two different times of the area and with regard to the objectives of the study and a total of 24 images for each area were elected. The images, according to the preferences, were ranked in five categories (very nice picture, nice, ordinary, ugly and too ugly). The results show preferences respectively from the most to the  least important priorities: area designed spaces 40%, natural area cover 38% and of the area games 22% with the preferences of visitors.  

منابع و مأخذ:

 

1-   ابراهیم زاده، ع.، عبادی جو کندان، ا. 1387. تحلیلی بر توزیع فضایی- مکانی کاربری فضای سبز در منطقه سه شهری زاهدان. فصلنامه جغرافیا و توسعه. شماره 11. 39 تا 58.

2-   امین زاده، ب. 1389. ارزیابی زیبایی و هویت مکان. فصلنامه هویت شهر. شماره 7. 3 تا 14.

3-   امین زاده، ب.، قریشی، س. 1386. ترجیحات مردمی و کاربرد آن در طراحی پارک­های جنگلی طبیعی(مطالعه موردی: پارک جنگلی سی سنگان). فصلنامه منابع طبیعی. شماره 1. 177 تا 191.

4-   ایرانی بهبهانی، ه.، نرمین رازی، م. 1384. طراحی پایدار توسعه پارک جنگلی شیخ تپه ارومیه. فصلنامه محیط شناسی، شماره 37. 89 تا 104.

5-   ایروانی، م و خداپناهی، م. ک. 1380. روان­شناسی احساس و ادراک. تهران: انتشارات سمت، 316 ص.

6-    حسینی، س، ب.، رزاقی اصل، س. 1387. حرکت و زمان در منظر شهری: انگاره­ها و مفاهیم طراحی. نشریه بین المللی علوم مهندسی دانشگاه علم و صنعت ایران. شماره ششم. 83 تا 88.

7-   خلیل نژاد، س، م. 1389. جایگاه ارزیابی منظر در فرآیند طراحی پارک­های میان­راهی مطالعه موردی: ارزیابی منظر محدوده طراحی پارک میان راهی خور. چهارمین کنگره بین المللی جغرافیدانان جهان اسلام- ایران- زاهدان. 96-112.

8-   سرایی، م.، حشمتی جدید، م.، بیرانوندزاده، م. 1391. مکان یابی فضاهای ورزشی در شهر خرم آباد با استفاده از سیستم های اطلاعات جغرافیایی. فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط ، شماره 18.

9-   سعیدنیا، ا. 1378. کتاب سبز شهرداری، جلد نهم، فضای سبز شهری، انتشارات سازمان شهرداریها و دهیارهای کشور.

10- شکویی، ح. 1382. اندیشه­های نو در جغرافیا (جلد دوم) فلسفه­های محیطی و مکتب­های جغرافیایی. تهران: موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی.

11- طبری کوچکسرائی، س.، لقایی، ح.، حسینی، س، م. 1391. ارزیابی پارک های شهری قائم شهر و بهینه سازی قابلیت استفاده آن ها برای شهروندان. فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط. سال پنجم، شماره 19.

12- کمالی فرد، ز. 1390. ارزیابی و برنامه ریزی مکانی- فضایی پارک­های محله­ای شهر نورآباد ممسنی با استفاده از GIS. پایان نامه کارشناسی ارشد. دانشکده علوم اجتماعی و اقتصاد. دانشگاه پیام نور. مرکز رضوانشهر صدوق. استان یزد.

13- گلکار، ک. 1387. محیط بصری شهر؛ سیر تحول از رویکرد تزیینی تا رویکرد پایدار. فصلنامه علوم محیطی. شماره چهارم. ص 95 تا 114.

14- لنگ، ج. 1381. آفرینش نظریه معماری: نقش علوم رفتاری در طراحی محیط. مترجم: علی­رضا عینی­فر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

15- ماتلاک، ج. 1379. آشنایی با محیط و منظر. تهران: سازمان پارک­ها و فضای سبز شهر تهران.

16-  مجنونیان، ه. 1374. م‍ب‍اح‍ث‍ی‌ پ‍ی‍رام‍ون‌ پ‍ارک‍­ه‍ا، ف‍ض‍ای‌ س‍ب‍ز و ت‍ف‍رج‍گ‍اهه‍ا برای ح‍وزه‌ م‍ع‍اون‍ت‌ خ‍دم‍ات‌ ش‍ه‍ری. تهران: سازمان پارک­ها و فضای سبز شهر تهران.

17- محمدی، ج.، محمدی ده چشمه، م.، ابافت یگانه، م. 1386. ارزیابی کیفی نقش فضای سبز شهری و بهینه سازی استفاده شهروندان از آن در شهرکرد. فصلنامه محیط شناسی. شماره چهل و چهارم. 95 تا 104.

18- مطلبی، ق. 1380. روانشناسی محیطی، دانشی نو در خدمت معماری و طراحی شهری. مجله هنرهای زیبا. شماره 10. ص 52 تا 67.

19- مظفر، ف.، فیضی، م.، اسدپور، ع. 1392. رویکردهای معاصر در پژوهش های محیطی فضاهای باز شهری. فصلنامه جغرافیایی آمایش محیط ، سال ششم، شماره 21.

20- ملیحی، و. 1388. مبانی زیباشناسی در معماری و شهرسازی ایران. همایش ملی معماری و شهرسازی ایران. 43-58.

21- مهدی­ زاده، ج. 1385. برنامه­ریزی راهبردی توسعه­ شهری(تجربیات اخیر جهانی و جایگاه آن در ایران). تهران: انتشارات وزارت مسکن و شهرسازی.

22- نیک پور، ع. 1386. منظر شهر در مرکز شهر آمل. اولین همایش GIS شهری. 1 تا 21.

23-  Bell, S. 2001. Landscape, Pattern, Perception and Visualization in the visual management of forest, Journal of landscape and urban planning, Vol.54. 201 – 211.

24-  Chen, B., Ochieng A. A and Zhiyi. B. 2009. Assessment of aesthetic quality and multiple functions of urban green space from the users’ perspective: The case of Hangzhou flower garden, China. Journal of landscape and urban planning. Vol. 93. 76–82.

25-  Daniel, T. C. 2001. Whither scenic beauty? Visual landscape quality assessment in the 21^st century. Journal of landscape and urban planning. Vol. 54. 267 – 281.

26-  Garrod, B(2008). Exploring place perception, a photo-based analysis. Journal of tourism research. Vol. 35.

27-  Groves, D. L and Dallen J. T. 2001. Photographic techniques and the measurement of impact and importance attributes on trip: A case study. Journal of society and leisure. Vol. 24. 311-317.

28-  Lafortezza, R., Corry, C. R., Sanesi, G., Brown, D. R. 2008. Visual preference and ecological assessments for designed alternative brownfield rehabilitations. Journal of environmental management. Vol. 89. 257–269. 

29-  Mahmoud, A. H. A and El-Sayed, M. A. 2011. Development of sustainable urban green areas in Egyptian new cities: The case of El-Sadat city. Journal of landscape and urban planning. Vol. 101. 157-170.

30-  Mo, F., Gaelle L. C., Marjorie, S., G, D., and Jon, B, B. 2011. Visual and environmental quality perception and preference in the people's republic of China, France and Portugal. International journal energy and environment. Vol. 5.

31-  Yao, Y., Xiaodong, Z., Yingbi, X., Haiyan, Y., Xian, W., Yangfan, L and Yanfeng, Z. 2011. Assessing the visual quality of green landscaping in rural residential areas: the case of Changzhou, China. Journal of environment assess.